Phong cách nghệ thuật chính luận qua Tuyên ngôn độc lập

1. Dàn ý phong cách nghệ thuật văn chính luận qua Tuyên ngôn độc lập:

Mở bài: 

Giới thiệu về tác giả và tác phẩm

Thân bài:

a. Bối cảnh của Tuyên ngôn Độc lập:

– Viết khi Bác từ Việt Bắc về đến nhà ở 48 Hàng Ngang, Hà Nội ngày 26/8/145, sau khi quân ta tiếp quản Hà Nội ngày 19/8/1945.

– Ngày 2/9/1945, Bác Hồ đứng trước hàng triệu đồng bào Việt Nam tại Quảng trường Ba Đình đọc bản Tuyên ngôn Độc lập khai sinh ra nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa.

b. Ý nghĩa:

– Bản Tuyên ngôn Độc lập tuyên bố trước toàn thế giới về sự ra đời của nước Việt Nam độc lập, có chủ quyền.

– Tố cáo tội ác của thực dân Pháp và phát xít Nhật, xóa bỏ quyền lợi của Pháp ở Việt Nam.

– Khẳng định quyết tâm bảo vệ Tổ quốc đến cùng của dân tộc ta

=> Tuyên ngôn Độc lập được viết bởi ngòi bút chính luận xuất sắc của Hồ Chí Minh, khẳng định phong cách văn chương và chính luận của Người.

c. Phong cách nghệ thuật trong bài văn:

– Người thể hiện lối viết ngắn gọn, cực kỳ dễ hiểu:

+ Bản Tuyên ngôn dài chưa đầy hai phần, 1010 chữ, 49 câu nhưng đầy đủ nội dung, từ cơ sở pháp lý khẳng định quyền độc lập dân tộc của Việt Nam.

+ Nội dung cô đọng trong từng câu, toàn bộ lịch sử Việt Nam dưới ách đô hộ hơn 80 năm của thực dân Pháp và phát xít Nhật được tóm gọn trong 622 từ.

+ Bác đã dùng 186 chữ để khẳng định quyền độc lập, tự do của Việt Nam, dựa trên những cơ sở pháp lý quốc tế, qua hai bản Tuyên ngôn Độc lập của Pháp và Mỹ.

+ 58 chữ này, Bác dùng để tháo gỡ những ràng buộc giữa Pháp và ta mà Pháp đã tạo ra gần một thế kỷ.

+ 144 nhân vật Bác dùng để khẳng định ý chí, bản lĩnh của dân tộc Việt Nam, tương lai của Tổ quốc Việt Nam.

=> Mỗi vấn đề anh trình bày rất ngắn gọn, dễ hiểu, đơn giản kèm theo những dẫn chứng không thể chối cãi.

– Ngôn ngữ người dùng rất giản dị, mộc mạc, dễ hiểu, dễ nghe:

– Luận cứ trong Tuyên ngôn độc lập vô cùng chặt chẽ, thuyết phục người nghe:

+ Về quyền độc lập của dân tộc, Bác trích dẫn những câu trong hai bản Tuyên ngôn của hai nước văn minh Pháp và Mỹ để chứng minh cho quan điểm của mình.

+ Nói về sự tàn ác của kẻ thù, Bác Hồ đã chỉ ra từng mặt tội ác của chúng và nhấn mạnh hậu quả mà chúng để lại.

=> Với lập luận cực kỳ sắc bén của mình, Hồ Chí Minh đã kiên quyết tố cáo kẻ thù và Cách mạng Tháng Tám thành công chỉ với 9 chữ “Pháp chạy… thoái vị”, khai sinh ra một nước mới: Việt Nam Dân chủ Cộng hòa.

+ Kết thúc bản Tuyên ngôn, người sử dụng khẳng định tinh thần yêu nước và quyết tâm bảo vệ độc lập, chủ quyền của cả dân tộc Việt Nam.

Ngoài ra, Người còn thể hiện phong cách của mình ở sự đa dạng về phong cách khi viết Tuyên ngôn độc lập.

Kết bài:

Khẳng định và đánh giá lại vấn đề

2. Phong cách nghệ thuật văn chính luận qua Tuyên ngôn độc lập hay nhất:

Ngày 19-8-1945, chính quyền ở thủ đô Hà Nội về tay nhân dân ta. Ngày 23 tháng 8 tại Huế, trước 150.000 đồng bào ta, vua Bảo Đại tuyên bố thoái vị. Ngày 15-7, hơn 80.000 nhân dân Sài Gòn và Chợ Lớn nổi dậy giành chính quyền. Trong vòng chưa đầy mười ngày, cuộc Tổng khởi nghĩa Cách mạng tháng Tám đã thành công vang dội. Chế độ thực dân kéo dài 80 năm và chế độ phong kiến hàng nghìn năm sụp đổ.

Ngày 9-9-1945, tại Quảng trường Ba Đình, Hà Nội, thay mặt Chính phủ lâm thời, Chủ tịch Hồ Chí Minh trịnh trọng đọc bản “Tuyên ngôn độc lập”, khai sinh nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa. Ra đời ở nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa kỷ nguyên độc lập mới. Hà Nội tưng bừng sắc đỏ, ngập tràn cờ hoa.

Đọc đến nửa trang Tuyên ngôn Độc lập, Hồ Chí Minh dừng lại và hỏi: “Tôi nghe rõ không?” Ngay lập tức một tiếng “có” của cả triệu người trả lời, vang dội như sấm.

“Việt Nam độc lập muôn năm”. Một triệu người, một triệu tiếng nói thống nhất, vang vọng sông núi, khi Hồ Chí Minh vừa dứt bản Tuyên ngôn:

“Việt Nam có quyền hưởng tự do và độc lập, và trên thực tế đã trở thành một nước tự do và độc lập. Toàn thể dân tộc Việt Nam quyết đem tất cả tinh thần, sức lực, tính mạng và của cải để giữ vững quyền tự do, độc lập ấy.

Có thể nói, bản Tuyên ngôn Độc lập đã thể hiện một cách hùng hồn khát vọng, ý chí và sức mạnh của dân tộc Việt Nam. Nó có một giá trị lịch sử to lớn. Nó phản ánh tập trung nhất, tiêu biểu nhất phong cách nghệ thuật trong văn chính luận của Hồ Chí Minh.

Nếu như Nam Quốc Sơn Hà của Lý Thường Kiệt mở đầu bằng câu hùng hồn: “Nam Quốc Sơn Hà Nam Đế” thì Bình Ngô Đại Cáo khẳng định một chân lý lịch sử: “Việc nhân nghĩa cốt để yên dân – Quân tử là trừng phạt trước bạo quyền”, Tuyên ngôn Độc lập lại bắt đầu bằng việc trích dẫn hai dòng nổi tiếng trong hai bản “Tuyên ngôn” nổi tiếng thế giới.

Câu đầu tiên là từ Tuyên ngôn Độc lập Hoa Kỳ năm 1776:

“Mọi người sinh ra đều có quyền bình đẳng. Tạo hóa đã ban cho họ những quyền bất khả xâm phạm, trong đó có quyền sống, quyền tự do và quyền mưu cầu hạnh phúc.”

Câu thứ hai trích trong Tuyên ngôn Nhân quyền và Quyền công dân của Cách mạng Pháp năm 1791. Hồ Chí Minh không chỉ trích dẫn mà còn bình luận và mở rộng “Tất cả các dân tộc trên thế giới đều sinh ra bình đẳng. Dân tộc nào cũng có quyền sống, quyền sung sướng và quyền tự do”, đi đến khẳng định: “Đó là những chân lý không thể chối cãi”. Qua đó, ta thấy được lý tưởng cao cả và sâu sắc của Hồ Chí Minh từ việc khẳng định và đề cao lý tưởng của Người. Thời đại về tự do, bình đẳng, bác ái và quyền con người, đó là yêu cầu, nguyện vọng cháy bỏng và vô cùng thiêng liêng của dân tộc Việt Nam và “Độc lập – Tự do – Hạnh phúc” là mục tiêu phấn đấu của nhân dân ta, của cách mạng Việt Nam dưới sự lãnh đạo của Đảng và Chủ tịch Hồ Chí Minh. 

