Việc lấy lời khai từ người làm chứng là trẻ em hoặc người dưới 18 tuổi trong quá trình tố tụng hình sự là một vấn đề cần được đặc biệt chú trọng. Do lứa tuổi và khả năng nhận thức, kiểm soát hành vi chưa hoàn thiện, quá trình thu thập lời khai từ đối tượng này đòi hỏi phải tuân thủ những quy định nghiêm ngặt và có các biện pháp bảo vệ phù hợp. Hãy cùng tìm hiểu về vấn đề này trong bài viết dưới đây.
Mục lục bài viết
1. Nguyên tắc của việc lấy lời khai người làm chứng là trẻ em, người dưới 18 tuổi:
Căn cứ theo Điều 421 Văn bản hợp nhất 05/VBHN-VPQH năm 2021 của Bộ luật Tố tụng Hình sự, quy định về việc lấy lời khai từ người dưới 18 tuổi trong các trường hợp như bị giữ trong tình huống khẩn cấp, bị bắt, bị tạm giữ, cũng như đối với người bị hại và người làm chứng được quy định chi tiết nhằm đảm bảo quyền lợi và sự an toàn cho trẻ em trong quá trình tố tụng hình sự.
-
Trước tiên, khi cơ quan có thẩm quyền tiến hành tố tụng dự định lấy lời khai từ những đối tượng này thì họ phải thông báo trước về thời gian và địa điểm cho người bào chữa, người đại diện, hoặc người bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của trẻ. Điều này không chỉ thể hiện sự tôn trọng quyền lợi của trẻ em mà còn tạo điều kiện cho những người có trách nhiệm bảo vệ trẻ tham gia vào quá trình này, đảm bảo rằng trẻ em sẽ không phải tự mình tham gia vào quá trình lấy lời khai.
-
Tiếp theo, trong quá trình lấy lời khai hoặc hỏi cung, bắt buộc phải có mặt của người bào chữa hoặc người đại diện. Đối với những người bị hại hoặc người làm chứng cũng phải có sự tham gia của người đại diện hoặc người bảo vệ quyền lợi hợp pháp của họ. Điều này có ý nghĩa quan trọng trong việc bảo vệ trẻ em, bởi vì trẻ em có thể chưa đủ khả năng tự bảo vệ quyền lợi của mình và sự có mặt của người lớn sẽ giúp trẻ cảm thấy an tâm hơn trong suốt quá trình khai báo.
-
Bên cạnh đó, quy định cũng nêu rõ rằng người bào chữa, người đại diện có quyền hỏi trẻ em về những vấn đề liên quan, nhưng phải được sự đồng ý của điều tra viên hoặc kiểm sát viên. Sau mỗi lần lấy lời khai, những người này cũng có quyền đặt câu hỏi với trẻ em, tạo điều kiện cho việc bảo vệ quyền lợi của trẻ em một cách tốt nhất.
-
Thời gian dành cho việc lấy lời khai từ người dưới 18 tuổi cũng được quy định một cách chi tiết. Mỗi ngày, việc lấy lời khai không được thực hiện quá hai lần và mỗi lần chỉ kéo dài không quá 02 giờ, trừ khi vụ án có nhiều tình tiết phức tạp. Điều này nhằm giảm áp lực cho trẻ em và tạo ra một môi trường khai báo thoải mái hơn cho các em.
-
Tương tự, thời gian hỏi cung bị can là người dưới 18 tuổi cũng bị giới hạn với những quy định tương tự. Tuy nhiên, trong một số trường hợp đặc biệt như khi có tổ chức phạm tội, truy bắt người phạm tội khác, ngăn chặn hành vi phạm tội, hoặc để truy tìm công cụ, phương tiện phạm tội, thời gian hỏi cung có thể kéo dài hơn nếu cần thiết cho việc làm sáng tỏ vụ án.
-
Cuối cùng, việc đối chất giữa bị hại là người dưới 18 tuổi và bị can, bị cáo chỉ được thực hiện trong những trường hợp thực sự cần thiết, khi việc không đối chất sẽ gây khó khăn cho việc giải quyết vụ án. Điều này càng nhấn mạnh tầm quan trọng của việc bảo vệ trẻ em trong suốt quá trình tố tụng hình sự.
Như vậy, có thể thấy rằng quy định về việc lấy lời khai từ người làm chứng là trẻ em không chỉ nhằm bảo vệ quyền lợi hợp pháp của các em mà còn đảm bảo rằng quá trình tố tụng diễn ra một cách công bằng, minh bạch, tránh tạo ra áp lực tâm lý không cần thiết cho trẻ em.
2. Người làm chứng là trẻ em thì giấy triệu tập người làm chứng sẽ được gửi cho ai?
Việc triệu tập người làm chứng được quy định tại khoản 3 Điều 185 Văn bản hợp nhất 05/VBHN-VPQH năm 2021 Bộ luật Tố tụng Hình sự. Cụ thể:
-
Giấy triệu tập sẽ được giao trực tiếp cho người làm chứng hoặc thông qua chính quyền địa phương như xã, phường, hoặc thị trấn nơi người làm chứng cư trú. Ngoài ra, nếu người làm chứng làm việc hoặc học tập tại một cơ quan, tổ chức nào đó, giấy triệu tập cũng có thể được giao thông qua các cơ quan, tổ chức này. Cần lưu ý rằng trong mọi trường hợp giao nhận giấy triệu tập, thì việc này phải được thực hiện với sự ký nhận của người nhận, nhằm đảm bảo tính hợp lệ và minh bạch trong quá trình triệu tập. Điều này không chỉ giúp cho cơ quan chức năng có bằng chứng về việc đã thực hiện nghĩa vụ triệu tập mà còn tạo cơ sở pháp lý cho những quá trình tiếp theo trong tố tụng.
