Nhiều người sau khi chấp hành xong bản án thường băn khoăn: Đương nhiên xóa án tích có phải làm thủ tục gì không? Pháp luật quy định án tích trong trường hợp này tự động được xóa khi đủ điều kiện, nhưng để chứng minh trong thực tế (như xin việc, hồ sơ hành chính…), người dân vẫn phải thực hiện một số bước nhất định. Bài viết sẽ làm rõ bản chất của đương nhiên xóa án tích và những thủ tục cần thiết trong từng trường hợp.
Mục lục bài viết
- 1 1. Đương nhiên xóa án tích có cần làm thủ tục xóa tích không?
- 2 2. Đến thời hạn đương nhiên xóa án tích nhưng chưa được cập nhật thông tin thì cần làm gì?
- 3 3. Hậu quả pháp lý sau khi được đương nhiên xóa án tích:
- 3.1 3.1. Khôi phục đầy đủ các quyền nhân thân và quyền công dân:
- 3.2 3.2. Không bị coi là người có án tích khi xét tái phạm hoặc tái phạm nguy hiểm:
- 3.3 3.3. Ghi nhận trong Phiếu lý lịch tư pháp là “không có án tích”:
- 3.4 3.4. Tác động trong các giao dịch dân sự, xin việc, xuất nhập cảnh và các thủ tục hành chính:
1. Đương nhiên xóa án tích có cần làm thủ tục xóa tích không?
Án tích là hậu quả pháp lý phát sinh từ việc một người bị kết án và tồn tại trong suốt quá trình họ chấp hành bản án cũng như trong một khoảng thời gian nhất định sau khi đã chấp hành xong. Hiểu một cách đơn giản thì xóa án tích chính là việc xóa bỏ hậu quả pháp lý cuối cùng của hành vi phạm tội. Theo Điều 69 Bộ luật Hình sự 2015 thì người được xóa án tích được coi như chưa từng bị kết án.
Chế định xóa án tích được xây dựng trên nguyên tắc nhân đạo của pháp luật hình sự Việt Nam nhằm khuyến khích người bị kết án chấp hành nghiêm bản án và tuân thủ pháp luật sau khi chấp hành xong hình phạt. Bộ luật Hình sự 2015 quy định 04 trường hợp xóa án tích:
- Đương nhiên xóa án tích (Điều 70 Bộ luật Hình sự 2015);
- Xóa án tích theo quyết định của Tòa án (Điều 71 Bộ luật Hình sự 2015);
- Xóa án tích trong trường hợp đặc biệt (Điều 72 Bộ luật Hình sự 2015);
- Xóa án tích đối với người dưới 18 tuổi (Điều 107 Bộ luật Hình sự 2015);
- Và xóa án tích đối với pháp nhân thương mại (Điều 89 Bộ luật Hình sự 2015).
Đương nhiên xóa án tích là trường hợp người bị kết án tự động được coi là chưa từng bị kết án khi đã đáp ứng đủ điều kiện mà không cần Tòa án ra quyết định xóa án tích. Chế định này không áp dụng đối với người phạm các tội thuộc Chương XIII (tội xâm phạm an ninh quốc gia) và Chương XXVI (tội phá hoại hòa bình, chống loài người, tội phạm chiến tranh). Người bị kết án được đương nhiên xóa án tích khi họ đã chấp hành xong hình phạt chính hoặc kết thúc thời gian thử thách của án treo, hoặc hết thời hiệu thi hành bản án; đồng thời phải chấp hành xong hình phạt bổ sung, các quyết định khác của bản án và không phạm tội mới trong thời hạn luật định.
Trong đó, việc chấp hành xong hình phạt chính hoặc thời gian thử thách của án treo là điều kiện cần để thời hạn đương nhiên xóa án tích bắt đầu được tính. Song song với đó, người bị kết án phải đáp ứng điều kiện đủ là đã hoàn thành toàn bộ hình phạt bổ sung và các nghĩa vụ khác của bản án. Khi xét xử Tòa án có thể áp dụng hình phạt chính kèm hoặc không kèm hình phạt bổ sung; ngoài ra, bản án thường chứa các nghĩa vụ dân sự như: bồi thường thiệt hại, án phí hoặc truy thu… Những nghĩa vụ này phải được thực hiện đầy đủ thì người bị kết án mới đủ điều kiện được đương nhiên xóa án tích.
Khoản 4 Điều 70 Bộ luật Hình sự 2015 quy định cơ quan quản lý cơ sở dữ liệu lý lịch tư pháp có trách nhiệm cập nhật thông tin về án tích và cấp Phiếu lý lịch tư pháp xác nhận “không có án tích” khi người bị kết án đã đủ điều kiện đương nhiên xóa án tích. Như vậy, người đủ điều kiện sẽ đương nhiên được xóa mà không cần Tòa án xem xét và không phải thực hiện bất kỳ thủ tục xin xóa án tích nào.
Kết luận: Trong trường hợp đương nhiên xóa án tích, người bị kết án KHÔNG phải làm thủ tục xin xóa án tích tại Tòa án. Tuy nhiên, nếu người đó có nhu cầu chứng minh tình trạng “không có án tích” để phục vụ xin việc, kinh doanh, hành chính… thì vẫn phải thực hiện thủ tục YÊU CẦU cấp Phiếu lý lịch tư pháp tại Sở Tư pháp hoặc Trung tâm Lý lịch tư pháp quốc gia.
2. Đến thời hạn đương nhiên xóa án tích nhưng chưa được cập nhật thông tin thì cần làm gì?
Trường hợp xóa án tích đương nhiên được quy định tại Điều 70 Bộ luật Hình sự 2015 như sau:
- Đương nhiên được xóa án tích được áp dụng đối với người bị kết án không phải về các tội quy định tại Chương XIII và Chương XXVI của Bộ luật này khi họ đã chấp hành xong hình phạt chính, thời gian thử thách án treo hoặc hết thời hiệu thi hành bản án và đáp ứng các điều kiện quy định tại khoản 2 và khoản 3 Điều 70 Bộ luật Hình sự 2015.
- Người bị kết án đương nhiên được xóa án tích, nếu từ khi chấp hành xong hình phạt chính hoặc hết thời gian thử thách án treo, người đó đã chấp hành xong hình phạt bổ sung, các quyết định khác của bản án và không thực hiện hành vi phạm tội mới trong thời hạn sau đây:
+ 01 năm trong trường hợp bị phạt cảnh cáo, phạt tiền, cải tạo không giam giữ, phạt tù nhưng được hưởng án treo;
+ 02 năm trong trong trường hợp bị phạt tù đến 05 năm;
+ 03 năm trong trường hợp bị phạt tù từ trên 05 năm đến 15 năm;
+ 05 năm trong trường hợp bị phạt tù từ trên 15 năm, tù chung thân hoặc tử hình nhưng đã được giảm án.
- Trường hợp người bị kết án đang chấp hành hình phạt bổ sung là quản chế, cấm cư trú, cấm đảm nhiệm chức vụ, cấm hành nghề hoặc làm công việc nhất định, tước một số quyền công dân mà thời hạn phải chấp hành dài hơn thời hạn quy định tại các điểm a, b và c khoản 2 Điều 70 Bộ luật Hình sự 2015 thì thời hạn đương nhiên được xóa án tích sẽ hết vào thời điểm người đó chấp hành xong hình phạt bổ sung.
- Người bị kết án đương nhiên được xóa án tích, nếu từ khi hết thời hiệu thi hành bản án, người đó không thực hiện hành vi phạm tội mới trong thời hạn quy định tại khoản 2 Điều 70 Bộ luật Hình sự 2015.
- Cơ quan quản lý cơ sở dữ liệu lý lịch tư pháp có trách nhiệm cập nhật thông tin về tình hình án tích của người bị kết án và khi có yêu cầu thì cấp phiếu lý lịch tư pháp xác nhận không có án tích, nếu có đủ điều kiện quy định tại khoản 2 hoặc khoản 3 Điều 70 Bộ luật Hình sự 2015.
Do đó, cá nhân sẽ không phải làm thủ tục xin xóa án tích vì thủ tục xin xóa án tích chỉ áp dụng khi anh muốn được xóa án tích trước thời hạn, tức là khi chưa đủ điều kiện đương nhiên xóa án tích theo Điều 70 Bộ luật Hình sự năm 2015 nhưng có nhu cầu được Tòa án xem xét sớm hơn. Trong trường hợp bị kết án phạt tù nhưng cho hưởng án treo, án tích sẽ đương nhiên được xóa theo quy định của pháp luật, không phải nộp đơn và không phải yêu cầu Tòa án ra quyết định (như phân tích tại Mục 1).
Tuy nhiên, trên thực tế có những trường hợp Sở Tư pháp chưa nhận được thông tin hoặc chưa kịp cập nhật dữ liệu về việc anh đã đương nhiên được xóa án tích, dẫn đến Phiếu lý lịch tư pháp vẫn thể hiện cá nhân đó vẫn “có án tích”. Trong tình huống này, cá nhân cần làm thủ tục yêu cầu Sở Tư pháp cập nhật lại thông tin trong hồ sơ lý lịch tư pháp theo Điều 33 Luật Lý lịch tư pháp 2009. Cụ thể:
Trường hợp người bị kết án đương nhiên được xoá án tích thì Sở Tư pháp thực hiện việc cập nhật thông tin như sau:
- Khi nhận được giấy chứng nhận xóa án tích của Tòa án thì ghi “đã được xóa án tích” vào Lý lịch tư pháp của người đó;”
- Khi xác định người bị kết án có đủ điều kiện đương nhiên được xoá án tích theo quy định của Bộ luật hình sự thì ghi “đã được xóa án tích” vào Lý lịch tư pháp của người đó.
Luật Lý lịch tư pháp 2009 không quy định chi tiết về trình tự thực hiện; Điều 369 Bộ luật Tố tụng hình sự 2015 cũng quy định thêm: Trong thời hạn 05 ngày kể từ ngày nhận được yêu cầu và nếu xác định người yêu cầu đã đủ điều kiện đương nhiên xóa án tích, cơ quan quản lý cơ sở dữ liệu lý lịch tư pháp phải cấp Phiếu lý lịch tư pháp ghi nhận họ không có án tích. Vì vậy, để việc cập nhật được thực hiện thuận lợi, các cá nhân nên chủ động chuẩn bị hồ sơ chứng minh đã đủ điều kiện đương nhiên xóa án tích và nộp tại Cơ quan có thẩm quyền nơi cá nhân đó cư trú.
Tùy từng địa phương có thể có hướng dẫn cụ thể nhưng theo bộ hướng dẫn về thi hành án hình sự được niêm yết tại Sở Tư pháp Hà Nội, hồ sơ xác minh điều kiện đương nhiên xóa án tích gồm:
- Bản sao chứng minh nhân dân/căn cước công dân và sổ hộ khẩu có chứng thực;
- Trích lục hoặc bản sao bản án hình sự sơ thẩm đã có hiệu lực; nếu có phúc thẩm thì nộp cả hai bản án;
- Giấy chứng nhận đã chấp hành xong thời gian thử thách án treo do Cơ quan thi hành án hình sự cấp (trường hợp hưởng án treo);
- Biên lai nộp tiền án phí, tiền phạt, bồi thường hoặc các nghĩa vụ dân sự khác theo bản án; hoặc giấy xác nhận kết quả thi hành án dân sự;
- Tờ khai yêu cầu cấp Phiếu lý lịch tư pháp;
- Lệ phí theo quy định.
Sau khi tiếp nhận hồ sơ, Sở Tư pháp sẽ gửi văn bản xác minh đến Ủy ban nhân dân cấp xã hoặc cơ quan nơi anh cư trú, làm việc sau khi chấp hành án để kiểm tra xem anh có bị điều tra, truy tố, xét xử trong thời gian còn án tích hay không. Ủy ban nhân dân cấp xã hoặc cơ quan, tổ chức liên quan phải trả lời trong vòng 10 ngày làm việc. Ngay sau khi nhận được kết quả xác minh, Sở Tư pháp sẽ cập nhật tình trạng “đã được xóa án tích” và cấp Phiếu lý lịch tư pháp cho cá nhân đó theo quy định.
3. Hậu quả pháp lý sau khi được đương nhiên xóa án tích:
Khi một người đã đủ điều kiện để được đương nhiên xóa án tích theo quy định của Điều 70 Bộ luật Hình sự 2015, việc xóa án tích không chỉ là sự ghi nhận về mặt pháp lý mà còn tạo ra những hệ quả tích cực, trực tiếp ảnh hưởng đến quyền lợi nhân thân, quyền công dân và các lợi ích pháp lý khác của họ. Dưới đây là các hậu quả pháp lý quan trọng được phân tích theo từng nội dung cụ thể.
3.1. Khôi phục đầy đủ các quyền nhân thân và quyền công dân:
Sau khi được đương nhiên xóa án tích, người đó được khôi phục lại toàn bộ các quyền nhân thân và quyền công dân đã từng bị hạn chế do việc kết án trước đó. Theo quy định của pháp luật, người có án tích có thể bị hạn chế trong một số lĩnh vực như ứng cử, đăng ký một số ngành nghề kinh doanh có điều kiện… Khi án tích đã được đương nhiên xóa, tất cả các hạn chế này không còn được áp dụng, người đó trở lại trạng thái pháp lý bình thường. Đây là bước quan trọng giúp họ tái hòa nhập cộng đồng một cách trọn vẹn và không còn phải chịu bất kỳ sự phân biệt hay hạn chế nào về mặt nhân thân.
3.2. Không bị coi là người có án tích khi xét tái phạm hoặc tái phạm nguy hiểm:
Một hậu quả pháp lý có ý nghĩa đặc biệt quan trọng là: sau khi đương nhiên được xóa án tích, người đó không bị coi là có án tích khi xem xét các tình tiết tái phạm hoặc tái phạm nguy hiểm theo quy định của Điều 53 Bộ luật Hình sự 2015. Điều này có nghĩa, nếu họ thực hiện hành vi phạm tội mới sau khi đã được xóa án tích, hành vi đó sẽ được xem xét độc lập và không bị tăng nặng do tình tiết tái phạm. Đây là điểm khác biệt rất lớn, bởi nếu vẫn còn án tích mà phạm tội mới, mức hình phạt có thể nặng hơn nhiều. Như vậy, việc xóa án tích không chỉ là sự “xóa bỏ quá khứ tư pháp” mà còn đóng vai trò bảo vệ quyền lợi pháp lý cho người đã lầm lỗi nhưng đã cố gắng cải tạo và tuân thủ pháp luật trong thời gian dài.
3.3. Ghi nhận trong Phiếu lý lịch tư pháp là “không có án tích”:
Một người đã được đương nhiên xóa án tích sẽ được ghi nhận là “không có án tích” trong Phiếu lý lịch tư pháp theo quy định tại Điều 42 Luật Lý lịch tư pháp 2009. Điều này đặc biệt quan trọng trong thực tiễn vì Phiếu lý lịch tư pháp là tài liệu được sử dụng rộng rãi trong rất nhiều thủ tục như xin việc, bổ nhiệm chức vụ, xuất nhập cảnh, đăng ký kinh doanh, xin giấy phép lao động cho người nước ngoài, hoặc các thủ tục hành chính khác. Khi phiếu ghi nhận “không có án tích”, khách hàng không bị phân biệt hoặc gặp trở ngại trong quá trình thực hiện các thủ tục liên quan. Trường hợp dữ liệu lý lịch tư pháp chưa được cập nhật thì đương sự có quyền yêu cầu Sở Tư pháp/Cơ quan công an cấp tỉnh/thành phố hoặc Trung tâm Lý lịch tư pháp quốc gia điều chỉnh và cấp lại phiếu đúng tình trạng án tích của mình.
3.4. Tác động trong các giao dịch dân sự, xin việc, xuất nhập cảnh và các thủ tục hành chính:
Việc được đương nhiên xóa án tích giúp người đó dễ dàng hơn trong các hoạt động dân sự và hành chính, đặc biệt trong các lĩnh vực vốn yêu cầu kiểm tra lý lịch. Trong giao dịch dân sự, việc không còn án tích giúp đương sự tránh được sự nghi ngờ hoặc dè dặt từ phía đối tác. Trong lĩnh vực lao động, rất nhiều cơ quan, doanh nghiệp (đặc biệt là các ngành nghề nhạy cảm như ngân hàng, giáo dục, an ninh, tài chính, bảo vệ, xuất khẩu lao động, làm việc ở nước ngoài…) yêu cầu ứng viên phải có Phiếu lý lịch tư pháp ghi “không có án tích”. Ngoài ra, việc xuất nhập cảnh, xin visa, xin giấy phép lao động cho người nước ngoài phụ thuộc rất nhiều vào tình trạng án tích. Vì vậy, việc đương nhiên xóa án tích mang lại tác động tích cực trên diện rộng, mở ra cơ hội việc làm, kinh doanh và hội nhập xã hội cho người đã từng bị kết án.
THAM KHẢO THÊM:
Tư vấn pháp luật qua Zalo
Liên hệ với Luật sư để được hỗ trợ:
Tư vấn pháp luật qua Zalo 
