“Vắt cổ chày ra nước” phê phán tính keo kiệt, bủn xỉn và ích kỷ của người chủ nhà, cũng như của biết bao người khác, tận dụng tối đa để không phải bỏ tiền ra cho những việc cần thiết. Đồng thời, ta cũng thấy được sự khổ sở, bị bóc lột tận cùng của những người lao động nghèo khó.
Mục lục bài viết
1. Chuẩn bị đọc:
Câu hỏi (trang 80 sgk Ngữ văn lớp 8 Tập 1 – Chân trời sáng tạo):
Theo em, thế nào là keo kiệt?
Trả lời:
Keo kiệt hà tiện tới mức quá quắt, chỉ biết bo bo giữ của. Tuy nhiên, điều này có thể dẫn đến sự bần tiện và tính keo kiệt. Trái ngược với tính hào phóng, khi ta sẵn lòng chia sẻ và giúp đỡ người khác. Điều này có thể tạo ra một môi trường tương tác tích cực và xây dựng mối quan hệ tốt hơn.
2. Trải nghiệm cùng văn bản:
2.1. Suy luận: Câu trả lời này thể hiện nét tính cách gì của người chủ nhà?
Câu trả lời này cho thấy tính keo kiệt, bủn xỉn và hà tiện của người chủ nhà. Một người keo kiệt thường không muốn chi tiêu tiền của mình và thường không muốn chi tiền cho người khác. Người bủn xỉn thường không rộng lượng với việc chia sẻ hoặc giúp đỡ người khác. Người hà tiện thường không quan tâm đến sự thoải mái hay trạng thái của người khác.
2.2. Suy luận: Tại sao lời giải thích của nhân vật ông hà tiện lại gây bất ngờ đối với người đọc?
Lời giải thích của nhân vật ông hà tiện gây bất ngờ đối với người đọc vì ông không quan tâm đến việc chảy máu ở bàn chân của mình. Thay vào đó, ông chỉ quan tâm đến việc nếu đi giày thì mũi giày sẽ bị rách. Điều này cho thấy ông không đặt sự thoải mái và sức khỏe của mình lên hàng đầu, mà thậm chí còn có thái độ may mắn với việc bàn chân bị chảy máu. Điều này gây bất ngờ vì hành động của ông không phù hợp với suy nghĩ thông thường và cho thấy tính cách hà tiện của ông.
3. Suy ngẫm và phản hồi:
Nội dung chính: Nói về sự hà tiện bủn xỉn của người chủ nhà và ông hà tiện. Phản ánh những người có tính keo kiệt, bủn xỉn quá mức và không muốn chi tiền cho những việc cần thiết.
“May không đi giày” châm biếm, mỉa mai kiểu người hà tiện, bủn xỉn, phê phán những người tiếc của chứ không tiếc thân, những người chỉ lo lắng về việc tiêu xài cho bản thân mà không quan tâm đến những người xung quanh.
Sự hà tiện bủn xỉn của người chủ nhà và ông hà tiện đã gây ra nhiều phiền toái và bất tiện cho những người xung quanh. Chẳng hạn, khi có những công việc cần sửa chữa, nâng cấp trong căn nhà, họ thường trì hoãn hoặc cố gắng tìm cách tiết kiệm chi phí, không muốn chi tiền cho những việc cần thiết. Điều này không chỉ tạo ra một môi trường sống không thoải mái mà còn ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống của mọi người.
Ngoài ra, tính hà tiện bủn xỉn cũng thể hiện qua việc không chịu đầu tư vào bản thân, không muốn chi tiền để nâng cao kiến thức, kỹ năng hay sức khỏe. Họ thường coi việc tiêu tiền vào những hoạt động này là lãng phí và không cần thiết. Tuy nhiên, điều này chỉ làm giới hạn tiềm năng và cơ hội phát triển của bản thân, khiến cho họ không thể đạt được những thành tựu và thành công trong cuộc sống.
Phê phán và châm biếm những người hà tiện bủn xỉn không chỉ là để truyền đạt thông điệp về tính cách và hành vi tiêu cực của họ, mà còn là để khuyến khích mọi người nhìn nhận và thay đổi những thái độ và hành vi đó. Chỉ khi mọi người nhận thức được tầm quan trọng của việc chi tiền đúng mục đích và đầu tư vào bản thân, chúng ta mới có thể xây dựng một xã hội phát triển và tiến bộ.
4. Soạn bài Vắt cổ chày ra nước, May không đi giày ngắn gọn:
Câu 1 (trang 81 sgk Ngữ văn lớp 8 Tập 1 – Chân trời sáng tạo): Xác định đề tài của hai truyện trên. Theo em, nhan đề Vắt cổ chày ra nước và May không đi giày có thể hiện được nội dung của mỗi truyện hay không? Vì sao?
Trả lời:
Đề tài của hai truyện là thói keo kiệt, hà tiện. Tuy nhiên, cần lưu ý rằng đề tài này chỉ là một khía cạnh của các nhân vật trong truyện, còn có nhiều khía cạnh khác cần được khám phá. Điều này cho thấy rằng truyện có sự phong phú và đa dạng trong việc tạo hình nhân vật, mang đến cho độc giả những trải nghiệm đa chiều.
Cả 2 nhan đề có khả năng thâu tóm nội dung của mỗi văn bản. Tuy nhiên, ngoài thói keo kiệt và hà tiện, truyện còn thể hiện những tình huống phức tạp và những mâu thuẫn trong cuộc sống của các nhân vật. Điều này tạo nên một cốt truyện phong phú, đan xen giữa yếu tố hài hước và tâm lý, thu hút sự quan tâm của độc giả.
Câu 2 (trang 81 sgk Ngữ văn lớp 8 Tập 1 – Chân trời sáng tạo):
Em có nhận xét gì về bối cảnh của hai truyện cười trên?
Trả lời:
Bối cảnh của hai truyện không được miêu tả cụ thể, tỉ mỉ, là bối cảnh không xác định. Tuy nhiên, có thể suy ra rằng bối cảnh của hai truyện này diễn ra trong một thời đại xa xưa, nơi mà cuộc sống và văn hóa của con người còn rất đơn giản và chưa được phát triển. Trong bối cảnh này, nhân vật chính của hai truyện đều phải đối mặt với những khó khăn và thách thức trong cuộc sống hàng ngày, từ đó tạo nên sự căng thẳng và hấp dẫn cho câu chuyện. Bối cảnh không xác định cũng tạo ra sự mờ ảo và bí ẩn cho hai truyện này, khiến người đọc tò mò và muốn khám phá thêm về thế giới mà nhân vật sống trong đó.
Câu 3 (trang 81 sgk Ngữ văn lớp 8 Tập 1 – Chân trời sáng tạo): Các nhân vật trong hai truyện trên thuộc loại nhân vật nào của truyện cười?
Trả lời:
Đây là loại nhân vật mang thói hư tật xấu phổ biến trong xã hội hiện nay. Đặc điểm của những người này là thói hà tiện, keo kiệt và thiếu lòng tự trọng. Họ thường không chịu đóng góp cho xã hội mà chỉ tập trung vào lợi ích cá nhân. Việc chấp nhận và lan truyền những giá trị tiêu cực này đã góp phần tạo ra một môi trường xã hội không lành mạnh, gây ra sự mất cân bằng và ảnh hưởng đến sự phát triển của cả cộng đồng. Do đó, đối mặt với những thói quen và tật xấu này, chúng ta cần có sự nhận thức và ý thức để từ chối và đối phó với những người mang những tư cách này, từ đó tạo ra một xã hội tốt đẹp hơn.
Câu 4 (trang 81 sgk Ngữ văn lớp 8 Tập 1 – Chân trời sáng tạo):
Dựa vào bảng dưới đây, hãy chỉ ra điểm giống nhau và khác nhau trong thủ pháp gây cười ở hai truyện Vắt cổ chày ra nước và May không đi giày (làm vào vở):
| Thủ pháp | Điểm giống nhau | Điểm khác nhau | |
| Vắt cổ chày ra nước | May không đi giày | ||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Trả lời:
| Thủ pháp | Điểm giống nhau | Điểm khác nhau | |
| Vắt cổ chày ra nước | May không đi giày | ||
| 1. Tạo tình huống trào phúng | Kết hợp khéo léo lời người kể chuyện và lời nhân vật hoặc lời của các nhân vật với nhau tạo nên những liên tưởng, đối sánh bất ngờ, hài hước, thú vị,… | Tình huống người đầy tớ xin chủ nhà mấy đồng tiền để uống nước dọc đường với đoạn đối thoại giữa hai nhân vật đã khắc họa thói keo kiệt của chủ nhà. | Tình huống ông hà tiện dù ngón chân bị chảy máu ròng ròng nhưng vẫn nói là may vì không bị rách mũi giày. |
| 2. Sử dụng các biện pháp tu từ | Biện pháp khoa trương, phóng đại. | Câu nói của người đầy tớ (Dạ, vắt cổ chày cũng ra nước!) | Chân dung của ông hà tiện (được miêu tả qua lời kể của tác giả, lời thoại của nhân vật) |
Câu 5 (trang 82 sgk Ngữ văn lớp 8 Tập 1 – Chân trời sáng tạo): Câu nói: “Dạ, vắt cổ chảy cũng ra nước!” của nhân vật “người đầy tớ” trong truyện Vắt cổ chày ra nước và câu nói: “… may là vì tôi không đi giày! Chớ mà đi giày thì rách mất mũi giày rồi còn gì!” của nhân vật “ông hà tiện” trong truyện May không đi giày có vai trò như thế nào trong việc thể hiện chủ đề của truyện?
Trả lời:
Những câu nói này giúp khắc họa rõ nét các bức chân dung lạ đời của các nhân vật và tạo ra tiếng cười cho câu chuyện.
+ Câu nói: “Dạ, vắt cổ chảy cũng ra nước!” của nhân vật “người đầy tớ” trong truyện Vắt cổ chày ra nước khắc họa tính cách keo kiệt của ông chủ nhà.
+ Câu nói: “… may là vì tôi không đi giày! Chớ mà đi giày thì rách mất mũi giày rồi còn gì!” của nhân vật “ông hà tiện” trong truyện
May không đi giày khắc họa bản chất hà tiện của chính nhân vật này.
Trong câu truyện, những câu nói trên giúp đem lại sự sống động cho các nhân vật và tạo ra những tiếng cười cho câu chuyện. Bằng cách miêu tả tính cách keo kiệt của ông chủ nhà thông qua câu nói “Dạ, vắt cổ chảy cũng ra nước!”, truyện Vắt cổ chày ra nước đã thành công trong việc tạo ra một bức tranh rõ nét về nhân vật “người đầy tớ”. Tương tự, câu nói “may là vì tôi không đi giày! Chớ mà đi giày thì rách mất mũi giày rồi còn gì!” trong truyện May không đi giày đã thành công trong việc khắc họa bản chất hà tiện của nhân vật “ông hà tiện”.
Câu 6 (trang 82 sgk Ngữ văn lớp 8 Tập 1 – Chân trời sáng tạo): Theo em, tác giả dân gian sáng tạo các câu chuyện trên với mục đích gì? Nhận xét về cách nhìn cuộc sống, con người của tác giả dân gian thông qua các truyện cười này.
Trả lời:
Ngoài ra, tác giả còn nhìn nhận và chỉ ra những vấn đề xã hội khác mà không được đề cập trong bài viết. Có thể kể đến như thói quen lãng phí tài nguyên, sự bất công trong phân phối tài sản và quyền lực, cũng như sự thách thức của tiến bộ công nghệ đối với cuộc sống và các giá trị truyền thống.
Bên cạnh đó, tác giả cũng có thể sử dụng các ví dụ và tình huống khác nhau để minh họa cho các vấn đề mà mình muốn tác động. Có thể là những câu chuyện ngắn, hài hước hoặc cả những biểu đồ và số liệu thống kê để làm rõ hơn về tình trạng hiện tại và những hệ quả của nó.
Với những phê phán sắc bén và sự phong phú trong việc trình bày, tác giả đã tạo ra một tác phẩm đa chiều và đầy thú vị, khơi gợi sự suy ngẫm và thảo luận về những vấn đề quan trọng trong xã hội hiện nay.
Câu 7 (trang 82 sgk Ngữ văn lớp 8 Tập 1 – Chân trời sáng tạo): Viết một đoạn văn (khoảng năm đến bảy câu) trình bày sự khác nhau giữa keo kiệt và tiết kiệm.
Trả lời:
Tham khảo:
(1) Keo kiệt và tiết kiệm là hai khái niệm có ý nghĩa hoàn toàn trái ngược nhau. (2) Trước hết, keo kiệt có nghĩa là hà tiện, chỉ biết giữ của cho riêng mình. (3) Tuy nhiên, tiết kiệm lại mang ý nghĩa rộng hơn và tích cực hơn. Đó là sử dụng đúng mức, biết dành dụm của cải để tạo ra một cuộc sống ổn định và bền vững. (4) Người keo kiệt thường sẽ ích kỉ, không biết đến chia sẻ với mọi người nên họ hay bị xa lánh, ghét bỏ. (5) Đây là một tính xấu trong xã hội và có thể gây rạn nứt trong mối quan hệ xã hội. (6) Trái ngược lại, người tiết kiệm sẽ biết chi tiêu hợp lí, trân trọng mọi thứ, và họ sẽ biết đồng cảm, chia sẻ với mọi người. (7) Con người cần tránh thói keo kiệt, và học cách tiết kiệm để cuộc sống của chúng ta trở nên tốt đẹp hơn, không chỉ cho bản thân mà còn cho cả xã hội.