-
Đối với trường hợp người làm chứng là trẻ em dưới 18 tuổi thì giấy triệu tập sẽ được giao cho cha, mẹ hoặc người đại diện hợp pháp khác của trẻ, thể hiện sự tôn trọng quyền lợi của trẻ em. Cha, mẹ hoặc người đại diện hợp pháp sẽ đóng vai trò quan trọng trong việc bảo vệ quyền lợi và lợi ích hợp pháp cho trẻ em, đồng thời hỗ trợ trẻ trong việc tham gia vào quá trình tố tụng một cách an toàn và thuận lợi hơn.
-
Trong các trường hợp ủy thác tư pháp từ nước ngoài thì việc triệu tập người làm chứng từ các nước khác cũng phải tuân thủ theo quy định hiện hành và luật tương trợ tư pháp. Điều này không chỉ giúp cho quy trình tố tụng diễn ra suôn sẻ mà còn nâng cao tính hợp tác quốc tế trong việc thực thi pháp luật, tạo ra một môi trường pháp lý minh bạch và công bằng.
Như vậy, quy định về triệu tập người làm chứng, đặc biệt là người dưới 18 tuổi, thể hiện sự quan tâm và trách nhiệm của pháp luật đối với quyền lợi của trẻ em. Bằng việc giao giấy triệu tập cho cha, mẹ hoặc người đại diện hợp pháp, luật pháp đảm bảo rằng quyền lợi của trẻ em được bảo vệ, đồng thời cũng tạo điều kiện cho họ có thể thực hiện nghĩa vụ của mình trong quá trình tố tụng.
3. Việc lấy lời khai người làm chứng là trẻ em, người dưới 18 tuổi được tiến hành như thế nào?
Theo quy định tại Điều 186 Văn bản hợp nhất 05/VBHN-VPQH năm 2021 Bộ luật Tố tụng Hình sự, việc lấy lời khai từ người làm chứng là trẻ em, người dưới 18 tuổi cũng tương tự và được thực hiện theo một quy trình giống như lấy lời khai của người làm chứng bình thường, nhằm đảm bảo tính minh bạch, công bằng và bảo vệ quyền lợi của những người tham gia trong vụ án.
-
Trước hết, việc lấy lời khai có thể diễn ra tại nhiều địa điểm khác nhau, tùy thuộc vào tình hình thực tế và điều kiện của từng vụ án. Cụ thể, lời khai có thể được ghi nhận tại nơi tiến hành điều tra, tại nơi cư trú của người làm chứng, tại nơi làm việc, hoặc tại nơi học tập của họ. Quy định này nhằm tạo điều kiện thuận lợi nhất cho người làm chứng trong việc thực hiện nghĩa vụ của mìnhọ.
-
Trong trường hợp vụ án có nhiều người làm chứng, thì lời khai của từng người phải được ghi nhận một cách riêng biệt. Điều này có ý nghĩa quan trọng trong việc đảm bảo tính khách quan và chính xác của lời khai. Khi những người làm chứng tiếp xúc hoặc trao đổi với nhau trong thời gian lấy lời khai thì có thể làm sai lệch thông tin hoặc thậm chí đồng nhất hóa lời khai và điều này sẽ ảnh hưởng đến tính xác thực của các bằng chứng trong vụ án. Chính vì vậy, việc tách biệt từng người làm chứng trong quá trình lấy lời khai là rất cần thiết.
-
Trước khi bắt đầu quá trình lấy lời khai, các Điều tra viên hoặc cán bộ điều tra có trách nhiệm giải thích rõ ràng về quyền và nghĩa vụ của người làm chứng theo quy định của pháp luật. Điều này không chỉ giúp người làm chứng hiểu rõ hơn về vai trò của mình trong vụ án mà còn đảm bảo rằng họ có thể thực hiện quyền lợi của mình một cách hiệu quả. Việc giải thích này cũng phải được ghi lại trong biên bản, tạo cơ sở pháp lý vững chắc cho quy trình điều tra.
-
Sau khi giải thích quyền và nghĩa vụ, Điều tra viên sẽ tiến hành hỏi về mối quan hệ giữa người làm chứng với bị can và bị hại, cùng với những tình tiết khác liên quan đến nhân thân của họ. Điều này nhằm làm rõ bối cảnh và động cơ của lời khai, từ đó đánh giá tính đáng tin cậy của thông tin mà người làm chứng cung cấp. Người làm chứng sẽ được yêu cầu trình bày hoặc tự viết ra những gì họ biết về vụ án một cách trung thực và tự nguyện trước khi đi vào nội dung cụ thể của vụ án.
-
Ngoài ra, trong trường hợp có nghi ngờ về tính khách quan của lời khai mà Điều tra viên thu thập, hoặc nếu có dấu hiệu vi phạm pháp luật, Kiểm sát viên có quyền tham gia vào quá trình lấy lời khai của người làm chứng. Quy định này không chỉ nhằm đảm bảo tính khách quan mà còn tạo điều kiện cho việc làm rõ các chứng cứ, tài liệu quan trọng phục vụ cho việc phê duyệt hoặc không phê duyệt các quyết định tố tụng của Cơ quan điều tra, cũng như việc quyết định có truy tố hay không.
Dù đã có những quy định rõ ràng về quy trình lấy lời khai từ người làm chứng, nhưng đối với những người làm chứng là trẻ em dưới 18 tuổi, việc lấy lời khai sẽ được thực hiện theo những quy định riêng biệt. Những quy định này nhằm bảo vệ quyền lợi, sự an toàn và sự phát triển tâm lý của trẻ em, giúp trẻ em có thể tham gia vào quá trình tố tụng một cách an toàn và thuận lợi nhất.
THAM KHẢO THÊM:
