Bài thơ: Nước Đại Việt ta của Nguyễn Trãi (Ngữ văn lớp 8)

1. Đôi nét về nhà thơ Nguyễn Trãi:

• Nguyễn Trãi (1380-1442), hiệu là Ức Trai, ông là con của Nguyễn Phi Khanh, quê gốc ở xã Chi Ngại, huyện Chí Linh, Hải Dương, sau dời đến làng Nhị Khê, huyện Thường Tín, tỉnh Hà Tây.
• Nguyễn Trãi là một nhà chính trị, nhà thơ dưới thời nhà Hồ và nhà Lê sơ Việt Nam.
• Nguyễn Trãi tham gia khởi nghĩa Lam Sơn và trở thành cánh tay đắc lực của Lê Lợi, có công lớn trong công cuộc giải phóng dân tộc thế kỉ XV.
• Ông là tác giả xuất sắc về nhiều thể loại văn học, trong sáng tác chữ Hán và chữ Nôm, trong văn chính luận và thơ trữ tình. Ông để lại một khối lượng sáng tác lớn với nhiều tác phẩm có giá trị.
• Phong cách sáng tác thơ của Nguyễn Trãi: Mang đậm tư tưởng yêu nước, thể hiện những triết lí sâu sắc, mang nét tinh tế lãng mạn, sáng tạo và thanh khiết.
• Các tác phẩm tiêu biểu: Bình Ngô đại cáo, Ức Trai thi tập, Quốc âm thi tập,…

2. Soạn bài thơ Nước Đại Việt ta:

• Thể loại: Bài thơ Nước Đại Việt ta tác phẩm này thuộc thể loại: Cáo – là thể văn được vua chúa, thủ lĩnh soạn thảo để trình bày chủ trương hay công bố kết quả sự nghiệp. Được trích từ Bình Ngô Đại Cáo. Bài đại cáo trên được viết theo lối văn biền ngẫu, có vận dụng thể tứ lục (từng cặp câu, mỗi câu 10 chữ ngắt nhịp 4/6). Bình Ngô Đại Cáo là tuyên bố về sự nghiệp dẹp giặc Ngô đã xong. Bài cáo được coi như một bản Tuyên ngôn độc lập của đất nước ta lúc bấy giờ.

• Nội dung bài thơ:

Bài thơ Nước Đại Việt ta trích từ Bình Ngô đại cáo – áng thiên cổ hùng văn thể hiện niềm tự hào, ý chí tự chủ của dân tộc ta và có ý nghĩa như một bản tuyên ngôn độc lập thời bấy giờ. Dưới đây là nội dung bài thơ, mời bạn cùng xem

• Hoàn cảnh sáng tác: 

Đầu năm 1428, sau khi quân ta đại thắng và làm tan rã 15 vạn viện binh của quân Minh xâm lược. Buộc Vương Thông phải giảng hòa, rút quân về nước. Nguyễn Trãi đã thừa lệnh vua Lê Thái Tổ (Lê Lợi) soạn thảo Bình Ngô đại cáo để thông cáo với toàn dân về sự kiện có ý nghĩa trọng đại này.

• Ý Nghĩa Nhan Đề Bài Thơ Nước Đại Việt Ta

Đoạn trích “Nước Đại Việt ta” được trích trong Bình Ngô đại cáo do Bùi Văn Nguyên dịch dựa theo bản dịch của Bùi Kỷ. Nhan đề đoạn trích do người biên soạn đặt tên. Dưới đây là ý nghĩa nhan đề của tác phẩm gốc – Bình Ngô Đại Cáo.

+ Đại: Lớn;

+ Cáo: Báo cáo;

+ Bình: Dẹp yên giặc, bình định xong;

+ Ngô: Giặc Ngô (Nhà Minh Trung Quốc). 

=> Bản Cáo lớn gửi đến quốc dân đồng bào về chiến thắng oanh liệt của quân dân ta đánh tan được quân Ngô. Bản văn viết bằng Hán văn do Nguyễn Trãi viết theo thể văn biền ngẫu, trình bày sự gian khổ của 10 năm kháng chiến và thắng lợi chống quân Minh của cuộc khởi nghĩa Lam Sơn. Đây có thể xem là bản tuyên ngôn độc lập thứ hai sau bài Nam quốc sơn hà của Lý Thường Kiệt trong văn học cổ.

• Bố Cục Bài Thơ Nước Đại Việt T

Bố cục bài thơ Nước Đại Việt được chia làm 3 phần như sau:

+ Phần 1: Hai câu đầu: Tư tưởng nhân nghĩa

“Việc nhân nghĩa cốt ở yên dân

Quân điếu phạt trước lo trừ bạo”

+ Phần 2: Tám câu tiếp theo: Chân lí về sự tồn tại độc lập của đất nước

“Như nước Đại Việt ta từ trước

Vốn xưng nền văn hiến đã lâu

Núi sông bờ cõi đã chia

Phong tục Bắc Nam cũng khác

Từ Triệu, Đinh, Lý, Trần bao đời xây nền độc lập

Cùng Hán, Đường, Tống, Nguyên mỗi bên hùng cứ một phương

Tuy mạnh yếu có lúc khác nhau

Song hào kiệt thời nào cũng có”

+ Phần 3: Sáu câu cuối: Minh chứng cho sức mạnh nhân nghĩa của dân tộc

“Lưu Cung tham công nên thất bại;

Triệu Tiết thích lớn phải tiêu vong;

Cửa Hàm tử bắt sống Toa Đô

Sông Bạch Đằng giết tươi Ô Mã

Việc xưa xem xét,

Chứng cứ còn ghi”

