Chế độ Mạc phủ (hay còn gọi là Mạc phủ Edo) là chính quyền ở Nhật Bản do Tokugawa Ieyasu thành lập và trị vì trong thời kỳ từ năm 1603 cho đến năm 1868 bởi các Chinh di Đại tướng quân nhà Tokugawa. Vậy có những nguyên nhân nào đã dẫn đến chế độ Mạc phủ ở Nhật Bản sụp đổ?
Mục lục bài viết
1. Nguyên nhân dẫn đến chế độ Mạc phủ ở Nhật Bản sụp đổ:
A. Các nước phương Tây tấn công quân sự đánh bại đất nước Nhật Bản
B. Sự thất bại trong cuộc chiến tranh với nhà Thanh ở Trung Quốc
C. Chế độ Mạc phủ lâm vào tình trạng khủng hoảng suy yếu rồi tự sụp đổ
D. Phong trào đấu tranh chống Sogun phát triển mạnh vào những năm 60 của thế kỉ XIX
Đáp án: D. Phong trào đấu tranh chống Sogun phát triển mạnh vào những năm 60 của thế kỉ XX
Giải thích:
Nguyên nhân chính dẫn đến sự sụp đổ của chế độ này là sự xuất hiện của các nước phương Tây và áp lực từ các hiệp ước bất bình đẳng mà họ áp đặt, cũng như sự phản ứng mạnh mẽ từ các tầng lớp trong xã hội Nhật Bản. Đặc biệt, phong trào đấu tranh chống lại sự cai trị của các Shogun hay còn gọi là phong trào Sonnō jōi, đã phát triển mạnh mẽ vào những năm 1860s, với khẩu hiệu “Tôn vương bại xâm” (尊王攘夷), tức là “Kính trọng Hoàng đế và đuổi bỏ người ngoại quốc”. Phong trào này đã thúc đẩy sự phục hồi quyền lực cho Hoàng đế thông qua cuộc Cách mạng Meiji, dẫn đến việc lật đổ chế độ Mạc phủ và thiết lập lại chính quyền dân sự dưới sự cai trị của Hoàng đế Meiji.
Các phong trào đấu tranh chống lại chế độ Mạc phủ đã diễn ra trong bối cảnh của sự mở cửa của Nhật Bản với thế giới bên ngoài và sự thay đổi nhanh chóng của xã hội Nhật Bản dưới áp lực của các quốc gia phương Tây, đặc biệt là sau khi Hoa Kỳ buộc Nhật Bản mở cửa thông qua Hiệp ước Kanagawa năm 1854. Sự suy yếu của tầng lớp Samurai, những mâu thuẫn xã hội ngày càng gay gắt và sự tư sản hóa đã làm tăng thêm áp lực đối với chế độ Mạc phủ, cuối cùng dẫn đến sự sụp đổ của nó và sự ra đời của thời kỳ Meiji.
2. Cách thức Minh Trị Duy Tân kết thúc chế độ Mạc phủ ở Nhật Bản:
Cuộc Minh Trị Duy Tân diễn ra từ năm 1866 đến năm 1869, là một bước ngoặt lịch sử quan trọng đánh dấu sự kết thúc của chế độ Mạc phủ Tokugawa và sự khởi đầu của thời kỳ Minh Trị tại Nhật Bản. Quá trình này bắt đầu khi Hoàng đế Mutsuhito, được biết đến với tên gọi Minh Trị, lên ngôi vào năm 1867 sau cái chết của Thiên hoàng Hiếu Minh. Sự kiện này mở đường cho một loạt các cải cách mang tính cách mạng, nhằm hiện đại hóa đất nước và chấm dứt sự cai trị kéo dài hơn hai thế kỷ của gia tộc Tokugawa.
Sự thay đổi nmđược thúc đẩy bởi nhận thức về sự cần thiết phải củng cố quyền lực quốc gia nhằm đối phó với áp lực từ các cường quốc phương Tây, đặc biệt sau khi Mỹ thông qua Giám đốc điều hành Matthew Perry, yêu cầu mở cửa thương mại vào năm 1853. Điều này đã gây ra một làn sóng lo ngại trong giới tinh hoa chính trị Nhật Bản, khi họ chứng kiến sự suy yếu của Trung Quốc trước các cường quốc phương Tây trong các cuộc Chiến tranh Thuốc phiện.
Nhận thức rõ ràng về sự lạc hậu trong công nghệ quân sự so với phương Tây và nguy cơ bị đe dọa bởi chủ nghĩa đế quốc, một số lãnh đạo Nhật Bản đã quyết định hành động. Họ hình thành liên minh Satsuma-Choshu với mục tiêu lật đổ chế độ Mạc phủ và phục hồi quyền lực cho hoàng gia. Cuộc cách mạng này không chỉ là một cuộc đấu tranh quyền lực mà còn là một nỗ lực hiện đại hóa trong việc thiết lập một chính quyền trung ương mạnh mẽ và một xã hội dân sự tiến bộ.
Sự kiện quan trọng khác là sự từ chức của Tokugawa Yoshinobu vào năm 1867, chấm dứt vai trò của ông như là tướng quân Tokugawa thứ mười lăm. Sự kiện này đã chính thức chuyển giao quyền lực cho Hoàng đế Minh Trị, mặc dù Yoshinobu không chấp nhận mất quyền lực một cách dễ dàng. Bởi đó dẫn đến Chiến tranh Boshin, một cuộc xung đột quân sự giữa các lực lượng của Mạc phủ và những người ủng hộ hoàng gia.
Trận chiến Toba-Fushimi diễn ra vào tháng 1 năm 1868, đã trở thành điểm mấu chốt quyết định sự thất bại của Mạc phủ và sự thắng lợi của phe Minh Trị. Sự kiện không chỉ đánh dấu sự kết thúc của chế độ Mạc phủ mà còn mở ra một kỷ nguyên mới cho Nhật Bản với sự trỗi dậy của một quốc gia hiện đại, mạnh mẽ và độc lập.
Minh Trị Duy Tân đã đặt nền móng cho sự phát triển nhanh chóng của Nhật Bản trong những thập kỷ tiếp theo, biến đất nước này thành một trong những cường quốc công nghiệp hàng đầu thế giới. Quá trình này không chỉ thay đổi cấu trúc xã hội và chính trị của Nhật Bản mà còn ảnh hưởng sâu rộng đến cả khu vực châu Á và thế giới.
3. Chế độ Mạc phủ sụp đổ có những tác động gì đến Nhật Bản?
3.1. Chính trị:
Sự sụp đổ của chế độ Mạc phủ đã có những tác động lớn đến chính trị Nhật Bản:
– Kết thúc quyền lực của tướng quân Tokugawa: Cuộc Minh Trị Duy tân đã chấm dứt quyền lực của tướng quân Tokugawa, đưa Thiên hoàng trở lại vị trí trung tâm trong chính trị và văn hóa Nhật Bản. Sự kiện mở đường cho việc hiện đại hóa Nhật Bản với việc áp dụng các cải cách chính trị, xã hội và kinh tế theo mô hình phương Tây.
– Bắt đầu của Nhật Bản hiện đại: Sự thay đổi quyền lực đánh dấu sự bắt đầu của Nhật Bản hiện đại với việc hiện đại hóa và cải cách chính trị, xã hội, quân sự và kinh tế.
– Liên minh Satsuma/Choshu: Sự hợp tác giữa hai miền nam Nhật Bản, Satsuma và Choshu đóng vai trò quan trọng trong việc lật đổ Mạc phủ Tokugawa và thiết lập lại quyền lực cho Thiên hoàng.
– Chiến tranh Boshin: Sự sụp đổ của Mạc phủ dẫn đến Chiến tranh Boshin, một cuộc nội chiến giữa các lực lượng ủng hộ Mạc phủ và những người ủng hộ hoàng gia, cuối cùng kết thúc với chiến thắng của phe hoàng gia, đã chứng kiến sự thất bại của Mạc phủ và sự khởi đầu của thời kỳ Minh Trị, đánh dấu sự kết thúc của thời kỳ phong kiến và bắt đầu của một Nhật Bản hiện đại.
– Mất uy tín của tầng lớp samurai: Thời kỳ sau sự sụp đổ của Mạc phủ chứng kiến sự suy giảm uy tín và quyền lực của tầng lớp samurai, một lần nữa thay đổi cấu trúc xã hội của Nhật Bản.
– Phục hồi Minh Trị: Sự sụp đổ của Mạc phủ mở đường cho Phục hồi Minh Trị, một thời kỳ cải cách mạnh mẽ nhằm hiện đại hóa Nhật Bản và tái cấu trúc chính phủ theo mô hình phương Tây → phát triển của một chính phủ lập hiến quốc hội, thiết lập một hệ thống chính trị mới mà trong đó quyền lực được phân chia giữa Hoàng đế và Quốc hội.
3.2. Kinh tế:
– Cuộc cách mạng đưa Thiên hoàng trở lại vị trí trung tâm trong chính trị và văn hóa Nhật Bản, đánh dấu sự bắt đầu của một chính phủ lập hiến quốc hội. Sự thay đổi quyền lực này đã tạo điều kiện cho việc hiện đại hóa nhanh chóng và sâu rộng, từ việc cải cách hệ thống quân sự, giáo dục, đến việc xây dựng cơ sở hạ tầng và công nghiệp hóa.
– Thời kỳ Minh Trị Duy tân thúc đẩy sự phát triển của các mối quan hệ chính trị và thương mại với các quốc gia khác, giúp Nhật Bản trở thành một cường quốc hiện đại.
– Sự thay đổi từ một chính phủ quân sự phong kiến sang một chính phủ dân sự, từ một xã hội phong kiến sang một quốc gia công nghiệp hóa tạo điều kiện cho việc cải cách kinh tế và xã hội, từ đó ảnh hưởng đến sự phát triển kinh tế của Nhật Bản → Nhật Bản trở thành một trong những cường quốc kinh tế hàng đầu thế giới vào thế kỷ 20.
– Kinh tế Nhật Bản sau đó đã trải qua nhiều biến động, từ sự sụp đổ của bong bóng tài sản năm 1991 đến thập niên mất mát, khi GDP danh nghĩa giảm đáng kể từ năm 1995 đến 2007.
3.3. Văn hóa:
– Sự sụp đổ của chế độ Mạc phủ đã mở đường cho thời kỳ Minh Trị Duy tân, một cuộc cách mạng chính trị và xã hội từ năm 1866 đến năm 1869, nhằm chấm dứt quyền lực của tướng quân Tokugawa và đưa Thiên hoàng trở lại vị trí trung tâm trong chính trị và văn hóa Nhật Bản.
– Thời kỳ Minh Trị Duy tân đã chứng kiến sự hiện đại hóa nhanh chóng của Nhật Bản, bao gồm cả trong lĩnh vực văn hóa với việc tiếp nhận nhiều yếu tố từ phương Tây như kiến trúc, âm nhạc, và hệ thống giáo dục.
+ Trong lĩnh vực nghệ thuật, Nhật Bản đã chứng kiến sự pha trộn giữa truyền thống và hiện đại, tiếp nhận và biến đổi các yếu tố văn hóa phương Tây.
+ Kiến trúc Nhật Bản cũng thay đổi, từ những ngôi nhà truyền thống với mái ngói và cửa trượt sang các công trình kiến trúc hiện đại với kính và bê tông.
+ Trong văn học, sự sụp đổ của chế độ Mạc phủ mở đường cho sự xuất hiện của các tác phẩm phản ánh xã hội mới với những chủ đề như tự do cá nhân và phê phán xã hội.
– Sự thay đổi trong cấu trúc xã hội sau sự sụp đổ của chế độ Mạc phủ cũng đã ảnh hưởng đến văn hóa Nhật Bản, đặc biệt là sự suy giảm của tầng lớp samurai, những người từng có ảnh hưởng lớn đến nghệ thuật và văn hóa truyền thống; đem lại sự thay đổi trong quan niệm về danh dự và vai trò của samurai, từ những chiến binh của một thời kỳ đã qua sang những công dân của một quốc gia hiện đại.
– Các hiệp ước bất bình đẳng mà chế độ Mạc phủ ký kết với các cường quốc nước ngoài đã gây ra sự phản ứng mạnh mẽ trong xã hội, dẫn đến sự sụp đổ của chế độ và mở ra cơ hội cho sự phát triển của một văn hóa Nhật Bản mới, hướng tới sự tự chủ và độc lập.
– Sự kết thúc của chế độ Mạc phủ và sự ra đời của chế độ quân chủ lập hiến quốc hội tạo điều kiện cho sự phát triển của nghệ thuật dân gian và văn học hiện đại với sự xuất hiện của các tác phẩm văn học phản ánh cuộc sống thường nhật và tư tưởng tự do.
Những tác động ấy không chỉ giới hạn trong biên giới Nhật Bản mà còn lan tỏa ra khắp châu Á, khiến Nhật Bản trở thành một hình mẫu cho sự hiện đại hóa và cải cách xã hội. Quá trình này đã chứng minh rằng một quốc gia có thể vừa giữ gìn bản sắc văn hóa truyền thống, vừa tiếp nhận những yếu tố tiên tiến từ bên ngoài để tạo nên một xã hội mới mẻ và đa dạng hơn.
3.4. Vị thế:
– Sự sụp đổ của chế độ Mạc phủ đã kết thúc thời kỳ phong kiến của Nhật Bản và mở đường cho sự hiện đại hóa nhanh chóng của đất nước thông qua Cải cách Minh Trị.
– Việc chấm dứt quyền lực của các shogun đã trả lại quyền lực chính trị cho Hoàng đế, đánh dấu sự bắt đầu của chế độ quân chủ lập hiến ở Nhật Bản.
– Sự thay đổi chính trị này đã giúp Nhật Bản thoát khỏi nguy cơ trở thành thuộc địa của các cường quốc phương Tây như đã xảy ra với nhiều quốc gia châu Á khác vào thời điểm đó.
– Cải cách Minh Trị thúc đẩy sự phát triển kinh tế, công nghiệp hóa và cải thiện cơ sở hạ tầng, biến Nhật Bản thành một cường quốc công nghiệp mới nổi vào cuối thế kỷ 19.
– Sự sụp đổ của chế độ Mạc phủ cũng đã kết thúc tầng lớp samurai, dẫn đến sự biến mất của hệ thống phong kiến và sự ra đời của một xã hội dân sự mới.
– Nhật Bản từ một quốc gia cô lập kéo dài suốt thời kỳ Edo đã trở thành một quốc gia mở cửa, chấp nhận giao lưu và học hỏi từ phương Tây, đặc biệt là trong lĩnh vực quân sự và giáo dục. Đồng thời, việc ký kết các hiệp ước bất bình đẳng với các cường quốc phương Tây đã tạo ra áp lực buộc Nhật Bản phải cải cách và hiện đại hóa để có thể tự vệ và đứng vững trên trường quốc tế.
– Sự sụp đổ của chế độ Mạc phủ tạo điều kiện cho Nhật Bản tham gia vào các cuộc đua vũ trang và mở rộng lãnh thổ, dẫn đến sự tham gia của Nhật Bản trong các cuộc chiến tranh quốc tế và cuối cùng là Thế chiến thứ hai.
– Quá trình hiện đại hóa nhanh chóng sau đó đã giúp Nhật Bản trở thành một cường quốc công nghiệp với sự phát triển vượt bậc về kinh tế, quân sự và văn hóa. Nhật Bản đã chứng minh khả năng thích ứng và đổi mới, từ một quốc gia bị ép buộc mở cửa trở thành một trong những quốc gia dẫn đầu về công nghệ và ảnh hưởng quốc tế.
THAM KHẢO THÊM:
