Văn bản Sự sống và cái chết bàn về sự sống và cái chết của muôn loài trên Trái Đất, thông qua việc tái hiện tiến trình phát triển của các loài sinh vật, bài viết chỉ ra sự song hành của sự sống và cái chết cũng như ý nghĩa của cái chết đối với sự sống. Sau đây là hướng dẫn Soạn bài Sự sống và cái chết - Kết nối tri thức Ngữ văn 10.
Mục lục bài viết
1. Trước khi đọc văn bản:
Bạn nghĩ gì, thắc mắc và tò mò khi quan sát những biểu hiện nhất định của sự sống trên Trái đất?
Giải pháp:
Trả lời các câu hỏi dựa trên những quan sát của bạn về thiên nhiên, con người và sinh vật trên Trái đất.
Lời giải chi tiết:
Học sinh đặt câu hỏi của riêng mình khi quan sát các hiện tượng, biểu hiện cụ thể của sự sống trên Trái đất.
Gợi ý: Có thể có những vấn đề liên quan đến sự xuất hiện của sự sống trong tự nhiên, sự hình thành của sinh vật, v.v.?
2. Trong khi đọc văn bản:
Câu hỏi 1 (Sách giáo khoa Ngữ văn lớp 10, tập 2, trang 75)
Đề bài: Dự đoán nội dung cụ thể sẽ khai triển trong bài dựa vào tiêu đề và đoạn 1.
Giải pháp:
– Đọc kỹ đoạn văn (1) của bài ‘sự sống và cái chết’
– Nêu nội dung bài viết dựa vào tiêu đề và đoạn văn đầu tiên.
Lời giải chi tiết:
Nội dung cụ thể được phát triển trong bài viết này liên quan đến sự sống trên Trái đất và sự sống của các sinh vật trên Trái đất.
Câu hỏi 2 (Sách giáo khoa Ngữ văn lớp 10, tập 2, trang 75)
Đề bài: Tác giả tưởng tượng một “cuộc hành trình” về quá khứ có ý nghĩa gì?
Giải pháp:
– Đọc kỹ đoạn (2) của văn bản.
– Tập trung vào các chi tiết của “cuộc hành trình” về quá khứ và giải thích ý nghĩa của nó.
Lời giải chi tiết:
Mục đích của Hành trình về quá khứ là giúp người đọc hiểu rõ hơn về lịch sử sự sống và đa dạng sinh học trên Trái đất cách đây hàng trăm triệu năm.
Câu hỏi 3 (Sách giáo khoa Ngữ văn lớp 10, tập 2, trang 76)
Đề bài: Lưu ý các thuật ngữ sinh học được sử dụng trong đoạn 3 và 4 và ý nghĩa của chúng.
Giải pháp:
– Đọc kỹ đoạn (3) và (4) của văn bản ‘Sự sống và cái chết’
– Tìm hiểu các thuật ngữ sinh học dùng để mô tả tác dụng ở đoạn (3) và (4).
Lời giải chi tiết:
– Các thuật ngữ sinh học được sử dụng trong đoạn (3) và (4) là “bọ ba thùy”, “cuối kỷ Permi”, “tuyệt chủng”, “ổ sinh thái” và “loài tiến hóa”…
– Tác dụng của thuật ngữ sinh học đặc biệt là bài viết thu được những dẫn chứng thuyết phục, cụ thể hơn, người đọc có thể hiểu rõ hơn nội dung đề tài.
Câu hỏi 4 (Sách giáo khoa Ngữ văn lớp 10, tập 2, trang 76)
Đề bài: Sự khác biệt giữa vật vô sinh và vật sống là gì?
Giải pháp:
– Đọc kỹ đoạn (4) của văn bản
– Chú ý các chi tiết viết về vật vô sinh để giải thích sự khác nhau giữa vật vô sinh và vật sống.
Lời giải chi tiết:
Sự khác biệt giữa các vật vô sinh và sinh vật sống như sau.
– Các sinh vật phải đấu tranh để sinh tồn để không bị tuyệt chủng, chết hoặc dẫn đến tuyệt chủng.
– Vật vô sinh là vật không có sự sống, hạt, nguyên tử, không cần phải chiến đấu để tồn tại.
3. Sau khi đọc văn bản:
Câu hỏi 1 (Sách giáo khoa Ngữ văn lớp 10, tập 2, trang 77)
Đề bài: Văn bản ‘Sự sống và cái chết’ nói về chủ đề gì? Hãy tham khảo các văn bản khác mà bạn đã đọc có cùng chủ đề và cho chúng tôi biết cách tiếp cận của tác giả đối với chủ đề này.
Giải pháp:
– Đọc kỹ đoạn văn “Sự sống và cái chết”.
– Nêu chủ đề của văn bản dựa trên nội dung của văn bản.
– Bằng cách liên hệ nó với các văn bản khác mà bạn đã nghiên cứu có cùng chủ đề để thể hiện cách tiếp cận vấn đề của tác giả.
Lời giải chi tiết:
– Chủ đề chính của tác phẩm này là sự sống và cái chết của các sinh vật trên trái đất, lịch sử nguồn gốc của chúng và sự đa dạng của các sinh vật sống.
– Cách tiếp cận vấn đề này của tác giả bắt đầu bằng việc khám phá nguồn gốc và sự hình thành của tự nhiên, vẻ đẹp đa dạng của sự sống và sinh vật trên Trái đất.
Câu hỏi 2 (Sách giáo khoa Ngữ văn lớp 10, tập 2, trang 77)
Đề bài: Tóm tắt những thông tin chính trong văn bản và cho thấy cách tác giả tổ chức, sắp xếp những thông tin này.
Giải pháp:
– Đọc kỹ tác phẩm “Sự sống và cái chết”.
– Dựa vào nội dung tác phẩm, hãy tóm tắt những thông tin quan trọng trong văn bản và cách sắp xếp, tổ chức thông tin đó.
Lời giải chi tiết:
Thông tin quan trọng nhất trong văn bản là:
– Chiều dọc và ngang của sự xuất hiện sự sống trên Trái đất.
– Sự đa dạng của sự sống trên Trái Đất cách đây hàng trăm triệu năm.
– Sự tiến hóa và tuyệt chủng của các loài thực vật, động vật trên Trái Đất.
– Sự khác nhau giữa vật sống và vật không sống.
Câu hỏi 3 (Sách giáo khoa Ngữ văn lớp 10, tập 2, trang 77)
Đề bài: Đọc văn bản và vẽ sơ đồ giải thích sự phát triển của sự sống trên Trái Đất.
Giải pháp:
– Đọc kỹ tác phẩm “Sự sống và cái chết”.
– Vẽ sơ đồ giải thích quá trình phát triển của sự sống trên Trái đất dựa vào nội dung từng đoạn văn và mối liên hệ thông tin giữa các đoạn văn.
Lời giải chi tiết:
Sơ đồ thể hiện quá trình phát triển của sự sống trên Trái Đất:
Câu hỏi 4 (Sách giáo khoa Ngữ văn lớp 10, tập 2, trang 77)
Đề bài: Văn bản này dạy chúng ta điều gì về mối quan hệ giữa “đấu tranh sinh tồn” và “tiến hóa”, “sự sống” và “cái chết”?
Giải pháp:
– Đọc kỹ tác phẩm “Sự sống và cái chết”.
– Dựa vào những thông tin trong văn bản cho thấy mối quan hệ giữa “đấu tranh sinh tồn” và “tiến hóa”, “sự sống” và “cái chết”.
Lời giải chi tiết:
– Mối quan hệ giữa “sống sót” và “tiến hóa” bổ sung lẫn nhau. Để sinh tồn, các sinh vật phải đấu tranh để sinh tồn. Để sinh tồn, chúng cần phải tiến hóa và cải thiện để tăng sức mạnh để có thể đánh bại kẻ thù, để không bị chết hoặc bị tuyệt chủng.
– Mối quan hệ giữa “sự sống” và “cái chết” là mối quan hệ mật thiết, luôn gắn liền với nhau. Để tránh cái chết, các sinh vật phải cố gắng bảo vệ sự sống của mình. Tất cả những gì đứng giữa sự sống và cái chết chỉ là một lớp giấy mỏng, không bền vững.
