Hoàn cảnh ra đời và ý nghĩa nhan đề tác phẩm Rừng xà nu

1. Tác giả Nguyễn Trung Thành:

1.1. Tiểu sử:

Nguyễn Trung Thành hay còn gọi là Nguyên Ngọc, tên thật là Nguyễn Văn Báu sinh năm 1932. Ông sinh ra và lớn lên tại huyện Thăng Bình, tỉnh Quảng Nam.

Năm 1950, nhà văn nhập ngũ làm bộ đội, sau đó làm phóng viên báo Quân đội nhân dân liên khu V. Ông là cựu Ủy viên Ban Chấp hành Hội Nhà văn Việt Nam, tổng biên tập báo Văn nghệ.

1.2. Con đường nghệ thuật:

Những năm tháng lăn lộn trong cuộc kháng chiến chống Pháp ở Liên khu V đã cho ông hiểu biết sâu sắc về Tây Nguyên, để sau khi tập kết ra Bắc có thể viết cuốn tiểu thuyết đầu tay Đất nước đứng lê – tác phẩm được tặng giải Nhất – Giải thưởng Hội Văn nghệ Việt Nam (1954 – 1955).

Sau năm 1954 sáng tác những tác phẩm phục vụ công cuộc xây dựng cuộc sống mới ở miền Bắc như tập truyện ngắn Rẻo cao (1961).

Với bút danh Nguyễn Trung Thành ông đã viết nhiều tác phẩm có tiếng vang lớn trong đời sống lúc bấy giờ, tiêu biểu như tập truyện và kí Trên quê hương những anh hùng Điện Ngọc (1969) và tiểu thuyết Đất Quảng (1971 – 1974).

2. Hoàn cảnh sáng tác Rừng xà nu:

Sau chiến thắng Điện Biên Phủ, hiệp định Giơ-ne-vơ được kí kết, đất nước Việt Nam bị chia làm hai miền. Khi ấy, kẻ thù phá hoại hiệp định, khủng bố, thảm sát, lê máy chém đi khắp miền Nam, cách mạng rơi vào thời kì đen tối. Đầu năm 1965, Mĩ đổ quân ồ ạt vào miền Nam và tiến hành đánh phá ác liệt ra miền Bắc, “rừng xà nu” được viết vào đúng thời điểm mà cả nước ta trong không khí sục sôi đánh Mĩ và được hoàn thành ở khu căn cứ của chiến trường miền Trung Trung bộ.

Thông qua câu chuyện về những con người anh hùng ở một buôn làng hẻo lánh, bên những cánh rừng xà nu bạt ngàn, xanh bất tận, tác giả đã đặt ra một vấn đề có ý nghĩa lớn lao của dân tộc và thời đại là để cho sự sống của đất nước và nhân dân mãi mãi trường tồn, không có cách nào khác hơn là phải cùng nhau đứng lên, cầm vũ khí đứng lên chống lại kẻ thù.

Rừng xà nu sáng tác năm 1965, ra mắt lần đầu tiên trên Tạp chí văn nghệ quân giải phóng miền Trung Trung bộ (số 2- 1965), sau đó được in trong tập “Trên quê hương những anh hùng Điện Ngọc”.

3. Bố cục:

Bài văn có thể chia thành 3 phần:

Phần 1 (từ đầu đến “những đồi xà nu nối tiếp tới chân trời”): Hình ảnh cánh rừng xà nu bát ngàn.

Phần 2 (tiếp đó đến “giội lên khắp người như ngày trước”): Câu chuyện về Tnú sau ba năm đi lực lượng về thăm làng

Phần 3 (còn lại): Câu chuyện về cuộc đời bi tráng của Tnú và câu chuyện chiến đấu của người dân làng Xô Man qua lời kể cụ Mết.

4. Ý nghĩa nhan đề Rừng xà nu:

Theo tâm sự của nhà văn, khi chuẩn bị cho số Hai của tạp chí Văn nghệ Giải phóng miền Trung Trung Bộ, Nguyễn Trung Thành có ý định viết một truyện ngắn về chiến đấu ở đồng bằng, nhưng không thành công. Thay vào đó, tác giả bất ngờ trỗi dậy những cảm xúc đã lâu năm trong lòng về ký ức thời kì ở Tây Nguyên. Và như thế, “Rừng Xà Nu” được khai sinh ra từ những khu rừng xà nu, với những cây xà nu đầy bí ẩn.

