Bài thu hoạch bồi dưỡng thường xuyên Tiểu học Module 22

1. Vai trò của phầm mềm giáo dục tiểu học: 

PMDH là phương tiện dạy học quan trọng, ở trình độ cao hơn các đồ dùng dạy học trực quan khác, tạo điều kiện đổi mới căn bản nội dung dạy học và phương pháp hình thành ở học sinh, phát triển năng lực làm việc, học tập và thích ứng với môi trường xã hội hiện đại.

Trong xã hội phát triển nhanh chóng hiện nay, việc dạy học không chỉ giới hạn trong giờ học trên lớp mà có thể tự học dưới sự hướng dẫn trực tiếp của giáo viên hoặc tự học ở nhà. 

Việc sử dụng phần mềm dạy học không chỉ giúp giáo viên thực hiện tốt chương trình đại trà mà còn cho phép thực hiện các phương pháp dạy học mới có khả năng đáp ứng yêu cầu tự khám phá kiến thức, rèn luyện kỹ năng của bất kỳ học sinh nào, bất cứ lúc nào, theo nội dung tùy chọn trong phạm vi phù hợp với khả năng, ý chí và khả năng, điều kiện của mỗi cá nhân.

PMDH có thể hiển thị thông tin dưới dạng văn bản, ký hiệu, đồ thị, bản đồ, hình vẽ, ảnh, phim, phim hoạt hình, video,… Với thao tác đơn giản như bấm phím, di chuyển, nháy chuột… để lựa chọn và sắp xếp thứ tự theo mục đích, học sinh sẽ rất hào hứng khi thấy yêu cầu của mình được thực hiện ngay, điều này có tác dụng kích thích hứng thú với hoạt động tự học. Hình ảnh đẹp, rõ ràng, nhiều màu sắc, kèm theo chữ, nhạc đệm… tác động đồng thời hoặc liên tiếp vào các giác quan giúp học sinh vận dụng tay và mắt nhìn, nghe, suy nghĩ… vừa học vừa thực hành nên dễ hiểu, nắm vững kiến thức và đạt được các kỹ năng, kỹ xảo cần thiết. PMDH còn cho phép giáo viên lựa chọn các tư liệu trực quan cần thiết cho từng phần của bài học và rất thuận tiện khi sử dụng trong giảng dạy.

Với các PM “mở”, giáo viên có thể xây dựng, thiết kế các bài giảng, bài tập,… để làm tài liệu giảng dạy. Tài liệu trong PM có thể dễ dàng sao chép ra đĩa mềm hoặc in ra giấy, tiết kiệm nhiều thời gian và công sức chuẩn bị, tạo điều kiện cần thiết cho hoạt động tự học của sinh viên. 

PMDH giúp học sinh tự tìm kiến thức mới, tự ôn tập, luyện tập theo nội dung tự chọn, chuyên sâu tùy theo năng lực bản thân.

Như vậy, việc sử dụng phần mềm dạy học với tư cách là phương tiện dạy học bộ môn, hỗ trợ việc học tập của học sinh với tư cách là công cụ hỗ trợ dạy và học góp phần rèn luyện kĩ năng tư duy sáng tạo. Các kỹ năng sáng tạo, giao tiếp, độc lập giải quyết vấn đề, tìm kiếm và xử lý thông tin góp phần củng cố học tập suốt đời cho mọi người. Phát triển rộng rãi việc ứng dụng CNTT trong nhiều môn học, mọi trường, mọi lớp, mọi ngành thông qua các loại phần mềm (PMDH, PM tự học, PM kiểm tra đánh giá…) trong một môi trường phong cách. 

2. Các yêu cầu về mặt sư phạm:

Nhu cầu sử dụng phần mềm dạy học ở các trường tiểu học ngày càng tăng, hiện nay có rất nhiều phần mềm dạy học nhưng nhìn lại giáo viên và phụ huynh chưa mặn mà với việc sử dụng phần mềm đó để giúp trẻ học. Chứng tỏ phần mềm trên chưa đáp ứng đầy đủ yêu cầu sư phạm mặc dù hiệu năng kỹ thuật khá cao. Yêu cầu sư phạm đối với phần mềm dạy học cấp tiểu học:

2.1. Phầm mềm dạy học phải phù hợp với chương trình và sách giao khoa bậc tiểu học:

Một phần mềm dạy học tốt phải gắn với một chương trình cụ thể, chương trình do Hội đồng giáo dục quốc gia quy định.

Để sử dụng thường xuyên và hiệu quả, cần có đủ phần mềm cho các lớp học, ứng dụng với các chương, mục kiến thức có trong chương trình. Hệ thống phần mềm có cấu trúc tương ứng với cấu trúc chương trình cấp tiểu học.

Đảm bảo các yêu cầu giống nhau cho từng chương như trọng tâm, mức độ lý thuyết, mức độ kỹ năng, kỹ thuật.

Đảm bảo rằng cách trình bày tương ứng với cách trình bày trong sách giáo khoa và sách hướng dẫn giáo viên hiện có. Các đối tượng hiển thị trên màn hình không khác quá nhiều so với các đối tượng trình bày trong SGK mà chỉ nên có tác dụng bổ sung, đa dạng hóa kiến thức trong chương trình.

2.2. Đảm bảo đặc điểm phù hợp với lứa tuổi học sinh:

Đối với học sinh tiểu học cần xây dựng trò chơi, thông qua trò chơi để hình thành kiến thức mới hoặc rèn luyện kĩ năng, kĩ xảo phù hợp. Việc tạo ra một trò chơi đòi hỏi nhiều công đoạn nhưng nó góp phần tạo nên một hệ thống phần mềm hấp dẫn và bổ ích cho học sinh tiểu học. Các trò chơi có thể được liên kết bởi các nhân vật nhất định, nội dung của trò chơi đi kèm với các điều kiện mà khi đáp ứng các điều kiện đó, trẻ phải có một số kiến thức hoặc kỹ năng cần thiết nhất định. Tận dụng biểu hiện trực quan, màu sắc và âm nhạc để thu hút sự quan tâm của con bạn.

Do khả năng phân tích và tập trung chú ý của trẻ còn hạn chế nên màn hình phải được trình bày gọn gàng, tập trung vào thông tin trọng tâm. Không nên có nhiều thông báo trên màn hình cùng lúc.

Một mẩu thông tin không thể trải rộng trên hai trang màn hình.

Các yêu cầu được hỏi phải rõ ràng.

2.3. Về tổ chức giao diện:

Để học sinh và (kể cả giáo viên) dễ hiểu, dễ sử dụng, cần tạo giao diện thân thiện với trẻ, với trẻ lớp 1, 2 sử dụng tranh là chủ yếu, lớp 3, 4, 5 sử dụng tranh. Sử dụng nhiều menu văn bản hơn.

Có sự giúp đỡ được sử dụng một cách thường xuyên. Các hướng dẫn này phải được trình bày gọn gàng, bằng phông chữ lớn và kèm theo hình ảnh mô tả quy trình được sử dụng làm mẫu.

Việc tạo ra các thủ thuật kỹ thuật như nhấp nháy, tô sáng chữ cái, âm thanh phải được sử dụng đúng chỗ: tập trung sự chú ý vào thông tin định truyền đạt cho trẻ.

2.4. Phầm mềm phải phù hợp với đặc điểm lao động dạy của người thầy và lao động học của học sinh:

Điểm đặc biệt của giáo viên tiểu học là không thích những công việc quá phức tạp, phải đầu tư nhiều công sức cho mỗi tiết dạy trên lớp. Vì vậy, phần mềm dạy học không quá cồng kềnh mà phải được tổ chức gọn nhẹ, theo các đơn vị mô đun tương đối độc lập, mỗi mô đun tương ứng với một đơn vị kiến thức trong chương trình và đầy đủ thông tin. Hướng dẫn hỗ trợ đầy đủ làm cho nó dễ hiểu. Mô đun này bao gồm các nội dung từ ôn tập kiến thức mới đến rèn luyện kỹ năng và các bài tập kiểm tra đánh giá được sắp xếp theo một trình tự nhất định. Việc lựa chọn đơn vị cụ thể nên dễ dàng, không tốn nhiều thời gian.

Phần mềm cho phép người dùng quay lại hoặc tiến lên hoặc bỏ qua một bài tập, thoát khỏi chương trình bất cứ lúc nào.

Không giới hạn thời gian trên lớp đối với phần “Đo khối lượng và đơn vị” của môn toán, hệ thống bài tập mẫu luôn có sẵn để học sinh làm theo thứ tự và cách thức do dữ liệu lựa chọn. Phụ huynh và giáo viên có thể chọn từ hệ thống mô hình này mà không cần phải thêm bất cứ điều gì.

Tuy nhiên, phần mềm không chỉ đóng phần cứng mà có thể cho phép giáo viên và phụ huynh tự tạo hệ thống bài học cá nhân hóa, tạo đối tượng mới với dữ liệu mới để tạo bài tập cho học sinh, sinh viên, có cơ hội phát triển và đa dạng hóa phần mềm bằng chính sản phẩm của mình.

2.5. Liên kết các phần mềm dạy học các môn tạo thành bài học:

Bậc tiểu học có đặc điểm là được học nhiều môn trong thời gian ngắn chứ không chỉ học một môn. Vì vậy, phải kết hợp phần mềm dạy học với phần mềm học tập; các môn học khác nhau như toán, tiếng Việt, ngoại ngữ, khoa học tự nhiên và xã hội, lịch sử, địa lý, âm nhạc… Giáo viên hoặc phụ huynh học sinh có thể lựa chọn trong menu và phần mềm sẽ tự sắp xếp, các đơn vị kiến thức theo thứ tự đã chọn. Khi vào máy tính, học sinh sẽ phải làm tất cả các bài tập do cha mẹ hoặc thầy cô quy định. Kết quả và đánh giá chi tiết sẽ được lưu lại.

2.6. Tính tới hình thức dạy học và phương pháp dạy học:

Quá trình sử dụng phần mềm dạy học diễn ra trong bối cảnh dạy và học trên lớp và ở nhà. Cần xem xét khả năng sử dụng phần mềm với dạy học đồng loạt trên lớp, dạy học theo nhóm, dạy học theo trình độ và học cá nhân.

Trên lớp cần chú ý các hình thức hoạt động nhóm, làm việc theo cấp độ và làm việc cá nhân. Ở nhà các em cần chú ý làm bài tập cá nhân.

Khi xây dựng phần mềm dạy học, cần xem xét việc sử dụng các phương tiện dạy học khác trong mối quan hệ thống nhất như băng hình, cát xét, phim… Cùng với đó, máy tính trở thành một phần tử trong quá trình dạy và học.

3. Thực hành một số phần mềm dạy học ở tiểu học:

Thiết kế phần mềm được dựa trên các nguyên tắc sau:

– (1) Hiểu mục đích dạy học theo CT hiện hành

Chẳng hạn, chúng tôi xây dựng phần mềm dạy học chủ đề Con người và sức khỏe đáp ứng mục tiêu về kiến thức, kỹ năng, thái độ của chủ đề này theo chương trình của Bộ Giáo dục và Đào tạo ban hành cho môn học này. Từ việc nắm vững mục đích dạy học, chúng ta mới xác định được nội dung dạy học, phương pháp dạy học phù hợp cho từng bài, được thể hiện cụ thể qua kịch bản giáo án có trong phần mềm dạy học. Ngoài ra, chúng tôi chú ý phát triển các kỹ năng quan sát, nhận xét, đặt câu hỏi, diễn đạt những hiểu biết của mình cho học sinh. Phần mềm phải hỗ trợ tạo tình huống, thiết kế môi trường để học sinh tương tác, hướng dẫn sư phạm giúp học sinh lĩnh hội kiến thức môn học. 

– (2) Đảm bảo tính chính xác của nội dung giảng dạy

Nội dung của phần mềm dạy học được thiết kế tương ứng với cấu trúc chương trình và sách giáo khoa Tự nhiên và Xã hội. Hình thức trình bày phù hợp với nội dung SGK, ngoài ra còn có tác dụng bổ sung, đa dạng hóa kiến thức của chủ đề. Kiến thức được biên soạn dưới dạng học phần, với khối lượng kiến thức phù hợp với các trình độ khác nhau, giáo viên có thể linh hoạt tổ chức các hoạt động nhận thức, cắt xén hoặc thay thế cho phù hợp với từng tình huống. Thậm chí, lên ý tưởng thiết kế để xử lý tình huống khi mất điện mà vẫn đảm bảo mục tiêu của tiết học.