→ Mối quan hệ giữa ‘đấu tranh sinh tồn’ và ‘tiến hóa’ và mối quan hệ giữa ‘sự sống’ và ‘cái chết’ có mối quan hệ mật thiết với nhau, không thể tách rời và luôn không thể tách rời.
Câu hỏi 5 (Sách giáo khoa Ngữ văn lớp 10, tập 2, trang 77)
Đề bài: Bạn nhận được thông điệp gì từ văn bản “Sự sống và cái chết” bên cạnh những thông tin khoa học khác về Trái Đất? Hãy chia sẻ suy nghĩ của bạn về tin tức này nhé.
Giải pháp:
– Đọc kỹ tác phẩm “Sự sống và cái chết”.
– Dựa vào nội dung văn bản và thông tin đã học, xác định thông điệp nổi lên trong văn bản và phản ánh thông điệp đó.
Lời giải chi tiết:
– Thông điệp bạn nhận được từ tin nhắn là về việc bảo tồn sự sống trên Trái đất và bảo vệ các loài động thực vật quý hiếm khỏi bị tuyệt chủng.
– Các thông điệp rút ra từ văn bản có liên quan đến các vấn đề nảy sinh trong cuộc sống và môi trường tự nhiên ngày nay. Các loài thực vật, động vật quý hiếm đang trên bờ vực tuyệt chủng do ảnh hưởng của con người.
Câu hỏi 6 (Sách giáo khoa Văn 10 tập 2, trang 77)
Đề bài: Đặc điểm của văn bản thông tin trong văn bản này được thể hiện như thế nào, các yếu tố giải thích, trần thuật, biểu đạt, lập luận được kết hợp như thế nào để tạo ra tác dụng gì?
Giải pháp:
– Đọc kỹ tác phẩm “Sự sống và cái chết”.
– Ôn lại kiến thức về văn bản thông tin và các yếu tố miêu tả, trần thuật, biểu cảm, tranh luận của văn bản thông tin ở phần Kiến thức văn học trang 73.
– Trả lời các câu hỏi dựa trên kiến thức này.
Lời giải chi tiết:
– Đặc điểm của văn bản thông tin được thể hiện đầy đủ và rõ ràng trong văn bản này. Các tài liệu trên cung cấp đầy đủ thông tin về chủ đề, đảm bảo tính chính xác, sử dụng các biện pháp thống kê phi ngôn ngữ, v.v.
– Các yếu tố giải thích, trần thuật, biểu đạt, lập luận được sử dụng hiệu quả và thành công trong văn bản. Những yếu tố này giúp cho văn bản trở nên chính xác, khách quan, dễ hiểu hơn và tăng tác động đến người đọc.
Câu hỏi 7 (Sách giáo khoa Văn 10 tập 2, trang 77)
Đề bài: Tôi có thể đổi tiêu đề bài viết của mình thành “Sự sống và cái chết của các sinh vật trên Trái đất” không?
Giải pháp:
– Đọc kỹ tác phẩm “Sự sống và cái chết”.
– Hãy giải thích lý do tác giả chọn tựa đề “Sự sống và cái chết” dựa trên thông tin và thông điệp mà tác giả muốn truyền tải.
Lời giải chi tiết:
– Bạn có thể thay đổi tiêu đề văn bản “Sự sống và cái chết” thành “Sự sống và cái chết của các sinh vật sống trên Trái đất”.
– Tác giả chọn tựa đề ngắn gọn, ý nghĩa hơn “Sự sống và cái chết” vì tựa đề này ngắn gọn nhưng vẫn chứa đựng được ý nghĩa, chủ đề, thông điệp mà tác giả muốn truyền tải.
Câu hỏi 8 (Sách giáo khoa Ngữ văn lớp 10, tập 2, trang 77)
Đề bài: Các chủ đề được tác giả đề cập trong văn bản này ảnh hưởng đến nhận thức của bạn về cuộc sống như thế nào?
Giải pháp:
– Đọc kỹ tác phẩm “Sự sống và cái chết”.
– Thể hiện sự ảnh hưởng của chủ đề của tác giả đến nhận thức của bạn về cuộc sống dựa trên nội dung và thông điệp của văn bản.
Lời giải chi tiết:
Ảnh hưởng của những vấn đề của tác giả đến nhận thức của bản thân về cuộc sống là việc tôi nhận ra rằng mình quý trọng cuộc sống và cần biết cách bảo vệ sự sống của vạn vật xung quanh và mọi thứ trên trái đất.
4. Bài tập rèn luyện:
Thu thập thông tin về các sinh vật bạn muốn biết thêm. Mô tả thông tin này trong một đoạn văn (khoảng 150 từ).
Giải pháp:
– Đọc kỹ văn bản “Sự sống và cái chết”.
– Thu thập thông tin về sinh vật mà em muốn biết thêm từ mạng xã hội, sách báo và viết đoạn văn giới thiệu thông tin đó.
Lời giải chi tiết:
Trên Trái đất có rất nhiều loại động vật, bao gồm các loài bò sát, côn trùng sống trên cạn và dưới nước, động vật lưỡng cư vô cùng đa dạng và phong phú về chủng loại cũng như số lượng. Rắn là loài bò sát ăn thịt sống trong rừng rậm. Hầu hết các loài rắn đều không có nọc độc, nhưng những loài sử dụng nọc độc chủ yếu để giết hoặc khuất phục con mồi hơn là để phòng thủ. Một số loài rắn có nọc độc và có thể gây chết người. Rắn là loài động vật có thân hình tròn dài (hình trụ), đốt sống được bao phủ bởi các vảy chồng lên nhau, màng ối và thân nhiệt. Nguồn gốc của loài rắn vẫn là một câu hỏi mở. Có hai lý thuyết cạnh tranh chính về nguồn gốc của loài rắn: giả thuyết thằn lằn đào hang và giả thuyết mosasaurus sống dưới nước. Những con rắn còn tồn tại được tìm thấy ở hầu hết các lục địa (trừ Nam Cực), các đại dương như Ấn Độ Dương và Thái Bình Dương, và hầu hết các vùng đất nhỏ. Các trường hợp ngoại lệ bao gồm một số đảo lớn như Ireland và New Zealand và nhiều đảo nhỏ ở Ấn Độ, Đại Tây Dương, Nam Cực và Trung Thái Bình Dương. Chúng có kích thước khác nhau, từ nhỏ như rắn sợi (Leptotyphlops carlae), chỉ dài khoảng 10 cm (4 inch), đến lớn như trăn lưới (Python reticulatus), dài tới 8,7 m (29 ft). Rắn lột da (hoặc lột xác), phục vụ nhiều chức năng khác nhau và xảy ra trong suốt cuộc đời của chúng. Đầu tiên, lớp da bên ngoài cũ và mòn được thay thế. Thứ hai, nó giúp loại bỏ các loại ký sinh trùng. Những con rắn già chỉ lột da một hoặc hai lần một năm, nhưng những con rắn non vẫn đang phát triển có thể lột da tới bốn lần một năm. Trên Trái đất, rắn không phải là hiếm và là loài động vật rất đa dạng. Rắn sống chủ yếu ở những khu rừng rậm rạp nên rất ít người được tận mắt nhìn thấy chúng. Hình dạng, hành vi và đặc điểm của loài rắn rất thú vị và đáng để tìm hiểu.
5. Tóm tắt văn bản “Sự sống và cái chết”:
Văn bản này đề cập đến sự sống và cái chết của các sinh vật sống trên trái đất. Có hàng ngàn hoặc hàng chục ngàn loài sinh vật trên trái đất và chúng rất đa dạng, cả sinh vật và vật không sống. Mọi thứ đều bắt nguồn từ quá khứ xa xôi và luôn phải chiến đấu để sinh tồn. Các sinh vật sống phải chiến đấu để tránh bị tuyệt chủng, nhưng những vật thể vô tri như hạt và nguyên tử không cần phải chiến đấu để sinh tồn. Mọi thứ trên trái đất đều có nguồn gốc lâu dài. Chúng sống bên bờ vực sự sống và cái chết và không ngừng chiến đấu sinh tồn để bảo vệ bản thân.