• Giá Trị Tác Phẩm Nước Đại Việt Ta: Giá trị tác phẩm Nước Đại Việt ta được đúc kết thành hai nội dung chính như sau:
• Giá trị nội dung: Đoạn trích Nước Đại Việt ta có ý nghĩa như một bản tuyên ngôn độc lập: Nước ta là đất nước có nền văn hiến, có lãnh thổ riêng, phong tục riêng, có chủ quyền, có truyền thống lịch sử…bất kì hành động xâm lước trái đạo lí nào của kẻ thù đều sẽ phải chịu một kết cục thất bại
• Giá trị nghệ thuật: 

+ Áng văn chính luận với lập luận chặt chẽ

+ Chứng cứ hùng hồn giàu sưc thuyết phục

+ Lời thơ đanh thép thể hiện ý chí của dân tộc

+ Lời văn biền ngẫu nhịp nhàng

3. Dàn ý phân tích bài thơ Nước Đại Việt ta:

I/ Mở bài

• Giới thiệu đôi nét về tác giả Nguyễn Trãi- là một vị tướng tài của dân tộc, thêm nữa còn là một nhà thơ là một nhà yêu nước nồng nàn
• Bài “Nước Đại Việt ta” – một bản tuyên ngôn độc lập khẳng định chủ quyền dân tộc và nêu rõ rằng nước ta hoàn toàn tự chủ, độc lập, tự cường

II/ Thân bài

1. Nêu cao tư tưởng nhân nghĩa

Cốt lõi tư tưởng nhân nghĩa của Nguyễn Trãi được thể hiện qua hua hai câu “Việc nhân nghĩa cốt ở yên dân – Quân điếu phạt trước lo trừ bạo”:  

• Người dân mà tác giả nói tới: nhân dân Đại Việt
• Kẻ bạo ngược mà tác giả nói tới là: Giặc Minh  

=> Nhân nghĩa là phải vì nhân dân, chống quân xâm lược là ngăn chặn mọi thế lực có thể làm hại đến dân, cho nhân dân hưởng thái bình hạnh phúc.

• “Yên dân” nghĩa là làm cho nhân dân được hưởng thái bình, hạnh phúc
• “Trừ bạo” là Diệt mọi thế lực tàn bạo để giữ yên cuộc sống cho nhân dân

=> Nhân nghĩa là lo cho dân vì dân, là yêu nước, chống quân xâm lược là ngăn chặn mọi thế lực có thể làm hại đến dân, cho nhân dân hưởng thái bình hạnh phúc

2. Chân lí về sự tồn tại độc lập có chủ quyền

Lời thơ của Nguyễn Trãi khẳng định chân lí về sự độc lập của dân tộc thông qua việc chứng minh đất nước ta là một đất nước có:

• Có nền văn hiến riêng, lâu đời: Vốn xưng nền văn hiến đã lâu
• Có lãnh thổ riêng: Núi sông bờ cõi đã chia
• Có phong tục,tập quá riêng: Phong tục Bắc Nam cũng khác
• Có lịch sử riêng: Từ Triệu, Đinh, Lý, Trần bao đời gây nền độc lập
• Có chế độ, chủ quyền riêng

=> Chứng cứ hùng hồn giàu sưc thuyết phục, lời thơ đanh thép thể hiện ý chí của dân tộc, lời văn biền ngẫu nhịp nhàng => khẳng định Đại Việt là một quốc gia có độc lập chủ quyền, là một nước tự lực tự cường, có thể vượt mọi thử thách để đi đến độc lập. Đây chính là sự tiếp nối và phát triển ý thức dân tộc so với bài thơ “Sông núi nước Nam” bởi tính toàn diện và sâu sắc của nó.

3. Sức mạnh của nhân nghĩa, sức mạnh của độc lập dân tộc

• Sức mạnh làm cho kẻ thù thất bại thảm hại, sức mạnh ấy đập tan mọi khó khăn mọi thử thách

=> Đó là hậu qủa của những kẻ xâm lược phi nghĩa làm trái mệnh trời, những kẻ dám làm tổn hại đến dân tộc ta chắc chắn không có kết quả tốt đẹp.

=> Câu văn biến ngẫu cân xứng, nhịp nhàng. Ở Bình Ngô đại cáo sau khi nêu nguyên lí nhân nghĩa, nêu chân lí khách quan. Nguyễn Trãi đưa ra những chứng minh đầy tính thuyết phục về sức mạnh của nhân nghĩa, của chân lí, nói chung lại là sức mạnh của chính nghĩa

III/ Kết bài

• Khẳng định lại giá trị nghệ thuật, nội dung của văn bản: 

+Tác giả sử dụng nhiều lớp từ ngữ diễn đạt tính chất hiển nhiên, vốn có lâu đời của nước Đại Việt ta. Các từ như: từ trước, vốn xưng, đã lâu, đã chia, cũng khác,…

+ Biện pháp so sánh kết hợp với liệt kê cũng tạo cho đoạn văn hiệu quả cao trong lập luận.

+ Những câu văn biền ngẫu chạy song song liên tiếp với nhau cũng giúp cho nội dung nghệ thật và chân lí mà tác giả muốn khẳng định chắc chắn và rõ ràng hơn

• Bài Cáo của Nguyễn Trãi có thể nói như một bản tuyên ngôn độc lập, khẳng định rõ ràng chủ quyền dân tục
• Liên hệ bản thân: Cần cố gắng giữ gìn bảo vệ đất nước, cô gắng khẳng định đất nước trên đấu trường quốc tế với bạn bè năm châu

THAM KHẢO THÊM:

• Phân tích bài thơ Nước Đại Việt ta (Trích Bình Ngô đại cáo)
• loi-chuc-mung-sinh-nhat-vo-yeu-ngot-ngao-va-lang-man-nhat.jpg
• Bố cục, tóm tắt nội dung, tác giả tác phẩm Nước Đại Việt ta