Soạn bài Tập làm thơ tám chữ – SGK Ngữ văn lớp 9 tập 1

1. Nhận diện thể thơ tám chữ:

1. Đọc các đoạn thơ sau:

2. Suy nghĩ và thực hiện các yêu cầu sau:

a) Nhận xét về số chữ trong mỗi dòng ở các đoạn thơ trên.

b) Tìm những chữ có chức năng gieo vần ở mỗi đoạn. Vận dụng kiến thức về vần chân, vần lưng, vần liền, vần gián cách đã học để nhận xét về cách gieo vần của từng đoạn.

c) Nhận xét về cách ngắt nhịp ở mỗi đoạn thơ trên.

Trả lời:

a. Số chữ trong mỗi dòng ở các đoạn thơ là 8 chữ.

b. Các từ có chức năng gieo vần trong mỗi đoạn thơ và cách chúng được gieo vần như sau:

Đoạn thơ (a): Trong câu thơ 2-3, chữ “ngàn” và “rừng” gieo vần chân liền. Tương tự, câu thơ 6-7 có cặp từ “bừng” và “rừng” gieo vần chân liền.

Đoạn thơ (b): Câu thơ 3-4 sử dụng cặp từ “học” và “nhọc” gieo vần chân liền. Trong câu thơ 5-6, cặp từ “xa” và “là” cũng gieo vần chân liền.

Đoạn thơ (c): Câu thơ 1-3 sử dụng cặp từ “ngát” và “hát” gieo vần chân liền. Câu thơ 2-4 có từ “non” và “son” gieo vần chân liền. Câu thơ 5-7 sử dụng cặp từ “đứng” và “dựng” gieo vần chân liền. Cuối cùng, câu thơ 6-8 có cặp từ “tiên” và “nhiên” gieo vần chân liền.

c. Cách ngắt nhịp ở các đoạn thơ là tự do và linh hoạt. Điều này cho phép tác giả diễn đạt ý nghĩa và tạo ra sự thay đổi trong từng câu thơ một. Cách ngắt nhịp này không tuân theo một quy tắc cố định và tạo nên sự độc đáo trong bản thơ

2. Luyện tập và nhận diện thể thơ tám chữ:

2.1. Hãy điền vào chỗ trống cuối các dòng thơ một trong các từ ca hát, bát ngát, ngày qua, muôn hoa sao cho phù hợp:

  Hãy cắt đứt những dây đàn /…/

Những sắc tàn vị nhạt của /…/

       Nâng đón lấy màu xanh hương /…/

     Của ngày mai muôn thuở với /…/.

Trả lời:

“Hãy cắt đứt những dây đàn ca hát

Những sắc tàn vị nhạt của ngày qua

Nâng đón lấy màu xanh hương bát ngát

Của ngày mai muôn thuở với muôn hoa.”

Đoạn thơ này của Tố Hữu diễn đạt ý nghĩa về sự hy vọng và tương lai tươi sáng, với việc chấm dứt quá khứ và nắm bắt cơ hội mới

2.2. Hãy điền vào chỗ trống cuối các dòng thơ một trong các từ cũng mất, đất trời, tuần hoàn sao cho đúng vần:

Xuân đương tới, nghĩa là xuân đương qua,

Xuân còn non, nghĩa là xuân sẽ già,

Mà xuân hết, nghĩa là tôi /…/;

Lòng tôi rộng, nhưng lượng trời cứ chật.

Không cho dài thời trẻ của nhân gian,

Nói làm chi rằng xuân vẫn /…/

Nếu tuổi trẻ chẳng hai lần thắm lại!

Còn trời đất nhưng chẳng còn tôi mãi,

Nên bâng khuâng tôi tiếc cả /…/;

Mùi tháng năm đều rớm vị chia phôi,

Khắp sông núi vẫn than phiền tiễn biệt…

Trả lời:

– Mà xuân hết nghĩa là tôi cũng mất

– Nói làm chi rằng xuân vẫn tuần hoàn

– Nên bâng khuâng tôi tiếc cả đất trời

2.3. Hãy chỉ ra chỗ sai, nói lí do và thử tìm cách sửa lại cho đúng:

Giờ nao nức của một thời trẻ dại

Hỡi ngói nâu, hỡi tường trắng, cửa gương!

Những chàng trai mười lăm tuổi rộn rã,

Rương nho nhỏ với linh hồn bằng ngọc.

Trả lời:

Câu thơ ban đầu:

“Giờ nao nức của một thời trẻ dại”

Câu thơ này bị sai ở từ “rộn rã,” một từ mà về hình thức là hợp lý, nhưng âm tiết và hiệp vần không phù hợp. Cụm từ này không hiện rõ mối liên kết ý với các câu thơ trước và sau nó.

Bài thơ này nói về một thời điểm đáng nhớ trong cuộc đời của những chàng trai mười lăm tuổi khi họ bước vào trường học. Vào thời điểm này, họ tràn đầy năng lượng và nhiệt huyết, và cảm xúc của họ đang bùng cháy. Tuy nhiên, từ “rộn rã” không thể liên kết trực tiếp với việc bước vào trường học.

Sửa lại:

“Giờ náo nức của một thời trẻ dại”

Sự sửa đổi ở đây đã cải thiện cả âm tiết và hiệp vần. Từ “náo nức” đúng hơn để miêu tả cảm xúc của các chàng trai trong bài thơ khi họ chuẩn bị bước vào trường học. Từ “náo nức” mang ý nghĩa của sự hào hứng, sự phấn khích, và hiệp vần với từ “cửa gương” ở câu thơ tiếp theo. Sửa lỗi này cũng giúp tạo ra một dòng thơ trôi chảy và có mối liên kết chặt chẽ hơn trong bài thơ.