Nhà văn đã đặt tên cho tác phẩm của mình là “Rừng xà nu” không phải một cách ngẫu nhiên, mà là một nghệ thuật tinh tế. Với những nhà văn tài ba, việc đặt tên cho tác phẩm là vô cùng quan trọng, bởi nó thể hiện tâm hồn của tác phẩm và tác giả. Tên tác phẩm như một chìa khóa mở ra thế giới tuyệt vời của tác phẩm, hoặc như một cánh cửa dẫn dắt độc giả vào khám phá thế giới tuyệt diệu của nghệ thuật và văn chương. Đặt tên cho một tác phẩm văn học là một việc làm hết sức quan trọng đối với những nhà văn, đặc biệt là những nhà văn có tài. Tên tác phẩm không chỉ là một tên gọi đơn thuần mà còn mang trong mình ý nghĩa sâu xa, ghi dấu linh hồn của tác phẩm và tư tưởng tác giả. Nó cũng là một chiếc chìa khóa giúp người đọc mở ra thế giới huyền diệu của tác phẩm hoặc là một lối mở dẫn dắt người đọc và khám phá lâu đài của văn chương và nghệ thuật.

Với tác phẩm “Rừng xà nu”, nhà văn Nguyễn Trung Thành đã đặt tên cho tác phẩm của mình không phải là ngẫu nhiên vô tình mà là một dụng ý nghệ thuật đầy ý nghĩa. Tên tác phẩm này đã gợi lên những hình ảnh và ý nghĩa sâu xa về đại ngàn Tây Nguyên hùng vĩ và những đồng bào Tây Nguyên bất khuất.

Thật sự, nhan đề “Rừng xà nu” là sự lựa chọn đặc sắc của Nguyễn Trung Thành, góp phần tạo lên chất sử thi anh hùng, lấp lánh màu sắc thiên nhiên trong thiên truyện. Điều đó đã tạo ra một cuộc hành trình đầy màu sắc và độc đáo vào thế giới đồng bào Tây Nguyên, với những hình ảnh về cảnh quan, con người và văn hóa của miền đất hùng vĩ này. Xà nu là một trong những loại cây rất đặc trưng của núi Tây Nguyên hùng vĩ và thơ mộng. Loài cây này có thân cao vút, vạm vỡ, ứa nhựa, tán lá vừa thanh nhã vừa rắn rỏi, tạo lên một sự sống không thể thiếu cho đồng bào các dân tộc Tây Nguyên. Nó mang trong mình ý nghĩa biểu tượng cho sức sống mãnh liệt, khát vọng tự do và vẻ đẹp tâm hồn của đồng bào Tây Nguyên. Ngoài ra, tên tác phẩm “Rừng xà nu” cũng mang ý nghĩa về tình yêu và sự tự do. Trong câu chuyện, Tnú – một nhân vật chính trong tác phẩm đã có một cuộc sống khó khăn và đầy những bất công. Nhưng nhờ sự kiên trì và dũng cảm, Tnú đã vượt qua được mọi khó khăn và tìm được hạnh phúc và tự do cho mình. Tên tác phẩm “Rừng xà nu” đã phản ánh được sự kiên trì và bất khuất của nhân vật chính, đồng thời cũng gợi lên tình yêu và lòng tự do của con người. “Rừng xà nu” đã gợi lên hình ảnh của một trong những loài cây đặc trưng của Tây Nguyên, mang trong mình giá trị về văn hóa và truyền thống của đồng bào các dân tộc Tây Nguyên.

5. Tóm tắt tác phẩm Rừng xà nu: 

Câu chuyện kể về một làng ở Tây Nguyên mang tên làng Xô Man, nằm giữa một cánh rừng xà nu bạt ngàn và phải đối mặt với những trận đại bác từ đồn giặc hàng ngày. Cha mẹ của Tnú đã qua đời sớm, nhưng nhờ sự chăm sóc và nuôi dưỡng từ dân làng, Tnú đã có thể lớn lên khỏe mạnh. Trong thời điểm đó, Mỹ và chính quyền Diệm đang thực hiện khủng bố dữ dội, tuy nhiên, dân làng Xô Man vẫn giữ bí mật và nuôi giấu một cán bộ tên là anh Quyết.

Mặc dù còn nhỏ tuổi, Tnú và Mai đã được giao làm liên lạc cho anh Quyết, và sau đó, anh Quyết cũng dạy cho hai người học chữ. Trong một chuyến đưa thư của anh Quyết lên huyện, Tnú đã bị giặc bắt và tra tấn dã man, nhưng anh vẫn không khai. Ba năm sau khi Tnú trốn thoát khỏi tù, anh Quyết đã hy sinh.

Tnú đã cưới Mai và cùng dân làng chuẩn bị chiến đấu. Tin rằng làng Xô Man đã sẵn sàng về vũ khí chờ thời cơ nổi dậy đến tai giặc. Thằng Dục đã đưa lính đến để lùng sục và vây ráp làng. Cụ Mết, Tnú và những thanh niên trẻ trong làng đã lánh vào rừng. Bọn giặc không bắt được Tnú, nhưng lại bắt Mai và đứa con nhỏ của hai người, đánh đập họ dã man đến chết. Tnú đã xông ra để giải cứu vợ và con, nhưng không thành công và bị bọn giặc bắt trói và tẩm nhựa xà nu, rồi đốt mười đầu ngón tay để khủng bố tinh thần của dân làng. Tuy nhiên, cũng trong đêm đó, Cụ Mết đã dẫn thanh niên vào rừng để lấy giáo mác, cất giấu và bất ngờ tấn công giết hết lũ giặc. Làng Xô Man đồng loạt thắng lợi.Sau khi Tnú rời làng Xô Man, anh đã tham gia vào Giải phóng quân và tham gia các chiến dịch chống lại quân đội Mỹ và chính phủ Việt Nam Cộng hòa. Anh đã thể hiện sự dũng cảm và tài năng quân sự của mình, được đồng đội tôn vinh và kính trọng. Sau khi chiến tranh kết thúc, Tnú trở về làng Xô Man để tìm lại nơi cũ và gặp lại những người đã từng chăm sóc và giúp đỡ mình. Nhưng khi anh trở về, làng Xô Man đã thay đổi nhiều, những người anh yêu quý và tin cậy đã mất đi trong cuộc chiến tranh, và những người còn lại cũng đã già đi và không còn nhận ra anh. Tnú trở thành biểu tượng của sự bền vững và hy vọng, và sự hy sinh của những người anh hùng đã được tôn vinh trong tâm trí của mọi người.

6. Giá trị nội dung và nghệ thuật của tác phẩm:

Giá trị nội dung: 

Thông qua câu chuyện về những con người ở một bản làng miền núi, bên những cánh rừng xà nu bạt ngàn, xanh bất tận, tác giả đặt vấn đề có ý nghĩa lớn lao đối với dân tộc và thời đại: Để cho sự sống của nhân dân và đất nước mãi mãi trường tồn, không có cách nào khác hơn là cả dân tộc phải cùng nhau đứng lên, cầm vũ khí chống lại kẻ thù tàn ác.

Giá trị nghệ thuật:

– Bài văn mang đậm chất sử thi hùng tráng.

+ Đề tài có ý nghĩa lịch sử: sự vùng dậy đấu tranh của dân làng Xô Man chống lại Mĩ Diệm

+ Bức tranh thiên nhiên hùng vĩ, hoành tráng và hình ảnh cánh rừng xànu.  

+ Các nhân vật tiêu biểu như Tnú, cụ Mết,… được miêu tả trong bối cảnh trang nghiêm, hùng vĩ, vừa mang phong cách Tây Nguyên vừa mang phẩm chất của anh hùng thời đại.

– Kết cấu vòng tròn: mở đầu, kết thúc là hình ảnh rừng xà nu cùng với sự trở về của Tnú sau ba năm xa cách giúp là nổi bật hình ảnh cây xà nu.