Bài thu hoạch bồi dưỡng thường xuyên GV THPT Module 33

1. Giới thiệu tổng quan:

Nằm trong mô đun 33 của chương trình giáo dục thường xuyên, môn Tin học, Công nghệ và Giáo viên THPT là môn học tự chọn. Các tình huống sư phạm thường xuyên xảy ra trong hoạt động dạy học, đặc biệt là trong hoạt động của giáo viên công nghệ. Các học phần giúp người học phân tích thông tin, đưa ra quyết định đúng đắn và ứng xử hiệu quả trong các tình huống sư phạm. Sai lầm lãnh đạo ở trường trung học.

2. Mục tiêu:

• Về kiến thức: người học hiểu được thế nào là tình huống sư phạm, các yếu tố để hình thành tình huống, sự cần thiết phải xử lý tình huống sư phạm sao cho hiệu quả.
• Về kỹ năng: Có kỹ năng xử lý sư phạm tốt có tác động tích cực đến giáo dục học sinh và ngược lại sẽ có tác động tiêu cực đến đối tượng giáo dục.
• Về thái độ: Ta thấy việc xử lý tốt tình huống sư phạm có tác động rất tích cực đến việc giáo dục học sinh, ngược lại, xử lý tình huống sư phạm không đúng sẽ ảnh hưởng xấu đến đối tượng giáo dục.

3. Nội dung:

3.1. Tình huống và tình huống sư phạm:

Tình huống là gì?

Đề cập đến vấn đề này, cần làm rõ các phạm trù khái niệm liên quan đến “tình thế” như “hoàn cảnh”, “điều kiện”, v.v.. có liên quan và khác nhau về ngữ nghĩa. Vì vậy, nội dung cửa họ có những nét chung và những nét riêng.

• Hoàn cảnh: là phạm trù khái niệm rất rộng, bao hàm tổng hòa các quá trình vận động của tự nhiên, xã hội và con người diễn ra trong một thời gian, một bối cảnh nhất định, quy luật mà con người có thể dự đoán, hoặc nắm bắt được quy luật để điều khiển hoạt động theo quy luật. Nhưng trong quá trình diễn biến của tình huống cũng có những sự kiện, trường hợp xuất hiện đột ngột, bất ngờ hoặc nằm ngoài mục đích hành động của con người, những tình huống đó được gọi là tình huống. Hoàn cảnh càng phức tạp thì hoạt động xã hội của con người càng đa dạng, trong quá trình diễn biến của hoàn cảnh đó càng xuất hiện nhiều tình huống đan xen. 
• Hiện trạng: Có thể hiểu đơn giản là trạng thái phát triển của tự nhiên, xã hội và con người ở một thời điểm nhất định, hiện trạng có thể được nhìn nhận ở các mức độ khác nhau. Như vậy, trong trạng thái có thể có trạng thái, chứa đựng thời gian, diễn biến của tình huống.
• Tình thế: Diễn biến của tình thế đã dẫn đến cao trào, đến một thời điểm nhất định tạo nên một quan hệ, một thế đứng nhất định, mạnh hay yếu, thắng hay bại, chủ động hay thất bại, thế chủ động hay ưu thế tấn công hoặc có lúc rơi vào tình thế tiến thoái lưỡng nan phải có giải pháp kịp thời và độc đáo để thoát ra khỏi mối quan hệ của vị trí đó theo hướng tích cực và có lợi nhất cho bản thân mình. Ở đây, giữa tình huống và hoàn cảnh có sự thống nhất về sự phát triển của mâu thuẫn dẫn đến tình trạng cần phải kịp thời giải quyết, nhưng có sự khác nhau về phạm vi giới hạn và tính chất của mâu thuẫn.
• Hoàn cảnh: Là sự kiện, sự việc, tình huống, hoặc tình huống có vấn đề bức xúc nảy sinh trong hoạt động, quan hệ giữa con người với tự nhiên, xã hội, giữa con người với con người buộc con người phải giải quyết tình huống đó. 

Một số đặc điểm của tình huống sư phạm:

• Tính đặc thù của thực tiễn chứa đựng những mâu thuẫn, bức xúc nảy sinh trong không gian và thời gian khó lường, đòi hỏi phải có sự ứng phó, xử lý kịp thời. Các sự việc, vụ án diễn ra bình thường theo chương trình, kế hoạch không xảy ra mâu thuẫn, bức xúc. Những mâu thuẫn tạo nên sự mất ổn định trong quá trình sư phạm không phải là những tình huống mà chỉ là sự giải quyết những vấn đề chung trong hoạt động sư phạm.
• Sự xuất hiện của tình huống thường chứa đựng những yếu tố ngẫu nhiên, tự phát nhưng cũng có quy luật phát triển của tự nhiên và xã hội nói chung, của sự phát triển của một tổ chức trong hoạt động sư phạm nói riêng. Một tổ chức có kỷ cương, trật tự, đoàn kết, thống nhất, đồng thuận, diễn ra trong môi trường tự nhiên và xã hội ít biến động thì ít có kỷ luật kém. Vì vậy, xây dựng một tổ chức vững mạnh, kỷ cương, đoàn kết, có môi trường cộng đồng xã hội tích cực, lành mạnh sẽ là nền tảng không thể thiếu để hạn chế mâu thuẫn, xung đột. Có những tình huống phức tạp trong lãnh đạo. Như vậy, sự nảy sinh và phát triển của tình hình diễn ra theo quy luật “nghịch đảo” với sự phát triển của một tập thể, một tổ chức.
• Tính đa dạng, phức tạp: Đây là một trong những đặc điểm nổi bật của tình huống nói chung và tình huống sư phạm nói riêng. Điều này thể hiện theo nhiều cách khác nhau. Phản ánh nhiều loại mâu thuẫn gay gắt và phức tạp trong hoạt động và các mối quan hệ của tổ chức và bên ngoài tổ chức. Chứa đựng nhiều nguyên nhân, lý do và ẩn số đòi hỏi người giáo viên phải hết sức tỉnh táo, nhạy cảm và tinh tế để phát hiện mọi hoạt động, mối quan hệ giữa thầy và trò. Tất cả diễn ra trong cách con người cư xử với nhau, giữa con người với nhau, thông qua quan hệ giữa con người với nhau, thông qua quan hệ giữa con người với nhau để thực hiện công việc. Trong một mối quan hệ, có nhiều vấn đề mà pháp luật, kỷ luật, mệnh lệnh hay kế hoạch tổng thể không thể phổ biến.

Độ không chắc chắn cao: Hoạt động kinh doanh bình thường phát triển tương đối ổn định theo một kế hoạch hoặc lịch trình định trước. Nhưng một tình huống xã hội hoặc một vật chủ phụ thuộc vào hành vi của vật chủ và đặc điểm của chủ thể. Chính sự tương tác cụ thể này mà diễn biến của tình huống có thể phát triển, thay đổi theo những hướng rất khác nhau.

• Tình huống hỗn hợp, đặc biệt là tình huống sư phạm thể hiện ở các mặt: sự việc, vụ việc, tình huống có vấn đề trong tình huống. Thường có sự đan xen giữa cái hợp lý và cái phi lý, giữa thiện và ác, giữa cái riêng và cái chung; giữa tích cực và tiêu cực… đặt ngành sư phạm trước tình thế trắng đen lẫn lộn, đúng sai chưa rõ. Đôi khi những giá trị, những yếu tố tích cực. Thường bị khuất lấp, chìm lấp và bị che phủ bởi lớp vỏ bên ngoài không phản ánh đúng bản chất của sự vật, nhà sư phạm phải có phương pháp tác động đặc biệt để đi sâu khám phá thì mới phát huy hết sức mạnh của nó. Đồng thời giáo viên phải kích thích, khơi dậy khả năng giải quyết mâu thuẫn, xung đột của các nhân tố tạo nên tình huống.
• Tính lan tỏa là tình huống nảy sinh trong đời sống hoặc trong quản lý nhạy cảm ở những trường hợp tưởng như “riêng lẻ” nhưng vẫn tác động trực tiếp đến hoạt động và các mối quan hệ hoặc không có sức lan tỏa thông qua cách định hướng dư luận, thu thập thông tin về sự việc, sự kiện, nguyên nhân để tạo ra tình huống bị bóp méo theo kiểu “ba sao bảy bản”.

Điều đó nhắc nhở các nhà sư phạm khi khai thác các nguồn thông tin xã hội phải tỉnh táo, thông minh để “lắng nghe” từ nhiều phía và có sự phân tích, tổng hợp nhanh nhạy, nhạy bén; biết vận dụng và kiểm soát dư luận tập thể, sử dụng sức mạnh của cộng đồng, đầu mối chính để giải quyết vấn đề, một cách khách quan, minh bạch và hiệu quả.

Tuy nhiên, cũng có những tình huống xảy ra trong phạm vi hẹp, rất cụ thể, có khía cạnh cần kín đáo và không nhất thiết phải công khai. 

3.2. Phân loại tình huống sư phạm:

Bản thân sư phạm kiểm soát một hệ thống xã hội thu nhỏ rất năng động và phức tạp. Vì vậy, các tình huống nảy sinh trong hoạt động và quan hệ sư phạm cũng rất đa dạng… Do đó, nảy sinh nhiều tình huống. các cách tiếp cận khác nhau, được phân loại theo những cách khác nhau để phản ánh tình hình từ những góc độ nhất định.

• Sắp xếp theo thuộc tính

Tùy theo mức độ và tính chất của xung đột, có các loại tình huống sau:

+ Các tình huống thư giãn đơn giản.

+ Tình huống phức tạp.

• Phân loại theo đối tượng tạo ra tình huống

+ Đơn phương: Tức là chỉ một bên gây ra mâu thuẫn

Ví dụ như tình huống “Người ngồi sau lá thư của thầy”.

Một tình huống song phương là một tình huống trong đó xung đột phát sinh từ hai phía. 

Chủ nghĩa đa phương là một tình huống được tạo ra bởi nhiều mối quan hệ và hoạt động trong lãnh đạo. Hầu hết các tình huống lãnh đạo phức tạp đều thuộc loại này.

Theo cách phân loại trên, có thể nói đến các loại tình huống nảy sinh trong các mối quan hệ giữa thầy với nhau, giữa thầy với người khác, giữa thành viên của nhóm này với thành viên của nhóm khác trong nhóm, giữa tổ chức này với tổ chức khác và cộng đồng ngoài xã hội, giữa cá nhân này với cá nhân khác trong và ngoài tổ chức.

• Phân loại theo chức năng của nhà sư phạm

Sự phân loại này có thể sắp xếp các tình huống theo chức năng và chương trình. Các loại cụ thể:

Kế hoạch chiến dịch.

+ Các tình huống trong công tác tổ chức cán bộ và xây dựng đội ngũ.

+ Các tình huống trong chỉ đạo hoạt động sư phạm.

+ Các tình huống trong bài kiểm tra đánh giá.

• Phân loại theo nội dung hoạt động sư phạm

Theo tìm hiểu, việc phân loại này có thể căn cứ vào nội dung hoạt động sư phạm được Nhà nước quy định trong các văn bản pháp luật.

• Trong huấn luyện, huấn luyện người ta còn phân loại tình huống theo loại:

+ Tình huống đóng mở.

Các tình huống thực tế và giả định.

Các cách phân loại tuy có nhiều loại khác nhau nhưng do cùng tiếp cận trong cùng một đối tượng tình huống sư phạm nên mỗi cách tiếp cận có những điểm khác biệt nhất định nhưng cũng chứa đựng những nội dung gần giống nhau.

THAM KHẢO THÊM:

• Bài thu hoạch bồi dưỡng thường xuyên GV THPT Module 32
• Bài thu hoạch bồi dưỡng thường xuyên GV THPT Module 34
• Bài thu hoạch bồi dưỡng thường xuyên GV THPT Module 35