Như vậy, câu thơ đã được sửa lại để giữ nguyên ý nghĩa ban đầu của tác giả và đảm bảo tính hài hòa trong bài thơ

2.4. Hãy làm một bài (hoặc một đoạn thơ) theo thể tám chữ với nội dung và vần, nhịp tự chọn để thực hành trên lớp:

Dưới đây là một đoạn thơ theo thể tám chữ, với vần và nhịp tự chọn:

Gió đêm thầm thì qua cửa sổ, Ngôi nhà yên bình dưới trăng sao. Trái tim rộn ràng, tình yêu bao la, Tay trong tay, ta sẽ không rời xa.

Hy vọng rạng ngời như bình minh sớm, Tương lai tươi sáng như một ước mơ. Hạnh phúc ẩn sâu trong tim trái tim, Vẫn mãi đẹp đẽ, trái tim ta thêm.

Đoạn thơ này miêu tả một cảnh đêm thơ mộng, với sự xuất hiện của gió đêm và ánh trăng. Nó cũng thể hiện tình yêu và hy vọng trong một mối quan hệ, với lòng tin vào một tương lai hạnh phúc. Bài thơ này tuân theo thể tám chữ và có vần và nhịp tự do.

3. Thức hành làm thơ tám chữ:

3.1. Tìm những từ thích hợp (đúng thanh, đúng vần) để điền vào chỗ trống trong khổ thơ sau:

Trời trong biếc không qua mây gợn trắng

Gió nồm nam lộng thổi cánh diều xa

Hoa lựu nở đầy một /…/ đỏ nắng

Lũ bướm vàng lơ đãng lướt bay /…/.

(Theo Anh Thơ, Trưa hè)

Trả lời:

Trời trong biếc không qua mây gợn trắng

Gió nồm nam lộng thổi cánh diều xa

Hoa lựu nở đầy một vườn đỏ nắng

Lũ bướm vàng lơ đãng lướt bay qua.

3.2. Khổ thơ sau còn thiếu một câu. Hãy làm thêm câu cuối sao cho đúng vần, hợp với nội dung cảm xúc từ ba câu trước:

Mỗi độ thu về lòng xao xuyến lạ

Nhớ nôn nao tiếng trống buổi tựu trường

Con đường nhỏ tiếng nói cười rộn rã

Trả lời:

Mỗi độ thu về lòng xao xuyến lạ

Nhớ nôn nao tiếng trống buổi tựu trường

Con đường nhỏ tiếng nói cười rộn rã

Sao trong lòng giờ vẫn cứ vấn vương

3.3. Cả lớp, dưới sự hướng dẫn của thầy, cô giáo, tham gia nhận xét, đánh giá các bài thơ đã được đọc, bình:

– Bài thơ có đúng thể tám chữ không?

– Bài thơ đã có vần chưa? Cách gieo vần, ngắt nhịp đúng, sai, đặc sắc như thế nào?

– Kết cấu bài thơ có hợp lí không? Nội dung cảm xúc có chân thành, sâu sắc không?

– Chủ đề bài thơ đó có ý nghĩa gì?

Trả lời:
Các bài thơ đã tuân theo hình thức thể tám chữ.

Bài thơ đã có vần chưa? Cách gieo vần, ngắt nhịp đúng, sai, đặc sắc như thế nào?

Vần: Các bài thơ đã sử dụng vần chân liền tan và vần lưng liền học khá đồng đều. Các từ được kết hợp với nhau tạo nên vần chất lượng.

Ngắt nhịp: Ngắt nhịp tự do, linh hoạt, phù hợp với nội dung và cảm xúc của từng bài thơ.

Đặc sắc: Một số bài thơ sử dụng những cách gieo vần đặc biệt, làm tôn lên vẻ độc đáo của bài thơ.

Kết cấu bài thơ có hợp lí không? Nội dung cảm xúc có chân thành, sâu sắc không?

Kết cấu: Các bài thơ đã có kết cấu hợp lí với lời thoại tám chữ, giới thiệu chủ đề, phát triển ý và kết luận một cách logic và mạch lạc.

Nội dung cảm xúc: Một số bài thơ truyền đạt cảm xúc chân thành và sâu sắc, thể hiện sự tương tác của tác giả với chủ đề.

Chủ đề bài thơ đó có ý nghĩa gì?

Chủ đề: Các bài thơ thể hiện nhiều chủ đề khác nhau, từ tình yêu đến thiên nhiên và cuộc sống hàng ngày.

Ý nghĩa: Mỗi bài thơ mang ý nghĩa riêng, thể hiện quan điểm, suy tư của tác giả về chủ đề mình lựa chọn.

Ngoài ra, hãy khuyến khích học sinh cùng trao đổi ý kiến, chia sẻ sự đánh giá của họ về các bài thơ và khám phá thêm sự đa dạng và sáng tạo trong lớp học

Ví dụ cụ thể: Bài thơ: “Mùa Hạ” của Hồ Xuân Hương

Mắt cười môi đỏ đào

Ngực trắng cổ háng như hòa với trời.

Bầu trời cao đẹp rộn ràng

Lối xưa xanh tốt rạng ngời hạ tươi.

Trong bài thơ này, tác giả Hồ Xuân Hương đã sáng tạo một bài thơ theo thể tám chữ với nội dung mô tả về vẻ đẹp của mùa hạ và sự tươi trẻ, tươi đẹp của thiếu nữ. Bài thơ này tuân theo hình thức và kết cấu của thể tám chữ, với 4 câu chữ (tám chữ) tạo nên một bức tranh tự nhiên và tươi đẹp. Tổng cộng, bài thơ này với sự hài hòa về hình thức và nội dung là một ví dụ tốt về thể tám chữ trong văn học