Bài thơ “Khi con tu hú” của nhà thơ Tố Hữu được sáng tác trong giai đoạn từ tháng 4 năm 1939, thể hiện lòng yêu đời, yêu nước, khát vọng tự do và lí tưởng của người chiến sĩ cộng sản trẻ tuổi trong hoàn cảnh cảnh tù đày. Vậy bài thơ Khi con tu hú được viết theo thể thơ nào? Mời bạn đọc cùng tìm hiểu về bài thơ “Khi con tu hú” ngay sau đây:
Mục lục bài viết
1. Bài thơ Khi con tu hú được viết theo thể thơ nào?
Bài thơ Khi con tu hú được viết theo thể thơ lục bát uyển chuyển, nhẹ nhàng.
Thể thơ là thể thơ độc đáo của văn học Việt Nam và là niềm tự hào của dân tộc Việt Nam. Một bài thơ theo thể thơ lục bát có các cặp câu thơ cơ bản gồm một câu 6 âm tiết và 1 câu 8 âm tiết, phối vần với nhau.
Có thể chia bài thơ Khi con tu hú với bố cục 2 phần như sau:
Phần 1: 6 câu thơ đầu: Bức tranh mùa hè trong tâm tưởng của người tù cách mạng
Phần 2: 4 câu thơ cuối: Tâm trạng của người tù cách mạng
2. Đôi nét về bài thơ Khi con Tu Hú:
Khi con tu hú gọi bầy
Lúa chiêm đang chín trái cây ngọt dần
Vườn râm dậy tiếng ve ngân
Bắp rây vàng hạt đầy sân nắng đào
Trời xanh càng rộng càng cao
Đôi con diều sáo lộn nhào từng không…
Ta nghe hè dậy bên lòng
Mà chân muốn đạp tan phòng, hè ôi.
Ngột làm sao, chết uất thôi
Con chim tu hú ngoài trời cứ kêu!
Nội dung chính của bài thơ: Khát vọng tự do, tình yêu cuộc sống của người tù Cách mạng Tố Hữu. Nhà thơ bị giam giữ đã có những khát vọng cháy bỏng muốn được thoát ra khỏi gông tù, tiếp tục tận hưởng cuộc sống và cống hiến cho cách mạng, dân tộc.
Hoàn cảnh sáng tác: Bài thơ Khi con tu hú được sáng tác trong giai đoạn từ tháng 4 năm 1939, trong khi đang làm nhiệm vụ cách mạng, Tố Hữu bị giặc bắt giam (khi đó nhà thơ mới chỉ có 19 tuổi), đến tháng 7 năm 1939, khi giam tại nhà lao Thừa Thiên, trong không gian giữa bốn bức tường vôi lạnh bỗng vang ngân tiếng chim tu hú gọi bầy và âm thanh da diết đó đã khơi gợi niềm khát vọng tự do cháy bỏng không thể kìm nén nổi của người Cộng sản trẻ tuổi sôi nổi yêu đời. Bài thơ sau đó được in trong tập Từ ấy – tập thơ đầu tay của Tố Hữu.
Ý nghĩa nhan đề bài thơ: Nhan đề bài thơ “Khi con tu hú” chỉ là một vế phụ của một câu văn trọn ý – Khi con tu hú gọi bầy là khi mùa hè đến, gồm cụm từ của một loài chim nhưng nó gợi lại nhiều cảm xúc, tiếng chim cất lên khiến cho nhân vật trữ tình thức tỉnh trong không gian chật hẹp kia. Người tù cách mạng càng cảm thấy ngột ngạt trong phòng giam chật chội; càng thèm khát cháy bỏng cuộc sống tự do tưng bừng ở bên ngoài. Tiếng chim tu hú chính là tiếng gọi thiết tha của cuộc sống, của tự do, cũng chính là tiếng gọi của cách mạng,
Giá trị nội dung: Bài thơ thể hiện niềm tin yêu cuộc sống thiết tha và sự khao khát tự do mãnh liệt của người chiến sĩ trong cảnh tù đầy. Khi con tu hú kêu là dấu hiệu của đất trời chuyển sang hè, gợi nhắc về mùa hè phóng khoáng, tưng bừng với bao cảnh sắc quyến rũ đối lập với cảnh tù chật chội.. Trong không gian bức bối, ngột ngạt, người chiến sĩ cách mạng lắng nghe mùa hè mà tâm trạng đang rạo rực càng thêm cháy bỏng niềm yêu sống, khao khát tự do.
