Đền chợ Củi ở đâu? Đền Củi thờ ai? Về lễ hội đền Chợ Củi?

1. Đền chợ Củi ở đâu?

Đền Củi hay còn gọi là đền Chợ Củi là một địa điểm tâm linh nổi tiếng ở Hà Tĩnh. Nơi đây có vị trí đắc địa, lưng tựa vào núi Hồng Lĩnh, bên cạnh dòng sông Lam thơ mộng. Ngoài chùa Gỗ, Hà Tĩnh còn nổi tiếng với nhiều địa điểm du lịch hấp dẫn khác nhưng nơi đây vẫn là điểm đến được nhiều du khách lựa chọn bởi sự linh thiêng và phong cảnh thơ mộng, hữu tình.

2. Giới thiệu về đền chợ Củi:

Đền Chợ Củi nằm trên núi Khu Đốc bên dòng sông Lam hữu tình là một trong những danh lam thắng cảnh nổi tiếng ở Nghi Xuân. Trong tâm thức dân gian của người dân Hà Tĩnh – Xứ Nghệ, ông Hoàng Mười là hiện thân của tướng quân Lê Khôi (Nghĩa quân Lam Sơn), gọi Lê Lợi bằng cậu. Ông có nhiều công lao đánh giặc Minh, làm quan trải ba đời vua Lê cho đến khi thăng Khâm sai, Tiết Tế, Đô Ngự sử.

Ông mất năm Bính Dần (1446), an táng trên núi Long Ngâm thuộc núi Nam Giới, huyện Thạch Hà, tỉnh Hà Tĩnh và lập đền thờ. 

Cũng tại xứ Nghệ, ông Hoàng Mười được dân gian đồng nhất với một nhân vật lịch sử nổi tiếng khác gắn liền với vùng quê này, đó là Uy Minh Vương Lý Nhật Quang, con trai thứ tám của Lý Thái Tổ, từng làm Tri phủ Nghệ An. 

Chuyện kể rằng, một vị tướng tài của nhà Lê, khi đi đánh giặc về, bị một trận cuồng phong làm sập nhiều nhà cửa. Thương dân, ông lên hàng nghìn binh lính chặt tre, đốn gỗ giúp dân dựng nhà. Một lần, khi bè đến chân núi Hồng Lĩnh Ngũ Mã, gió thổi làm bè gãy khiến ông gặp nạn. Binh lính và dân làng không có thời gian để chôn cất ông ta, mà đùn xác ông ta từng mảnh vào một ngôi mộ. Ngưỡng mộ và biết ơn ông, nhân dân đã lập đền thờ. Ông rất linh thiêng và thường được phong thánh để giúp đỡ mọi người.

Dù là hiện thân của Chiêu Trưng Đại Vương hay Uy Minh Vương thì ông Hoàng Mười vẫn rất gần gũi, gắn bó và có nét gì đó phù hợp với tâm lý, phong cách của người xứ Nghệ. Ông là một người mạnh mẽ, tướng mạo hào hùng, có tài võ nghệ và lòng dũng cảm. Người biết lo cho đời sống của dân, biết vì dân, không ham danh lợi…

Từ quốc lộ 1 men theo chân núi Ngũ Mã khoảng 300m, xuôi theo dòng sông vài chục mét là đến đền Củi. Đây là nơi có dãy núi Hồng Lĩnh và dòng sông Lam. Ngôi chùa tọa lạc trên Ngũ Hành Sơn, quay mặt về hướng Bắc, dựa lưng vào núi nhìn xuống Lam Giang. Những dinh thự cao dần lên núi, uy nghi dưới bóng nhiều cây cổ thụ.

Trước mặt chùa là dòng sông bao la tạo nên một không gian kiến trúc huyền ảo, linh thiêng. Trải qua nhiều lần trùng tu nhưng ngôi chùa vẫn giữ được nét cổ kính, huyền bí, hài hòa với khung cảnh núi rừng. Tam quan của đền nằm hướng thẳng ra sông, cao 2 tầng, đường nét tinh xảo, mềm mại của đôi rồng chầu mặt nguyệt. Mặt trước tam quan có câu đối: “Lâm Giang hào thiên/Ngự Mã anh hùng”. Bên trong tam quan là một hồ nước hình bán nguyệt ở sân thấp nhất của chùa, đi vòng quanh hồ qua 7 bậc tam cấp là đến sân trên, đi thêm 5 bậc tam cấp là đến chùa.

Chùa được xây dựng theo hình chữ tam, gồm ba tòa, mỗi tòa ba gian. Các tòa nhà được hợp nhất với nhau và sắp xếp thành những ngôi đền. Thờ Tam Tòa Thánh Mẫu, rồi Ngũ Vị Tôn Ông, rồi các cung Hoàng Mười, Chử Mười, Trần Triều.

Trong đền thờ Ông Hoàng Mười có hai bức đại tự “Mẫu Đức Chiếu Ảnh” và “Huyền Từ Bố Chững” cùng đôi câu đối: “Quá giả hóa tồn giả thần vị liệt Nam bang tứ bất/ Quốc hữu từ gia hữu danh cao thiên bản lục kỳ” (dịch: Cái đã qua là hóa, cái còn lại là thần, nước Nam có bốn vị bất tử/ Nước có đền, nhà có miếu, trời cao vốn có lục kỳ).

Phần giữa hai mái có khắc dòng chữ: Linh Từ Thánh Mẫu. Trước đền và hai bên cột hiên được chạm khắc đôi câu đối ca ngợi vẻ đẹp của ngôi đền – nơi Thành Hoàng Mười mãi mãi tọa lạc.

Tương truyền, ngôi chùa rất linh thiêng, người dân đến cầu bình an thường được ông phù hộ độ trì. Quanh năm, không chỉ người dân Nghệ An mà du khách thập phương cũng tìm về đây để tỏ lòng thành kính. Hội đền được tổ chức vào ngày 10 tháng 8 âm lịch. Ngôi chùa cổ kính, phong cảnh nên thơ sẽ mang đến cho du khách những phút giây thư thái, tĩnh lặng hay hòa mình vào không khí lễ hội, lễ hội cổ truyền linh thiêng.

3. Đền chợ Củi thờ ai?

Đền Chợ củi thờ cũng ông Hoàng Mười.

Đền Chợ Củi ở Hà Tĩnh tuy khá nổi tiếng nhưng nhiều người không biết đền Chợ Củi thờ ai? Thực ra Đền Củi Nghi Xuân, Hà Tĩnh là nơi thờ ông Hoàng Mười. Vì vậy, du khách thường gọi nơi đây là đền Củi Ông Hoàng Mười hay đền chợ Hoàng Mười.

Theo truyền thuyết chợ, ông Hoàng Mười là con của Long Thần Bát Hải Đại Vương. Ông vốn làm quan trên Đế Định, tiên ở Đào Nguyên. Sau đó, ông xuống giúp người và lai lịch của ông sau khi hóa thân có rất nhiều dị bản.

Tuy nhiên, với người dân Hà Tĩnh, ông Hoàng Mười là hiện thân của tướng quân Lê Khôi, gọi Lê Lợi bằng chú. Ông đã theo Lê Lợi lập nhiều chiến công vang dội trong cuộc chiến chống quân Minh xâm lược. Ông làm quan qua 3 triều Lê, được thăng Khâm Sai Tiết Chế Thủy Lục, Chu Đình Hộ Thượng Tướng Quân.

Tương truyền ông là một người yêu nước thương dân. Bão to làm sập nhà, ông cùng nghĩa quân lên chặt tre mở kho lương thực giúp dân. Tuy nhiên, khi đến chân núi Hồng Lĩnh, Hà Tĩnh, thuyền của ông bị chìm.