– (3) Phù hợp với đặc điểm tâm sinh lý lứa tuổi

Lứa tuổi tiểu học là lứa tuổi “học mà chơi, chơi mà học”. Phần mềm dạy học phải làm cho học sinh hứng thú học tập thông qua hình ảnh đẹp, bài hát, câu chuyện, trò chơi thì mới đạt được mục tiêu dạy học. Hình ảnh, video hay bố cục slide phải khiến giáo viên và học sinh hứng thú học tập. Phần mềm dạy học cho phép thiết kế nhiều hình ảnh mô phỏng, trình chiếu nhưng phải đảm bảo nguyên tắc trực quan. Màu sắc của giấy dán tường tuân theo nguyên tắc tương phản. Hình ảnh, video phải rõ, đẹp, độ phân giải tốt. Âm thanh không lẫn tạp âm. Cỡ chữ khi chiếu lên màn hình Tivi (25 inch) cho ít người xem hoặc dùng máy chiếu Projector để chiếu lên màn hình cho khoảng 30-50 người thì cỡ chữ phù hợp phải từ cỡ 28 trở lên.

– (4) Phát huy các giác quan của người học

Phần mềm dạy học có khả năng tích hợp đa phương tiện (văn bản, âm thanh, hình ảnh, hoạt hình…) nên cần tận dụng những ưu điểm này để kích thích tối đa các giác quan của học sinh trong quá trình học tập. Dùng tai để nghe một bản nhạc. Dùng tay để điều khiển bàn phím hoặc chuột của máy tính. Hoặc sử dụng phối hợp đa giác quan.

– (5) Có tác dụng tạo biểu tượng, vật thay thế cho đối tượng nhận thức

Trong môn Tự nhiên và Xã hội, các vật thể có thật (cơ thể người, con vật, cây cối,..) là đối tượng hoạt động nhận thức của học sinh. Học sinh có thể quan sát cá nhân hoặc theo nhóm và thảo luận để trả lời câu hỏi của giáo viên. Khi xây dựng phần mềm, chúng tôi chú ý đến các hình ảnh được dùng làm hình biểu diễn, thay thế cho các đối tượng của hoạt động nhận thức mà học sinh không được tiếp xúc trực tiếp. Tức là để hiểu một sự vật, một hiện tượng hay một quá trình, học sinh lĩnh hội một đối tượng khác thay thế nó và thông qua sự thay thế này, học sinh nắm bắt được đối tượng cần hiểu. Chẳng hạn, trong bài Hoạt động tiêu hóa chủ đề Con người và sức khỏe lớp 2, học sinh đã không quan sát được quá trình tiêu hóa thức ăn diễn ra trong hệ tiêu hóa của con người. Thông qua hình ảnh động mô phỏng bằng phần mềm Macromedia Plash MX về quá trình tiêu hóa thức ăn ở cơ thể người, học sinh nắm được kiến thức mà bài yêu cầu, ví dụ ở miệng, thức ăn được răng nghiền nát. lưỡi nhỏ, nhào và nước bọt ẩm ướt. Trong dạ dày, thức ăn được nhào trộn liên tục, một phần thức ăn được chuyển hóa thành chất dinh dưỡng…

– (6) Thuận tiện cho tương tác giữa người và máy

Phần mềm dạy học được thiết kế để tối đa hóa sự tương tác giữa học sinh và các yếu tố liên quan như kết quả bài kiểm tra, nội dung học tập, giáo viên và bạn học. Liên kết giữa các mục phải nhanh chóng, dễ tìm kiếm, sử dụng, chỉnh sửa, thêm bớt, sao chép, đơn giản, dễ dàng cho người sử dụng. Ngoài ra, phần mềm phải chọn lọc nội dung, cách trình bày để giáo viên có thể tổ chức dạy học bằng nhiều hình thức, phương pháp khác nhau. Sự tương tác được thể hiện trong bài tập trắc nghiệm có đáp án

THAM KHẢO THÊM:

• Bài thu hoạch bồi dưỡng thường xuyên Tiểu học Module 21
• Bài thu hoạch bồi dưỡng thường xuyên Tiểu học Module 23
• Bài thu hoạch bồi dưỡng thường xuyên Tiểu học Module 24