3. Phong cách nghệ thuật văn chính luận qua Tuyên ngôn độc lập ấn tượng nhất:

“Tuyên ngôn độc lập” là văn kiện lịch sử tuyên bố trước quốc dân, đồng bào và thế giới về việc chấm dứt chế độ thực dân, phong kiến ở nước ta, đánh dấu kỷ nguyên độc lập, tự do của nước ta. Đồng thời, bản tuyên ngôn cũng thể hiện phong cách nghệ thuật của Hồ Chí Minh trong văn chính luận.

Đây không chỉ là một văn kiện chính trị có ý nghĩa lịch sử to lớn mà còn là một luận cương chính trị tiêu biểu, mẫu mực. Theo Hồ Chí Minh, văn học phải có sức chiến đấu thì mới phục vụ cách mạng. Khi cầm bút, ông luôn xuất phát từ mục đích, người tiếp nhận để quyết định nội dung và hình thức tác phẩm.

Trong “Tuyên ngôn độc lập”, đối tượng của bản tuyên ngôn này là đồng bào cả nước, nhân loại tiến bộ trên thế giới, thực dân Pháp và đế quốc Mỹ đang âm mưu xâm lược nước ta một lần nữa. Bằng những luận cứ và lập luận chặt chẽ, Hồ Chí Minh đã chỉ rõ tội ác của thực dân Pháp và khẳng định: “Nước Việt Nam có quyền hưởng tự do, độc lập và đã thực sự trở thành một nước tự do, độc lập. Toàn thể nhân dân Việt Nam quyết đánh tinh thần và sức lực, tính mạng và của cải của họ để giữ vững quyền tự do và độc lập đó”.

Bằng lập luận chặt chẽ, ngôn ngữ hùng hồn, dẫn chứng thuyết phục, Hồ Chí Minh đã tố cáo, vạch trần tội ác của thực dân Pháp đối với nước ta. Chúng thi hành những luật lệ man rợ, thiết lập ba chế độ khác nhau ở ba miền nhằm ngăn cản sự nghiệp thống nhất đất nước và thống nhất của nhân dân ta. Chúng thi hành chính sách ngu dân, dùng ma tuý, rượu chè để làm suy yếu nòi giống ta. Chúng bóc lột nhân dân ta đến tận xương tủy, đặt nhiều thứ thuế vô lý, bán nước ta hai lần cho Nhật trong 5 năm. Chúng lập nhà tù nhiều hơn trường học, chúng “nhúng máu các cuộc khởi nghĩa của nhân dân ta trong bể máu”, chúng còn phạm tội diệt chủng khi hơn hai triệu đồng bào ta chết đói trong nạn đói năm 1945. Hồ Chí Minh đã dùng phương pháp liệt kê để tố cáo tội ác của thực dân Pháp. Tất cả những dẫn chứng trên đã làm cho bản tuyên ngôn thêm mạnh mẽ và hùng hồn. Đó cũng là những bằng chứng không thể chối cãi về tội ác của thực dân Pháp đối với nước ta.

Ngoài ra, phong cách chính luận của ông còn thể hiện ở lối viết ngắn gọn, súc tích, cách dùng từ chính xác, những hình ảnh giàu cảm xúc như “chúng tắm trong bể máu các cuộc nổi dậy của ta”. Từ “tắm” có giá trị biểu cảm rất cao. Biện pháp nhân hóa đã nhấn mạnh tội ác và sự đàn áp của chúng đối với nhân dân ta.

Ngoài ra, Hồ Chí Minh còn sử dụng hàng loạt động từ mạnh: “giết trực tiếp”, “bỏ hết”, “bỏ hẳn”… cùng với cấu trúc trùng điệp làm cho câu văn uyển chuyển, mềm mại nhưng rất mạnh mẽ.

Như vậy, “Tuyên ngôn độc lập” đã thể hiện rõ nét phong cách nghệ thuật của Hồ Chí Minh trong văn chính luận. Sức mạnh và sức thuyết phục của tác phẩm thể hiện chủ yếu ở tính lập luận chặt chẽ, lí lẽ sắc bén, dẫn chứng xác thực, ngôn ngữ hùng hồn, giàu cảm xúc.

4. Các ý khi phân tích phong cách nghệ thuật chính luận qua Tuyên ngôn độc lập:

Về nội dung:

• Khẳng định những chân lý về quyền của con người và dân tộc: Ngay từ đầu, Tuyên ngôn đã khẳng định những chân lý phổ quát về quyền tự do, bình đẳng, tự quyết của con người và dân tộc, thể hiện tư tưởng tiến bộ, phù hợp với xu thế phát triển của thời đại.
• Phân tích tình hình nô lệ của nhân dân ta dưới ách thực dân Pháp: Tuyên ngôn vạch trần tội ác của thực dân Pháp, phơi bày sự áp bức, bóc lột tàn bạo của chúng đối với nhân dân ta, khơi dậy lòng căm phẫn và ý chí quyết tâm giành độc lập của nhân dân.
• Khẳng định quyền tự quyết, tự do của dân tộc Việt Nam: Tuyên ngôn khẳng định mạnh mẽ quyền tự quyết, tự do của dân tộc Việt Nam, dựa trên những cơ sở pháp lý và lịch sử vững chắc.
• Tuyên bố độc lập và nêu quyết tâm bảo vệ độc lập: Tuyên ngôn chính thức tuyên bố độc lập của nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa, đồng thời nêu quyết tâm bảo vệ độc lập bằng mọi giá.

Về nghệ thuật:

• Hệ thống luận điểm chặt chẽ, logic: Các luận điểm được sắp xếp theo trình tự hợp lý, dẫn dắt người đọc từ nhận thức chung về quyền con người, đến thực trạng bi thảm của dân tộc dưới ách áp bức, từ đó khẳng định quyền tự quyết, tự do và tuyên bố độc lập một cách đanh thép, logic.
• Sử dụng đa dạng các biện pháp tu từ: Tuyên ngôn sử dụng nhiều biện pháp tu từ như: phép liệt kê, phép đối, phép điệp, … nhằm tăng sức thuyết phục và khẳng định tính chân lý của những luận điểm được nêu ra.
• Lập luận chặt chẽ, sắc sảo: Tuyên ngôn sử dụng lập luận chặt chẽ, sắc sảo, dẫn chứng thuyết phục, thể hiện tầm nhìn chiến lược của Chủ tịch Hồ Chí Minh.
• Ngôn ngữ giản dị, dễ hiểu: Tuyên ngôn sử dụng ngôn ngữ giản dị, dễ hiểu, phù hợp với trình độ nhận thức của đông đảo quần chúng nhân dân, giúp truyền tải thông điệp một cách hiệu quả.
• Khơi dậy cảm xúc, lòng tự hào dân tộc: Tuyên ngôn khơi dậy lòng căm phẫn trước ách áp bức, đồng thời bồi đắp niềm tự hào dân tộc, ý chí quyết tâm giành độc lập của nhân dân.

THAM KHẢO THÊM:

• Phân tích nghệ thuật lập luận của bản Tuyên ngôn độc lập
• Phân tích đoạn cuối bản Tuyên ngôn độc lập hay nhất
• Giá trị lịch sử và văn chương của bản Tuyên ngôn độc lập