Dân làng đưa tang đưa tang, bỗng trời nổi mây ngũ sắc, tạo thành hình một chú tuấn mã, thân bồng bềnh trên mặt nước nhẹ như hư không. Khi ông đến bờ, bất ngờ mối đã đùn đất, bao phủ quan tài của ông. Ngưỡng mộ và biết ơn, nhân dân nơi đây đã lập đền thờ và tôn ông là Đức Ông Hoàng Mười.

4. Lễ hội đền chợ Củi:

4.1. Lễ hội đền chợ Củi diễn ra khi nào?

Tương truyền cứ đến 10/10 âm lịch hàng năm, người dân địa phương cùng thập khách tứ phương lại nô nức đổ về để tham gia đền chợ Củi. Do thời gian diễn ra ngắn mà du khách lại đến nhiều, do vậy mọi người đều có sự chuẩn bị kĩ lưỡng trước khi tham gia lễ hội đền chợ Củi.

Từ xa xưa, đền Chợ Củi đã là một địa điểm văn hóa tâm linh của Hà Tĩnh nói riêng và của dân tộc Việt Nam nói chung. Trải qua những thăng trầm của lịch sử, qua dòng chảy của thời gian, đền Chợ Củi luôn được gìn giữ, bảo vệ và tôn tạo song hành cùng lịch sử và dân tộc.

Với sự linh thiêng của đền chợ Củi, cùng với những câu chuyện li kì phía sau sự hình thành của đền chợ Củi và lễ hội chợ Củi, đây luôn là điểm đến thu hút sự tham gia đông đảo của người dân trên khắp cả nước cũng như du khách nước ngoài đến đây tham quan, thắp hương lễ phật.

Đền Chợ Củi có nhiều lễ hội, nhưng ngày 10 tháng 10 âm lịch là một trong những lễ hội lớn nhất trong năm. Hàng năm, vào ngày này, người dân khắp nơi từ Hà Nội, Thái Bình, Hải Dương, Lạng Sơn, Cao Bằng, Bắc Cạn đến Sài Gòn… đều tề tựu về đây, thành kính dâng hương, cầu may, gìn giữ hòa bình. 

4.2. Chính hội đền chợ Củi:

Đến hẹn lại lên, tuy mới là đầu tháng 10 âm lịch nhưng người dân nơi đây đã chuẩn bị đầy đủ cho mùa lễ hội; Du khách thập phương cùng tề tựu về trong không khí náo nhiệt… Ông Nguyễn Sỹ Hóa, trụ trì đền cho biết: “Đền Chợ Củi thờ quan Hoàng Mười. Ngày 10 tháng 10 âm lịch là ngày giỗ chính nhưng ngày lễ bắt đầu từ ngày 1 tháng 10 cho đến hết tháng. Ông Nguyễn Sỹ Hóa – Phó Chủ tịch UBND xã Xuân Hồng, cho biết thêm: “Đền Chợ Củi được Nhà nước công nhận là Di tích lịch sử – văn hóa cấp quốc gia năm 1993. Hàng năm, vào dịp lễ, Tết, chính quyền địa phương đều tổ chức có phương án đảm bảo an ninh trật tự, vệ sinh môi trường, phòng chống cháy nổ… nhằm tạo điều kiện tốt nhất cho du khách thập phương đến chiêm bái”.

Anh Nguyễn Văn Nam, du khách đến từ Hà Nội tâm sự: “Hàng năm, cứ đến ngày 10 tháng 10 âm lịch, gia đình tôi dù bận rộn đến đâu cũng tranh thủ về đây tham gia lễ hội”. Có lẽ không chỉ với gia đình ông Nam mà rất nhiều người dân đều chú ý đến ngôi chùa cổ kính này.

Chùa Gỗ – công trình văn hóa tâm linh, kết tinh vẻ đẹp, giá trị lịch sử và cũng là “định mệnh” đối với những ai đã một lần đặt chân đến vùng đất này.