Soạn bài Chiều sông Thương – Kết nối tri thức Ngữ văn lớp 7

1. Soạn bài Chiều sông Thương – Kết nối tri thức Ngữ văn lớp 7:

Nội dung chính: Chiều sông Thương chiều thu tĩnh lặng; Hình ảnh một miền quê mộc mạc, trù phú và yên bình trong một buổi chiều thu tối, dòng sông thơ mộng, một miền quê trù phú với bao sức sống tiềm tàng… gợi lên biết bao cảm xúc xao xuyến. Qua đó, họ thấy được tình yêu mãnh liệt của tác giả đối với thiên nhiên, quê hương.

Câu 1 (trang 55 SGK Ngữ văn lớp 7, tập 1):

– Thể thơ: 5 chữ.

– Từ ngữ: giàu vần điệu du dương, lời thơ nhẹ nhàng,

– Hình ảnh gần gũi, mộc mạc, giàu sức mạnh, đẹp đẽ, trong sáng,

– Cảm xúc dâng trào, bâng khuâng, ngập ngừng.

– iện pháp tu từ: ẩn dụ, nhân hóa, chuyển đổi cảm giác….

Câu 2 (trang 55 SGK Ngữ văn lớp 7, tập 1):

Vẻ đẹp sông Thương lúc hoàng hôn:

– Cảnh sông: nước đôi, chiều thời thượng, sông nâu, sông xanh, nắng thu rực rỡ

– Cảnh đồng ruộng:  lúa cúi mình giấu quả, ruộng, mạ thò lá mới, lớp bùn sếnh sang

=> Hình ảnh trong trẻo và nên thơ của một buổi chiều mùa thu gợi nhớ mùa thu đang đến và đã về làng. Cảnh đẹp nên thơ, thơ mộng, sôi động của quê hương được cảm nhận bằng bao yêu thương và bao hy vọng. Bức tranh chiều sông Thương, bức tranh miền quê mộc mạc, trù phú và thanh bình, nơi đây, thời gian nghệ thuật và không gian nghệ thuật đã tô điểm thêm những sắc màu trữ tình của một tâm hồn thơ mộng mơ.

Câu 3 (trang 55 SGK Ngữ văn lớp 7, tập 1):

Cảm xúc, suy nghĩ của nhà thơ về dòng sông Thương và quê hương:

– Dùng dằng: đi đường xa về có cảm giác như đang  “dùng dằng” rồi dừng lại, nhìn cao nhìn thấp, nhìn gần nhìn xa, lúc theo cánh hoa, lúc nhìn trăng non, chiều mây mà lòng tôi bâng khuâng. .

– Trìu mến, ngậm ngùi ngắm cảnh quê hương: suối đôi nước, mùa hoa chiều, lúa mạch giàu dinh dưỡng, mầm lá mới. Và khi nhìn thấy sự thay đổi ở quê hương, lòng tác giả rung động và vui mừng “những gì tôi gửi cuối cùng/ sắp vàng rực mọi mặt”.

– Háo hức, háo hức “ôi con sông màu nâu, ôi con sông màu biếc”. Nghệ thuật kiến trúc cảnh quan quê hương không thể kìm nén được cảm xúc, nhà thơ phải diễn đạt thành lời qua điệp khúc “ôi” => Tình yêu quê hương dâng trào trong tâm hồn.

2. Tìm hiểu về tác giả tác phẩm Chiều sông Thương – Kết nối tri thức Ngữ văn lớp 7:

2.1. Tác giả:

– Hữu Thỉnh tên đầy đủ là Nguyễn Hữu Thỉnh, sinh năm: 1942

– Quê quán: Tam Đường – Vĩnh Phúc.

– Năm 1963 ông nhập ngũ và bắt đầu làm thơ.

– Từ năm 2000, ông giữ chức vụ Tổng Thư ký Hội Nhà văn Việt Nam.

– Từ năm 2005, ông là chủ tịch Hội Nhà văn Việt Nam.

– Năm 2010, ông là Chủ tịch Ủy ban toàn quốc Liên hiệp các Hội Văn học Nghệ thuật Việt Nam thầm lặng Hội Nhà văn Việt Nam.

– Thơ Hữu Thỉnh thể hiện tình cảm sâu sắc, nồng nàn và gắn bó với đất nước, con người, cảnh quan Việt Nam; Ngôn ngữ thơ giản dị mà tinh tế.

2.2. Tác phẩm:

– Thể loại: Bài thơ thuộc thể thơ năm chữ

– Xuất xứ và hoàn cảnh sáng tác: 

Tác phẩm Chiều sông Thương được trích từ cuốn sách độc đáo Tiếng hát trong rừng của nhà thơ Hữu Thỉnh với những cảm xúc căng thẳng, nhẹ nhàng, thoáng qua cùng một số hình ảnh ẩn chứa đầy chất thơ, sáng tạo và đẹp đẽ.

Bài thơ “Chiều sông Thương” được Hữu Thỉnh sáng tác vào tháng 10 năm 1973, in trong tập thơ ‘Từ chiến hào tới thành phố”…

– Phương thức biểu đạt: 

Văn bản Chiều sông Thương có phương thức biểu đạt là biểu cảm

– Tóm tắt văn bản Chiều sông Thương: 

Bài thơ ca ngợi vẻ đẹp thơ mộng, bình yên và đầy sức sống của vùng quê Quan Hồ bên sông Thương, thể hiện nỗi tiếc nuối của những người phương xa về “về thăm quê hương một chiều yêu thương”.

– Bố cục bài Chiều sông Thương: 

Chiều sông Thương có bố cục gồm 2 phần:

+ Phần 1: Ba khổ thơ đầu: Cảnh sông Thương hiện lên từ xa trong mắt người xa quê.

+ Phần 2: Ở lại: Phong cảnh sông Thương và cảm xúc với quê hương người về.

– Giá trị nội dung: 

Bài thơ Chiều sông Thương miêu tả cuộc sống làm việc và sinh hoạt vui vẻ, bình yên của một vùng quê Bắc Bộ trong một buổi chiều thu trong trẻo. Qua đó thể hiện sức sống mãnh liệt của vùng quê Quan Hồ bên sông Thương cùng nỗi tiếc nuối của những người đi phương xa “về thăm quê hương một chiều yêu thương”.

– Giá trị nghệ thuật: 

+ Thể thơ 5 chữ, giàu vần điệu du dương.

+ 32 câu thơ viết liền mạch, không ngắt quãng, tạo cảm giác cả bài thơ như một dòng cảm xúc mạnh trong bụng bùng nổ trong chốc lát.

+ Lời bài hát nhẹ nhàng, hình ảnh đẹp đẽ, trong sáng, cảm xúc phong phú, đăm chiêu, trầm tư.

3. Phân tích bài thơ Chiều sông Thương:

Viết về chủ đề quê hương và tình yêu quê hương, bài thơ “Chiều sông Thương” của Hữu Thỉnh là một bài thơ đẹp. Thể thơ năm chữ giàu vần điệu, lời thơ nhẹ nhàng, hình ảnh đẹp, trong trẻo, cảm xúc dạt dào xen lẫn mênh mang.

Chiều trong thơ, nhất là chiều thu, thường chất chứa nỗi buồn, nhưng “Chiều sông Thương” lại đầy đam mê, mơ màng, hoài niệm rực rỡ. Người đi xa trở về thăm quê hương, mắt như ôm trọn cảnh vật, tâm hồn như hòa vào cảnh vật, bước chân “dùng dằng”, níu giữ, vấn vương. Có lẽ vì cô gái Kinh Bắc xinh đẹp (hoa Quan họ) chàng trai thấy cả dòng sông quê mình “nở tím”; đôi chân cứ “dùng dằng” mãi:

   Đi suốt cả ngày thu

   Vẫn chưa về tới ngõ

   Dùng dằng hoa Quan họ

   Nở tím bên sông Thương

Dòng sông Thương quê mẹ, quê em “nước vẫn nước đôi dòng” với biết bao lưu luyến gợi nhớ gợi thương từ bao đời nay: “dòng trong dòng đục, em trông ngọn nào”… Chiều quê, một chiều mùa gặt, trăng non hiện ra phía chân trời, rất nên thơ, mơ màng và lãng mạn, “Chiều uốn cong lưỡi hái”. Một câu thơ, một hình ảnh rất nên thơ và tài hoa. Cánh buồm, dòng sông, đám mây, tất cả đều được nhân cách hóa, mang theo tình cảm và tâm hồn con người, như đang chào đón, như mừng vui gặp gỡ những người đi xa trở về:

   Những gì sông muốn nói

   Cánh buồm đang hát lên

   Đám mây trên Việt Yên

   Rủ bóng về Bố Hạ

Nhà thơ, đứa con đi từ phương xa trở về, đắm mình ngắm nhìn vẻ đẹp của cánh đồng quê hương. Gió thu trở thành “con gió xanh”. Hạt lúa trịu nặng, tưởng tượng mình đang “cúi mình giấu quả”. Một chữ “ngoan” khéo léo miêu tả dòng nước “đỏ nặng phù sa” chảy trong mương máng:

   Nước màu đang chảy ngoan

   Giữa lòng mương máng nổi

 Cảnh vật đồng quê, từ nét vẽ đến màu sắc, là một sức sống ấm áp, phồn hoa và đầy hy vọng. Là những nương “mạ đã thò lá mới – Trên lớp bùn sếnh sang”: Là những cánh đồng lúa “vàng hoe” trải dài khắp chân trời mênh mông. Là dòng sông thơ mộng nặng phù sa, mang theo biết bao kỷ niệm, “Hạt phù sa rất quen – Sao mà như cổ tích”.

   Mấy cô coi máy nước

   Mắt dài như dao cau

Chàng trai trở về quê hương, xúc động, khe khẽ hát. Tình yêu quê hương dạt dào dâng trào trong tâm hồn. Những câu thơ đầy cảm xúc kết hợp với những điệp từ điệp ngữ khiến giọng thơ vừa hoài niệm vừa nồng nàn. Bức tranh quê hương với nhiều sắc màu tươi đẹp:

   Ôi con sông màu nâu

   Ôi con sông màu biếc

   Dâng cho mùa sắp gặt

   Bồi cho mùa phôi thai

Ánh nắng mùa thu nhạt dần vào cuối buổi chiều. Vầng trang non tỏa sáng như “múi bưởi”. Và con nghé đứng đợi mẹ bên cầu. Mọi chi tiết đều đầy cảm hứng, mộc mạc, quen thuộc, yên bình:

   Nắng thu đang trải đầy

   Đã trăng non múi bưởi

   Bên cầu con nghé đợi

   Cả chiều thu sang sông

Bài thơ “Chiều sông Thương” không chỉ là bức phác họa về một vùng quê thanh bình của đồng bằng Bắc Bộ mà còn chất chứa tình yêu thương, gắn bó của Hữu Thỉnh. Hy vọng bài thơ sẽ sống mãi với dòng chảy của thời gian.