Mẫu Thoải là ai? Đền thờ Mẫu Đệ Tam Thoải Phủ ở đâu?

1. Mẫu Thoải là ai?

Mẫu Thoải là vị thánh mẫu cai quản vùng sông nước. Từ “thoải” là đọc chệch từ ngữ “thủy” có nghĩa là nước. Mẫu còn có nhiều danh hiệu khác như Tam Mẫu Thủy Cung, Xích Lân Công Chúa, Động Đình Công Chúa Thần Nữ, Thủy Tiên Công Chúa, Thủy Cung Thánh Mẫu.

Trong số các vị Thủy Phúc thần trong tín ngưỡng Việt Nam, Mẫu Thoải là quan trọng nhất. Theo quan niệm dân gian, mẫu là mẹ, là đấng tạo hóa ban đầu của vạn vật trên đời. Như vậy, Mẫu Thoại là đấng sáng tạo ra tất cả sông, hồ, ao, đầm, v.v. Mẫu Thoải thống nhất, hồi quang và tỏa chiếu sức mạnh, uy quyền điều khiển mưa, gió, nguồn nước. 

Mẫu là con gái út của vua cha Bát Hải Động Đình. Sự tích Mẫu Thoải được ghi rõ trong văn bản mẫu. Ngoài ra còn có tác phẩm “Liễu nghị truyền thư”. 

2. Sự tích Mẫu Đệ Tam Thoải Phủ: 

Theo truyền thuyết, Mẫu Đệ Tam Thoải Phủ vốn là con vua Bát Hải Long Vương Thủy Bát Động Đình, theo lời vua cha ngài kết duyên cùng Kính Xuyên là con Vua Đất. Một hôm Kính Xuyên đi vắng, tiểu thiếp Thảo Mai thiếp tìm cách làm giả đồ thư để hại ngài. Kính Xuyên mù quáng nghe Thảo Mai vu cho ngài thất tiết, đem đóng cũi, bỏ lên rừng cho thú dữ ăn thịt. Trong rừng sâu, không chỉ có thú rừng yêu quý, mang vật quả đen cho ngài mà còn gặp được nho sĩ Liễu Nghị. Cảm thương trước nỗi oan của ngài, Liễu Nghị theo lời ngỏ mang thư của ngài theo chỉ dẫn về đến Hồ Động Đình truyền thư. Chàng dùng kim thoa gõ vào cây ngô đồng như lời tiên ngài dặn thì làn nước rẽ làm đôi đón chàng tới thủy cung, tại đây chàng kể hết sự tình và tình hình hiện tại của ngài cho vua cha. Sau đó, cha của ngài thờ đón ngài và minh oan cho. Đồng thời cho ngài kết hôn với Liễu Nghị và trừng trị Kính Xuyên và Thảo Mai. Dựa vào sự tích này và niềm tin của nhân dân đối với Thủy tổ thì Mẫu đệ tam đã được thần thông hóa và tái hiện trong các triều đình phong kiến ​​như bà Nguyễn Thị Châu (Châu Nương) ở Kỳ Anh, Hà Tĩnh thời Lê – Nguyễn với tôn xưng mẫu Hàn Sơn.

Về sau, theo một số câu chuyện, ngày thường hiện ra cứu các thủy thủ khỏi sóng gió, nên được người dân nhớ ơn và lập đền thờ khắp các sông, cửa biển. Trước ngài là con vua Bát Hải nên được gọi là: “Động Đình Trung Công Chúa Ngọc Hồ Thần Nữ”, về sau ngài còn có hiệu là: “Bạch Ngọc Thủy Tinh Chi Xích Long Nữ Công Chúa”. 

Cũng có giả thuyết cho rằng ngài là con gái của Long Vương. Một hôm ngài gặp Kinh Dương Vương lúc đó đang đi chơi ở Động Đình. Kinh Dương Vương là con cháu Thần Nông, đem lòng yêu và hỏi cưới ngài. Sau đó, họ sinh ra Lạc Long Quân, cha rồng, thủy tổ của người Việt. 

Dù nguồn gốc của Mẫu Đệ Tam Thoải Phủ là gì thì tục lệ của người Việt nơi “nhất nước, nhì phân, tam cần, tứ giống” đều tôn vinh thần sông nước. Nói chung, đây là cách con người cụ thể hóa tình cảm của mình đối với thiên nhiên, nhân hóa thiên nhiên để thiên nhiên gần gũi với cuộc sống của con người, không chỉ trong sản xuất mà còn trong đấu tranh.

3. Thờ Mẫu Đệ Tam Thoải Phủ ở đâu? 

Hầu hết các ngôi đền trên cả nước đều có ban thờ Tam Tòa Thánh Mẫu, ngoài ra còn có đền phủ riêng thờ Mẫu Đệ Tam Thoải. Bạn có thể tìm đến các địa chỉ sau đang thờ Mẫu Thoải để thắp hương, văn khấn Đền mẫu thoải để cầu khấn, đó là:

– Đền Xâm Thị ở Hồng Vân, Thường Tín thờ Mẫu Thoải. 

– Đền thờ Mẫu Thoải tại Ngọc Thụy, Long Biên, Hà Nội.

– Đê Hữu Hồng, Ninh Sở, Thường Tín, Hà Nội.

Mẫu Thoải được thờ ở hầu hết Tứ Phủ và Tam Tòa Thánh Mẫu. Nhưng những ngôi đền quan trọng của Mẫu cũng rất nhiều, chủ yếu là gần các con sông lớn. Những ngôi đền nổi tiếng thờ Mẫu Thoải là đền Hàn Sơn, đền Dầm, đền Mẫu Thoại ở Long Biên Hà Nội, đền Cái Lân ở Hạ Long. 

3.1. Đền Hàn Sơn (Thanh Hóa):

Địa chỉ: Thị trấn Hà Sơn, Huyện Hà Trung, Tỉnh Thanh Hóa.

Đền Hàn Sơn là ngôi đền thờ Mẫu Đệ Tam Thoải Phủ nổi tiếng nhất. Năm 1992, nhà nước công nhận đền và xếp hạng. 

Đền Hàn Sơn nằm ngay bên dòng sông Lèn, một chi lưu của sông Mã, nước chảy quanh năm. Hàng năm, đền đón hàng nghìn du khách đến tham quan, chiêm bái. Một phần nhờ xứ Thanh nổi tiếng là nơi tổ chức lễ hội lớn nhất. Phần thứ hai là do sự linh thiêng, linh ứng của ngôi đền với việc thắp hương cầu nguyện. 

3.2. Đền Dầm (Thường Tín, Hà Nội):

Địa chỉ: Thôn Xâm Dương, xã Ninh Sở, huyện Thường Tín, Hà Nội. Đền Dầm là ngôi đền nổi tiếng với tín ngưỡng thờ Mẫu Thoải Phủ, gắn liền với truyền thuyết về Thánh Mẫu báo mộng cho Hưng Đạo vương Trần Quốc Tuấn đánh thắng giặc ngoại xâm và được vua ban tước hiệu cao quý. 

Ngôi đền lâu đời ngàn năm lịch sử. Khuôn viên đền rộng lớn có nhiều cây cổ thụ che bóng mát cả sân chùa tạo không khí rất mát mẻ. 

Ngoài thờ Mẫu Thoải, đền Dầm còn thờ nhiều vị thánh khác, trong đó có một ngôi đền riêng thờ Hưng Đạo Đại Vương nằm trong khuôn viên đền. 

Lễ hội đền Dầm được tổ chức vào tháng 2 hàng năm, từ mùng 1 đến mùng 10. Trong thời gian này, ngoài các nghi thức lễ hội truyền thống, còn có các cuộc viếng thăm đền thờ để dâng hương và lễ thánh, rất nhộn nhịp. 

3.3. Đền Mẫu Thoải (Long Biên):

Địa chỉ: Số nhà 21, Tổ dân phố số 9, Bắc Biên , Phường Ngọc Thụy, Quận Long Biên, Hà Nội.

Đền Mẫu Thoải Hà Nội được xây dựng trên một khu đất có phong thủy rất đẹp. Đền nằm ngay cạnh sông Hồng, lại có lạch nước tự nhiên rộng. Khi mùa khô đến, dòng suối này tạo thành một hồ nước lớn tách biệt với dòng sông, tạo nên một mặt nước rất đẹp. 

Ngoài thờ chính Mẫu Thoải, trong đền còn có điện thờ Ngọc Hoàng, Nam Tào, Bắc Đẩu, Ngũ Vị Tôn Ông, Quan Hoàng và Tứ Hoàng. Ngoài ra, gian bên phải thờ Đức Thánh Trần, gian bên trái thờ Sơn Trang. 

Lễ cúng đền tập trung vào dịp tứ quý: ngày mùng 10 tháng giêng, tháng tư và tháng bảy, tháng chạp âm lịch với nhiều tiết lễ lớn.

3.4. Đền Bà Áo Trắng (Yên Bái):

Địa chỉ: Thôn 3, Hợp Minh Huyện, TP Yên Bái. 

Đền thờ Bà Áo Trắng dài nằm bên bờ sông Hồng ở ngã ba ngòi Lâu, đối diện với bến Âu Lâu – di tích lịch sử cấp quốc gia. 

Ngôi đền là một không gian tâm linh rất nổi tiếng đối với người dân địa phương. Ngày 25-27 tháng 2 âm lịch hàng năm, ngoài việc thực hiện các nghi lễ tế lễ truyền thống, các con hương từ khắp các tỉnh  cũng tập trung về đền để dâng lễ thờ cúng Thánh mẫu, cùng cầu phúc, bình an cho gia đình.

3.5. Đền Mẫu Thoải (Lạng Sơn):

Địa chỉ: 177, đường Hùng Vương, phường Chi Lăng, TP Lạng Sơn.

Đền Mẫu Thoải Lạng Sơn hay còn gọi là đền Đông Cửa tọa lạc tại Kỳ Cùng – bên sông, phía Đông thành phố Lạng Sơn. Năm 2013, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch đã công nhận ngôi đền là di tích kiến ​​trúc nghệ thuật cấp quốc gia nhằm tôn vinh những giá trị tín ngưỡng vật chất và tinh thần nơi ngôi đền linh thiêng xứ Lạng.

3.6. Đền Cái Lân (Hạ Long):

Địa chỉ: phường Bãi Cháy, thành phố Hạ Long.

Đền Cái Lân là địa chỉ tâm linh nổi tiếng không chỉ của người dân Quảng Ninh, mà còn của nhiều du khách thập phương. Đền Mẫu ở cảng Cái Lân đã giúp người dân địa phương yên tâm làm ăn, được mệnh danh là đền “cầu được ước thấy”. Chính vì vậy, trong dịp Tết Nguyên đán, Rằm tháng Giêng, Rằm tháng Bảy, đền Cái Lân thu hút rất đông du khách đến tham quan, chiêm bái. 

Lúc bấy giờ tất cả con hương, tất cả đệ tử đều sốt sắng chuẩn bị, sửa soạn đầy đủ, thành tâm thờ phượng và cầu nguyện.

4. Cách sắm lễ Mẫu Đệ Tam Thoải:

Mẫu Thoải chứng tòa Thánh Mẫu màu trắng nên cần chú ý lễ tế cần phải mua sắc trắng chủ đạo. Ở hầu hết các đền thờ Mẫu, lễ vật cơ bản bạn có thể sắm là đĩa hoa, đĩa trái cây với các loại trái cây khác nhau, cơi trầu, thẻ hương, giấy tiền, cút rượu, xôi thịt và một cánh sớ.

Thông thường sau khi cúng tế xong một tuần hương, phải hạ tất cả lễ vật này xuống, riêng cánh sớ và giấy tiền phải đem đi hóa.

5. Văn khấn Mẫu Thoải:

Nam mô a di đà phật! (3 lần)

Hương tử chúng con thành tâm kính lạy đức Hiệu Thiên Chí tôn Kim Quyết Ngọc Hoàng Huyền cung cao Thượng đề.

Kính lạy

Đức Cửu Trùng Thánh Vân lục cung công chúa

Đức Thiên tiên Quỳnh Hoa Liễu Hạnh Mã Hoàng công chúa, sắc phong Chế Thắng Hỏa Diệu Đại Vương, gia phong Tiên Hương Thánh mẫu

Đức đệ nhị đỉnh thượng cao sơn triều Mường Sơn tinh công chúa Lê Mại Đại Vương

Đức đệ tam Thủy phủ, Lân nữ Công Chúa

Đức đệ tứ khâm sai Thánh Mẫu, tứ vị chầu bà, năm tòa quan lớn Mười dinh các quan, mười hai Tiên Cô, mười hai thánh cậu, Ngũ hồ Đại tướng, Thanh Hoàng Bạch Xà Đại tướng.

Hôm nay là …

Tín chủ con là ………..

Ngụ tại:…………

Cùng toàn thể gia đình đến điện (phủ, đền) chắp tay kính lễ khấu đầu vọng bái.

Lòng con thành khẩn, dạ con thiết tha kính dâng lễ vật con cúi xin các ngài xét thương cứu độ cho gia đình con tiêu trừ tai nạn điều lành thường tới, cầu tài được tài, cầu lộc được lộc, cầu bình an được bình an.

Nam mô a di đà phật! (3 lần)