Giá trị nghệ thuật: Thể thơ lục bát uyển chuyển, nhẹ nhàng; Giọng điệu tự nhiên, dạt dào cảm xúc, cảm nhận tinh tế kết hợp với miêu tả tâm lí nhân vật chân thực, tinh tế; Nghệ thuật đối lập tương phản, liệt kê, kết hợp với các danh từ, tính từ và động từ mạnh: Hình ảnh thơ gần gũi, giản dị, giàu chất hội họa. Chi tiết nghệ thuật “tiếng chim tu hú” là một sáng tạo độc đáo, giàu ý nghĩa và sức gợi, tạo điểm nhấn cho bài thơ.
3. Đôi nét về tác giả Tố Hữu:
Tố Hữu tên thật là Nguyễn Kim Thành, sinh năm 1906, mất năm 2002, quê của ông ở Thừa Thiên Huế. Ông được coi là lá cờ đầu của thơ ca cách mạng và kháng chiến.
Ông giác ngộ lí tưởng cách mạng ngay từ khi còn đang học ở Huế. Sau cách mạng tháng 8 năm 1945, ông được giữ nhiều chức vụ trong bộ máy lãnh đạo của Đảng, về mặt trận Văn hóa nghệ thuật. Thơ Tố Hữu gắn liền với cuộc đấu tranh cách mạng nên con đường thơ của ông cũng song hành với các giai đoạn của cuộc đấu tranh đó và thể hiện sự chuyển động trong tư tưởng, nghệ thuật của nhà thơ. Trong thời kỳ kháng chiến chống Pháp, Tố Hữu đã sáng tác nhiều tập thơ, bài thơ tiêu biểu trong sự nghiệp của mình, gồm: Từ ấy (1937) (gồm ba phần: Máu và lửa, Xiềng xích và Giải phóng), tập thơ
Sau khi cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp thắng lợi, cách mạng bước vào giai đoạn mới với nhiệm vụ xây dựng chủ nghĩa xã hội ở miền Bắc và đấu tranh thống nhất đất nước. Thơ Tố Hữu vẫn bám sát những bước đi, nhiệm vụ của cách mạng và đời sống chính trị ở nước ta.
Thơ Tố Hữu những năm chống Mỹ cứu nước mang tính chất bình luận chính trị và cảm hứng sử thi, nhiều chỗ đạt đến âm hưởng sử thi, chú trọng thể hiện hình ảnh cao đẹp của Tổ quốc và con người Việt Nam. Thơ ông mang tính chất trữ tình chính trị có cảm hứng lãng mạn ngọt ngào.
Ông được tặng giải thưởng HCM về văn học nghệ thuật năm 1996.
4. Dàn ý phân tích bài thơ Khi con tu hú:
I/ Mở bài
- Giới thiệu những nét khái quát về Tố Hữu, một nhà thơ dành cả sự nghiệp và cuộc đời hiến dâng cho Cách mạng.
- Nhận định chung về bài thơ Khi con tu hú và tâm trạng của người chiến sĩ cách mạng trong bài: “là khúc ca tâm tình, là tiếng gọi đàn, hướng về đồng quê và bầu trời tự do với tình yêu và niềm khao khát cháy bỏng”
II/ Thân bài
1. Khổ thơ đầu: Cảnh đất trời vào hè
- Cảnh đất trời vào hè với nhiều âm thanh:
+ Tiếng chim tu hú: Con chim tu hú bắt dầu cất tiếng kêu náo nhiệt báo hiệu mùa hè đã tới.
