Soạn bài Ca nhạc ở Miệt Vườn (Ngữ văn 11 Kết nối tri thức)

1. Soạn bài Ca nhạc ở Miệt Vườn – Ngữ văn 11 Kết nối tri thức:

Câu 1 (trang 89, SGK Ngữ Văn 11, tập hai):

Đề bài: Xác định chủ đề, ý chính, các ý phụ và cách trình bày dữ liệu trong văn bản.

Phương pháp giải:

Để trả lời câu hỏi này, hãy đọc kỹ văn bản.

Lời giải chi tiết:

* Chủ đề: Âm nhạc Nam Bộ

* Ý chính và ý phụ:

– Lịch sử nguồn gốc âm nhạc Nam Bộ:

 + In ấn bởi chủ cửa hàng bán và sửa chữa xe đạp

+ Nhà xuất bản và một số tác phẩm xuất bản đầu thế kỷ 20

– Đờn ca tài tử

+ Giới thiệu về đờn ca tài tử

+ Đờn ca tài tử đã trở thành món ăn tinh thần của người Nam Bộ.

*Cách tác giả trình bày dữ liệu trong câu chuyện là vô cùng độc đáo. Trình tự này được tác giả sắp xếp theo trình tự thời gian, mỗi giai đoạn, sự kiện đều được tác giả liên hệ với một câu chuyện đời thực gần gũi, thân thương, đời thực với tâm hồn. Các dẫn chứng cụ thể bao gồm năm tháng, tên nhân vật và các sự kiện để tạo sự tin cậy cho người đọc. Cách sử dụng ngôn ngữ chịu ảnh hưởng phong cách địa phương của miền Nam, tạo cho tác phẩm cảm giác gần gũi, quen thuộc.

Câu 2 (trang 89, SGK Ngữ Văn 11, tập hai):

Đề bài: Hiểu mục đích viết và quan điểm, thái độ của tác giả.

Phương pháp giải:

Để trả lời câu hỏi này, hãy đọc kỹ văn bản.

Lời giải chi tiết:

Tác giả muốn nêu bật sự xuất hiện, hình thành và phát triển của âm nhạc miền Nam từ thuở sơ khai cho đến sự xuất hiện của một hệ thống âm nhạc thực sự mang đậm bản sắc của vùng là cải lương. Quá trình này mất nhiều thời gian, khó khăn và chịu nhiều ảnh hưởng , tác động từ bên ngoài… tạo nên một loại hình âm nhạc độc đáo mang đậm hương vị âm nhạc nông thôn Nam Bộ. Vì vậy, mỗi khi hát một bài hát, chúng ta phải trân trọng, nâng niu, tri ân những người đã sáng tạo ra nó và thể hiện lòng kính trọng đối với các thế hệ tổ tiên của chúng ta, những người đã sáng tạo ra thể loại nhạc đặc biệt này đặc trưng cho dân tộc mình.

Câu 3 (trang 89, SGK Ngữ Văn 11, tập hai):

Đề bài: Từ văn bản em rút ra được thông điệp gì.

Phương pháp giải:

Để trả lời câu hỏi này, hãy đọc kỹ văn bản.

Lời giải chi tiết:

Thông điệp của văn bản này: Tất cả các kết quả đều phải trải qua một quá trình tỉ mỉ và gian khổ. Chúng ta không thể chỉ nhìn vào kết quả mà quên đi quá trình và những người đã tạo ra nó. Vì vậy, mỗi chúng ta phải ghi nhận những giá trị văn hóa xưa và nay của đất nước, biết ơn các thế hệ tổ tiên đã dựng nên nó, có trách nhiệm gìn giữ lịch sử, vẻ đẹp của nền nghệ thuật ấy và truyền lại cho thế hệ mai sau. 

2. Bố cục và tóm tắt tác phẩm Ca nhạc ở Miệt vườn:

2.1. Bố cục:

– Đoạn 1: Từ đầu đến “Để khai thác thương mãi”: Giới thiệu về ca nhạc, thứ người Nam Bộ yêu thích lúc bấy giờ.

– Đoạn 2: Tiếp theo đến “…có sáng kiến cải cách nhạc cụ”: Những âm hiểu về hình thức và nội dung của Đờn ca.

– Đoạn 3: Còn lại: Sự phát triển của Đờn ca và ca nhạc miệt vườn.

2.2. Tóm tắt:

Trong đoạn trích “Ca nhạc ở miệt vườn”, tác giả nói về thể loại âm nhạc mà người dân miền Nam yêu thích lúc bấy giờ. Ngay cả những người bình thường, những người lao động trong xã hội cũng hiểu và cảm nhận được vẻ đẹp của ca từ. Tất nhiên, âm nhạc dần dần trở thành một loại hình nghệ thuật phong phú và độc đáo.

Các chủ đề âm nhạc phổ biến nhất lúc bấy giờ là Đờn ca và Đờn ca tài tử, là những bộ môn văn hóa được coi là thịnh hành. Nó cũng được sử dụng nhiều lần trong nhiều dịp, thậm chí nó còn được nhiều hào phú ở Huế sử dụng. Đây cũng là nền tảng của cải lương ngày nay.

3. Tác giả Sơn Nam và tác phẩm Ca nhạc ở Miệt Vườn:

3.1. Tác giả Sơn Nam:

– Sơn Nam là một nhà văn, nhà báo, nhà nghiên cứu văn hóa Việt Nam nổi tiếng. 

– Ông tên thật là Phạm Minh Tài, sinh năm 1926 tại Kiên Giang và mất năm 2008 tại thành phố Hồ Chí Minh. 

– Ông học tiểu học tại quê nhà, rồi học trung học tại Cần Thơ. 

– Năm 1945, ông tham gia Thanh niên Tiền Phong, hội Văn hóa Cứu Quốc, rồi Phòng Chính trị Quân khu và Phòng văn nghệ ban tuyên huấn xứ ủy Nam Bộ. 

– Bút danh Sơn Nam của ông ra đời trong hoàn cảnh này, để tưởng nhớ người phụ nữ Khmer đã cho ông bú mớm thời thơ ấu (Sơn là một họ lớn của người Khmer, Nam là để nhắc nhớ mình là người phương Nam). 

– Ông có nhiều tác phẩm hay, xuất sắc ở nhiều thể loại khác nhau như truyện ngắn, truyện dài, tiểu thuyết. – Ông là một nhà sưu tầm và giới thiệu văn hóa dân gian Nam Bộ. Một số tác phẩm nổi bật của ông là: Hương rừng Cà Mau, Đất Gia Định xưa, Văn minh Miệt vườn, Chuyện xưa tích cũ…

3.2. Tác phẩm Ca nhạc ở Miệt Vườn:

Ca nhạc ở Miệt Vườn là một bài viết trong tập Văn minh Miệt vườn của Sơn Nam. Bài viết này nói về âm nhạc mà người miền Nam vô cùng yêu thích, đó là đờn ca tài tử. Đây là một loại hình nghệ thuật phong phú và độc đáo, được người dân lao động, những người bình dân đều hiểu và cảm nhận được vẻ đẹp của lời bài hát. Đờn ca tài tử từng được người giàu có ở Huế Đỏ yêu thích và sử dụng. Đây cũng chính là nền tảng cho Cải Lương lúc này. Không chỉ vậy, tác phẩm còn giới thiệu về những bản đòn và bài ca được in ra bằng chữ quốc ngữ vào đầu thế kỷ XX, nhờ đó mà âm nhạc dân gian được phổ biến rộng rãi. Cuối cùng, tác giả nhắc đến vùng đất Vĩnh Kim Đông, là nơi phát triển âm nhạc dân gian và đưa lên sân khấu lớn. Ngoài ra, tác giả cũng cho biết âm nhạc miệt vườn có sự giao thoa giữa các dòng âm nhạc khác nhau: âm nhạc Huế Đỏ, âm nhạc chợ lớn và âm nhạc miền Tây. Mỗi dòng âm nhạc mang một nét riêng biệt: Huế Đỏ thanh thoát và uyển chuyển; chợ lớn sôi động và phóng khoáng; miền Tây êm ái và du dương. Sau đó đưa ra một số ví dụ về các bài ca nổi tiếng của miệt vườn như: Về thăm Cầu Kè, Cà phê miệt vườn, Bến Nghé xưa… .

4. Tìm hiểu thêm về Ca nhạc Miệt Vườn:

4.1. Ca nhạc Miệt Vườn là gì?

Ca nhạc ở Miệt Vườn là một nét văn hóa đặc sắc của người Nam Bộ, có liên quan đến đờn ca tài tử và cải lương. Theo tác giả Sơn Nam, ca nhạc ở Miệt Vườn phát triển mạnh vào đầu thế kỷ XX, khi chữ quốc ngữ được phổ biến và nhiều tập bài ca được in ấn. Ca nhạc là thú vui của những người phong lưu, không vì danh lợi mà chỉ để giao cảm với bạn bè. Ca nhạc cũng là biểu hiện của sự nương tựa vào giới trung lưu bình dân trong hoàn cảnh ngoại bang đô hộ. Ca nhạc ở Miệt Vườn không chỉ là âm nhạc mà còn là văn chương, có sử dụng nhiều chữ Nho và lấy cảm hứng từ những câu chuyện cổ tích, lịch sử hay tình yêu. Ca nhạc ở Miệt Vườn sau này được đưa lên sân khấu lớn và trở thành nền tảng cho Cải Lương, một loại hình nghệ thuật được yêu thích rộng rãi.

Ca nhạc Miệt Vườn là một thể loại âm nhạc truyền thống của người Việt Nam, bắt nguồn từ vùng đồng bằng sông Cửu Long. Ca nhạc Miệt Vườn có những đặc trưng riêng biệt về giai điệu, lời ca, nhạc cụ và cách biểu diễn. Ca nhạc Miệt Vườn được coi là một phần quan trọng của di sản văn hóa dân gian của Việt Nam, góp phần phản ánh tâm hồn, tình cảm và cuộc sống của người dân miền Tây Nam Bộ.

4.2. Bảo tồn và lưu truyền Ca nhạc Miệt Vườn:

Bảo tồn và lưu truyền Ca nhạc Miệt Vườn là một nhiệm vụ cấp thiết và ý nghĩa, không chỉ đối với người dân miền Tây Nam Bộ mà còn đối với cả đất nước Việt Nam. Bằng cách bảo tồn và lưu truyền Ca nhạc Miệt Vườn, chúng ta không chỉ giữ gìn được một nét đẹp văn hóa truyền thống mà còn góp phần bồi dưỡng tình yêu quê hương, đất nước và tôn trọng sự đa dạng văn hóa của các dân tộc trong cộng đồng Việt Nam.

Để bảo tồn và lưu truyền Ca nhạc Miệt Vườn, chúng ta cần có những biện pháp thiết thực và hiệu quả, như: nghiên cứu, tập hợp, phổ biến và giáo dục về Ca nhạc Miệt Vườn cho các thế hệ trẻ; khuyến khích và hỗ trợ các nghệ sĩ, nhóm nghệ sĩ và các tổ chức văn hóa nghiệp dư hoạt động trong lĩnh vực Ca nhạc Miệt Vườn; tổ chức các hoạt động văn nghệ, liên hoan, hội thi, triển lãm liên quan đến Ca nhạc Miệt Vườn; xây dựng các khu bảo tồn, bảo tàng, di tích liên quan đến Ca nhạc Miệt Vườn; hợp tác với các tổ chức quốc tế và khu vực để giới thiệu và quảng bá Ca nhạc Miệt Vườn ra thế giới.