Bà Chúa Năm Phương là ai? Sự tích Bà Chúa Năm Phương?

1. Bà Chúa Năm Phương là ai?

Chúa Bà Nam Phương hay Công chúa Ngũ Phương vốn là tiên nữ trên trời, sau khi xuống trần gian trở thành dũng tướng. Người dân tứ phương đến chiêm bái, dâng hương cầu may, tài lộc tại cửa Thần Bà. Đây là một trong những vị thần linh thiêng theo tín ngưỡng văn hóa dân gian Việt Nam.

2. Sự tích về Bà Chúa Năm Phương:

Bà được vua phong tước Hộ Quốc Trang Huy Thượng Đẳng Thần để tưởng nhớ công lao to lớn của bà đối với dân với nước. Bà là người đã giúp vua Ngô Quyền cung cấp lương thực, vật dụng để tăng cường quân lực làm nên chiến thắng Bạch Đằng lừng lẫy trong lịch sử Việt Nam, chấm dứt 1000 năm Bắc thuộc. 

Theo truyền thuyết, Chúa Bà xưa vốn là tiên nữ ở Thiên Đình, sau khi xuống trần gian đã xuống dòng dõi họ Vũ ở Cẩm Giàng, đất Gia Tiên (TP Hải Phòng ngày nay). Lớn lên, Chúa Bà trở thành nữ tướng tài ba dưới trướng Ngô Vương. Nhà vua tin tưởng và giao cho bà quản lý mọi quân nhu, quân dụng tại đại bản doanh Gia Viên nằm ở Làng Cấm, tức Phố Cấm ngày nay. Bà lo liệu mọi việc rất chu đáo, đầy đủ, đảm bảo cho toàn nghĩa quân có đủ sức đánh giặc. Phương châm của bà là “Thực túc binh cường”, nghĩa là quân đông, quân mạnh mới đánh thắng được quân thù. Chính vì vậy, nhờ tài thao lược của Thượng hoàng Ngô Vương, cùng với sự chuẩn bị lương thực chu đáo và lòng quyết tâm cao độ của các tướng sĩ, đã làm nên chiến thắng lịch sử vang dội trên sông Bạch Đằng vào cuối 1000 năm, lưu truyền đến muôn đời sau.

Năm 939-944, Bà Chúa Nam Phương chuyển thác vào ngày 16 tháng 6 âm lịch. Khi về trời, bà được trao quyền cai quản năm phương trời đất, ấp năm phương nên được nhân dân kính trọng. Bà được gọi là Nam Phương Chúa Quận hay Năm Phương Chúa Quận.

Cũng có nhiều câu chuyện lưu truyền về sự hiển linh trần thế của bà. Một trong số đó là câu chuyện Đức Mẹ Nam Phương hiện ra năm phương, đúng ba giờ Tí, Đức Mẹ hiện ra như một mỹ nữ gọi xe đi chơi. Sau đó, khi đến “cây đa 13 gốc”, cô trả tiền cho phu xe rồi biến mất. Hay một câu chuyện khác kể rằng vào thời Pháp thuộc, một củ me hành. Cô bị ngứa khắp người và phải kêu cứu. Để tạ ơn Chúa, người mẹ ấy đã xây dựng một ngôi đền trang nghiêm và quanh năm được người dân viếng thăm. Và đó chính là ngôi chùa Vườn Hoa Chéo nằm trên đường Trần Hưng Đạo, thuộc thành phố Hải Phòng ngày nay.

3. Đền thờ Chúa Năm Phương:

Bà Chúa Năm Phương nức tiếng khắp nơi, để tỏ lòng biết ơn và tưởng nhớ, nhân dân cả nước đã lập đền thờ bà. Nhưng ngôi đền thờ Bà Năm Phương nổi tiếng và linh thiêng nhất là 5 ngôi đền ở Hải Phòng. Các ngôi chùa này nằm rất gần nhau, đó là: Chùa Cấm, Đình Cấm, Đền Tiên Nga, Vườn hoa Thập tự, 13 gốc đa.

Ai hết lòng đi Bà Nam Phương thì có thể thăm cả 5 ngôi chùa này. Còn không, nếu cảm thấy ngôi chùa nào linh thiêng, bạn có thể đến mua lễ vào chùa đó. Ở những ngôi chùa này, nghi thức cúng dường và phát nguyện hầu như giống nhau.

3.1. Chùa Cấm thờ Bà Năm Phương:

Chùa Cấm nằm trên đường Cấm, ngõ Cô Ba Chìa. Đây là một trong 5 nơi thờ Nam Phương chúa nổi tiếng tọa lạc tại thành phố Hải Phòng. Chùa có tên tự là Cẩm Giang Bản Cảnh Linh Từ hay Nguyệt Quang Tự, bên trong có chánh điện uy nghiêm với tượng Bà Nam Phương.

3.2. Đền Tiên Nga thờ Bà Năm Phương:

Đền Tiên Nga tọa lạc tại số 53 đường Lê Lợi, phường Máy Tơ, quận Ngô Quyền, thành phố Hải Phòng. Đây là một công trình văn hóa tâm linh vô cùng đồ sộ và hoành tráng tại làng cổ Gia Viễn hay làng Cấm xưa. Nơi đây mới được trùng tu nên quang cảnh chùa trông khá khang trang. Cổng vào chùa được xây dựng thành cổng tam quan vô cùng uy nghi và bề thế. Nơi đây nhân dân thờ công chúa Liễu Hạnh, Thánh Hưng Đạo Đại Vương và một số vị thần xã Phúc Thần khác theo tín ngưỡng dân gian. Những vị thần được tôn thờ này đã giúp đỡ con người vượt qua hoạn nạn, khó khăn.

3.3. Đền “Cây Đa 13 gốc” thờ Chúa Năm Phương:

Chùa Cây Đa có 13 gốc tọa lạc tại cống Kiều Sơn, phường Đằng Giang, Hải An, Hải Phòng. Đây là một ngôi miếu nhỏ thờ Thần, nổi tiếng với truyền thuyết Thần cùng 2 người hầu nửa đêm cưỡi ngựa đi khắp thành phố Hải Phòng và dừng lại ở một cây đa 13 gốc. Đúng như tên gọi, nơi đây có một cây đa rất lớn cao khoảng 10m với 13 gốc ước tính đã hơn trăm năm tuổi. Cây có tới 30 cành lớn nhỏ, tán rộng trên một diện tích rộng tới 40m. Nơi đây không chỉ là ngôi đền linh thiêng thờ Nam Phương chúa mà còn là vẻ đẹp độc đáo, hiếm có của thiên nhiên thu hút du khách đến chiêm ngưỡng.

3.4. Đền “Vườn Hoa Chéo”:

Đây là ngôi chùa do me Tây xây dựng, nghe nói có rận ngứa khắp người phải xin trời tha. Để tạ ơn Chúa, tôi đã xây dựng ngôi đền này và thờ phụng nó quanh năm. Nhiều người dân bản địa ở đây cũng thường đến thắp hương, cúng bái. Tuy nhiên, do chiến tranh tàn phá nên ngôi đền đã bị phá hủy gần như hoàn toàn, chỉ còn lại một số dấu tích nhỏ nhưng vẫn được người dân coi là ngôi đền linh thiêng. Mỗi tuần trong tháng, người dân vẫn đến đây thắp hương và dâng lễ vật.

3.5. Đình Cấm thờ Chúa Năm Phương:

Đình Cấm hay còn gọi là đình Gia Viên nằm ngay cạnh chùa Cấm. Đình là nơi thờ vua Ngô Quyền và Dực Đồng Đại Vương, Nam Hải Địa Vương và Vũ Quận Chúa Quyên Hoa hay còn gọi là Bà Chúa Năm Phương. Đình có kiến trúc đơn giản nhưng được xây dựng cách đây hơn 100 năm. Nơi đây chứa đựng những giá trị văn hóa tinh thần vô cùng sâu sắc, đặc biệt đối với người dân Hải Phòng.

4. Bản văn Bà Chúa Năm Phương:

4.1. Bản văn Bà Chúa Năm Phương số 1:

Năm phương năm miếu rõ ràng
Ngũ phương bản cảnh quyền hành tối linh
Đền thờ cảnh trí hữu tình
Có cây cổ thụ có hoa nghìn cành

Đền chúa bà am thanh cảnh vắng
Thú hữu tình cảnh vật tốt sao
Đôi bên long hổ chầu vào
Có cây cổ thụ xanh xao ruờm rà

Cứ vào đúng canh ba giờ tý
Hiện ra người mĩ nữ cung nương
Quả nón dâu áo thắm hạt cườm
Rong chơi khắp hết năm phương lại về

Gọi xe phu trả cho tiền giấy
Biết chúa bà tay lạy miệng van
chúa thưong những kẻ cơ hàn
Cứu ngưòi thoát ách lầm than đoạ đầy

Có phen ngự giáng nơi bản cảnh
Sai cô hầu cần mẫn vào ra
Trần gian báng nhạo điêu ngoa
Sai cô tì nữ thu giam hồn về

Đêm nằm mơ những ma cùng quỷ
Chúa làm cho liệt vị chân tay
Phải đi thỉnh thánh mời thầy
Xem ra mới biết về tay chúa bà

Sắm nhang hoa dâng lên cung tiễn
Tấu sớ văn tách bạch từng câu
Dâng văn đàn hát nguyện cầu
Sở nguyện như ý chúng con ơn nhờ

Biết chúa ra thành tâm chúa độ
Còn hay là báng bổ cửa thiêng
Chúa cho trăm trứng ngàn phiền
trăm sinh ngàn bệnh liên miên tháng ngày

Biết chúa bà từ nay thành kính
Chúa chấm đồng nhận lính các nơi
Nhất tâm tin tưởng phật trời
Dâng văn thỉnh tới cảnh trời năm phương

4.2. Bản văn Bà Chúa Năm Phương số 2:

Năm phương năm miếu rõ ràng
Quyền cai bản cảnh tiên nàng dâng hoa
Trung thiên thiết lập một toà
Bạch Hoa công chúa ngự toà năm phương

Đền thờ chúa am thanh cảnh vắng
Thú hữu tình cảnh vật tốt sao
Đôi bên long hổ chầu vào
Có cây cổ thụ vươn cao rườm rà

Hương trời ngào ngạt gió đưa
Dấu thiêng để lại ngàn xưa còn truyền
Có bà Chúa Quận thần tiên
Giáng sinh hạ giới về miền Cấm Giang

Gia Viên là đất là làng
Hải An là quận rõ ràng sử xanh
Giáng sinh họ Vũ đầu ngành
Phong tư nhất mực giáng hình tiên nga

Cứ nửa đêm canh ba giờ Tí
Hiện ra người mĩ nữ cung nương
Nón dâu áo trắng hài cười
Dạo chơi khắp hết năm phương lại về

Gọi phu xe trả cho tiền giấy
Biết chúa bà tay lạy miệng kêu
Đặt mình mơ thấy chiêm bao
Có người thiếu nữ hỏi sao chưa hầu

Chúa thương những kẻ đói nghèo
Biết ra lại được lộc nhiều hơn xưa
Phút biến đi về nơi bản cảnh
Sai tiên nàng đủng đỉnh dâng hoa

Ai mà ngạo mạn điêu ngoa
Chúa sai thị nữ thu ba hồn về
Đêm nằm mơ thấy ma cùng quỷ
Ngày chúa làm liệt vị chân tay

Phải đi thỉnh thánh mời thầy
Xem ra mới biết về tay chúa bà
Sắm nhang hoa dâng kêu trấn trạch
Sớ tấu lên minh bạch từng câu

Cung văn đàn hát luyện cầu
Thỉnh bà lai giáng ngự đầu đồng nhân

4.3. Bản văn Bà Chúa Năm Phương số 3:

Dâng văn Bản Cảnh Chúa bà
Ngũ Phương Thánh Chúa ngự tòa tiên cung
Thanh tân cốt cách hình dung
Danh thơm Tiên Chúa khắp vùng ai đang

Tiếng đồn trong Bắc ngoài Nam
Ngũ phương thập hướng mọi đàng thiếu đâu
Đông Phương giá ngự điện lầu
Xem trong bốn bể cứu cầu chúng sinh

Tây Phương hiển hách anh linh
Tày, Dao, Mán , Thái hiện hình bách nhân
Nam phương xa giá long vân
Thủ Thiêm, Bến Nghé xa gần đều qua

Bắc Phương chốn đó sơn hà
Tỉnh Tuyên, xứ Lạng, Thác Bà thảnh thơi
Trung phương lễ bái kiều mời
Thỉnh lai Tiên Chúa giáng nơi Hải Phòng

Thung dung phủ tía lầu hồng
Cây Đa chính ngự nhiều tầng thấp cao
Miếu thờ như thể động đào
Mười ba cội gốc vươn cao lá cành

Xem trong tỉnh ấy Hải Thành
Nơi nào dám sánh dám so miếu này
Miếu thờ lịch sự ai tày
Cửa thiêng Tiên Chúa hàng ngày khách qua

Lúc thì giá ngự Tiên Nga
Cấm Giang cổ địa chính đà dấu xưa
Nhang thơm thoảng ngát xa đưa
Nơi vườn hoa chéo khi xưa vẫn còn

Chúa chơi phủ tía lầu son
Đền Nghè linh ứng tiếng đồn nơi nơi
Tam Kì Chúa ngự thảnh thơi
Tiên La thắng cảnh là nơi đi về

Đông Cuông điện ấy đề huề
Ngũ Phương bản cảnh giáng về ngự vui
Chúa Bà giá ngự chính ngôi
Thanh đồng đệ tử các nơi xa gần

Độ cho trọn vẹn mười phần
Phần tươi, phần tốt, phần gần, phần xa
Dâng lên chính cửa Chúa Bà
Nón dâu, áo bạch, quạt ngà hoa tiên

Thành tâm thỉnh trước án tiền
Nguyện xin Tiên Chúa ngự lên điện tòa
Chúa về Chúa mới phán ra:
“Độ cho các ghế mặn mà thanh tao

Độ cho giáng vẻ hồng hào
Tứ thời bát tiết người nào cũng xinh”
Trăng thanh vẻ nguyệt in hình
Thỉnh mời Chúa Quận anh linh giáng đàn

Chúa về nhận lễ chứng đàn
Khuông phù đệ tử an khang thọ trường.