+ Tiếng ve ngân
+ Tiếng sáo diều
⇒ Âm thanh rộn rã, tươi vui
- Bên cạnh đó có nhiều màu sắc
+ Vàng: Lúa đã bắt đầu vào mùa chín vàng khắp cánh đồng gần xa.; Những nương ngô, nương bắp được thu hoạch và phơi vàng đầy sân hòa cùng ánh nắng nồng vô cùng rực rỡ.
+ Xanh: Bầu trời như trở nên trong xanh, rộng và cao hơn bao giờ hết, tưởng như trải dài đến tận chân trời.
+ Hồng: nắng
⇒ Màu sắc tươi tắn, rực rỡ
- Nhiều hương vị:
+ Vị lúa chín: Lúa đã bắt đầu vào mùa chín vàng khắp cánh đồng gần xa.
+ Vị ngọt của trái cây: Những cây trái trong vườn bắt đầu ngọt và chín dần cho một mùa bội thu.
⇒ Những hương vị hết sức ngọt ngào tinh khiết
- Không gian đất trời cao rộng, cánh diều chao liêng của những đứa trẻ con trong xóm làng mang diều đi thả mỗi buổi trời chiều, đôi sáo diều bay lượn trên không trung vô cùng thanh bình.
⇒ Sự khoáng đạt đầy tự do
- Kết hợp biện pháp tu từ cùng với những tính từ, từ láy ⇒ bức tranh trong tâm tưởng về mùa hè tươi đẹp của người chiến sĩ trong cảnh tù đày
→ Bức tranh mùa hè dưới ngòi bút của tác giả trở nên vô cùng nhiều màu sắc và sức sống. Đó là bức tranh mùa hè với gam màu vàng chủ đạo tươi tắn, ấm áp hòa vào đó là tiếng tu hú ngân vang làm cho bức tranh không chỉ tĩnh mà còn động, hương quả chín làm cho bức tranh thêm thơm làm xao xuyến lòng người.
2. Khổ thơ thứ hai: Tâm trạng của gười tù cách mạng khao khát tự do, đau khổ vì bị giam cầm khi nghe những dấu hiệu của mùa hè đã đến bên tai
- Từ ngữ mạnh: “đạp”, “ngột”, “chết”, “uất”
Chân muốn đạp tan phòng: lúc này, người chiến sĩ đang bị quân giặc giam giữ trong nhà lao để tra khảo dã man, không khí mùa hè khiến trong lòng người chiến sĩ nôn nao và muốn vượt khỏi nhà giam chật chội, hôi hám, bẩn thỉu để ra ngoài với tự do, tận hưởng mùa hè xinh đẹp và tiếp tục kháng chiến vì nước nhà.
- Từ ngữ cảm thán: “ôi”, “thôi”, “làm sao”,
Cái nóng của mùa hè với cái chật của nhà giam đã làm cho người chiến sĩ cảm thấy vô cùng ngột ngạt, khó chịu tưởng như chết uất.
⇒ Nghệ thuật tương phản cho thấy sự đối lập giữa cảnh đất trời bao la và cảnh tù đầy, người chiến sĩ khao khát tự do cháy bỏng, muốn đập tan mọi thứ để thoát khỏi cảnh tù túng
Con chim tu hú ngoài trời cất tiếng kêu khi người chiến sĩ ở trong nhà tù càng thêm bứt rứt, khó chịu và muốn ra ngoài. Hình ảnh đối lập: không gian nhộn nhịp ở ngoài với cảnh bức bối trong tù đã làm nổi bật hình ảnh người chiến sĩ với khao khát có được cuộc sống mùa hè ngoài kia.
⇒ Bài thơ kết thúc với tâm trạng nhức nhối, là dấu hiệu báo trước sự hành động để thoát khỏi hoàn cảnh sau này (Tố Hữu sau đó đã vượt ngục để vươn tới bầu trời tự do)
III/ Kết bài
- Khái quát lại nội dung, những đặc sắc về nghệ thuật của bài thơ đồng thời nêu cảm nghĩ về giá trị của tác phẩm.
- Bài thơ là bức chân dung tinh thần tự họa của Tố Hữu, cho chúng ta hiểu thêm về hình ảnh người chiến sĩ cách mạng anh hùng.
THAM KHẢO THÊM:
