Tái phạm và tái phạm nguy hiểm đóng vai trò vừa là dấu hiệu định khung hình phạt, vừa là tình tiết tăng nặng trách nhiệm hình sự theo quy định của pháp luật. Dưới đây là quy định về tái phạm và tái phạm nguy hiểm với tội cố ý gây thương tích.
Mục lục bài viết
1. Tái phạm và tái phạm nguy hiểm với tội cố ý gây thương tích:
Tội cố ý gây thương tích hiện nay được quy định cụ thể tại Điều 134 của Bộ luật hình sự năm 2015. Tuy nhiên tại điều luật này chỉ quy định về hành vi tái phạm nguy hiểm tại điểm n khoản 1 Điều 134, mà không có quy định về hành vi tái phạm. Tại Điều 53 của Bộ luật hình sự năm 2015 quy định về tái phạm, tái phạm nguy hiểm như sau:
– Tái phạm là trường hợp đã bị kết án về một tội danh theo quy định của Bộ luật hình sự năm 2015, tuy nhiên chưa được xóa án tích mà lại thực hiện hành vi phạm tội do cố ý hoặc thực hiện hành vi phạm tội về tội phạm rất nghiêm trọng, tội phạm đặc biệt nghiêm trọng do vô ý;
– Tái phạm nguy hiểm là trường hợp đã bị kết án về tội phạm rất nghiêm trọng, tội phạm đặc biệt nghiêm trọng theo quy định của Bộ luật hình sự năm 2015 do cố ý, chưa được xóa án tích mà lại thực hiện hành vi phạm tội về tội phạm rất nghiêm trọng, tội phạm đặc biệt nghiêm trọng do cố ý; hoặc tái phạm nguy hiểm là trường hợp đã tái phạm, chưa được xóa án tích mà lại thực hiện hành vi phạm tội do cố ý.
Như vậy, tái phạm và tái phạm nguy hiểm với tội cố ý gây thương tích được xác định như sau:
Thứ nhất, đối với tái phạm về tội cố ý gây thương tích: Để xem xét một người phạm tội có coi là tái phạm với tội cố ý gây thương tích hay không phải dựa trên những căn cứ sau:
– Trước khi thực hiện hành vi phạm tội người đó đã bị kết án về tội cố ý gây thương tích trước đó theo bản án đã có hiệu lực của cơ quan nhà nước có thẩm quyền (Điều 134 của Bộ luật hình sự năm 2015);
– Người phạm tội đã bị kết án về tội cố ý gây thương tích nhưng chưa được xóa án tích theo quy định của pháp luật, Điều 70 của Bộ luật hình sự năm 2015 có quy định về thời gian được xóa án tích đương nhiên đối với trường hợp phạm tội cố ý gây thương tích như sau:
+ 01 năm trong trường hợp bị phạt cảnh cáo, phạt tiền, cải tạo không giam giữ, phạt tù nhưng được hưởng án treo;
+ 02 năm trong trong trường hợp bị phạt tù đến 05 năm;
+ 03 năm trong trường hợp bị phạt tù từ trên 05 năm đến 15 năm;
+ 05 năm trong trường hợp bị phạt tù từ trên 15 năm, tù chung thân hoặc tử hình nhưng đã được giảm án.
– Người phạm tội thực hiện hành vi phạm tội do cố ý hoặc thực hiện hành vi phạm tội về tội phạm rất nghiêm trọng, tội phạm đặc biệt nghiêm trọng do vô ý. Điều này có nghĩa là, nếu phạm tội mới (loại tội ít nghiêm trọng, nghiêm trọng) với lỗi vô ý thì không coi là tái phạm.
Thứ hai, đối với tái phạm nguy hiểm về tội cố ý gây thương tích: Tái phạm nguy hiểm được coi là dạng đặc biệt của hành vi tái phạm với tội cố ý gây thương tích, nếu thuộc một trong các trường hợp sau sẽ được xác định là tái phạm nguy hiểm với tội cố ý gây thương tích:
– Người nào đã bị kết án về tội phạm rất nghiêm trọng, tội phạm đặc biệt nghiêm trọng với tội cố ý gây thương tích trước đó (theo khoản 3, khoản 4, khoản 5, khoản 6 Điều 134 Bộ luật Hình sự năm 2015), nhưng chưa được xóa án tích theo Điều 70 của Bộ luật hình sự năm 2015, nay lại phạm tội mới cũng là tội phạm rất nghiêm trọng, tội phạm đặc biệt nghiêm trọng với lỗi cố ý thì được coi là tái phạm nguy hiểm;
– Người nào đã bị kết án 2 lần về tội cố ý gây thương tích, trong lần kết án thứ 2 người này đã bị áp dụng tình tiết tái phạm mà hành vi phạm tội này chưa được xóa án tích nay lại phạm tội mới do lỗi cố ý sẽ được xác định là tái phạm nguy hiểm.
Ví dụ: Ngày 7 tháng 11 năm 2023, do mâu thuẫn cá nhân, C sinh năm 1980 dùng con dao nhọn đâm 1 nhát vào người A thì được mọi người can ngăn. Hậu quả làm A bị tỷ lệ thương tích 08%. C bị khởi tố về tội cố ý gây thương tích theo Điều 134 Bộ luật hình sự năm 2015. C có 2 tiền án, cụ thể như sau:
– Bản án hình sự sơ thẩm số 42/HSST ngày 11/6/2013 của Tòa án nhân dân huyện N xử phạt 15 tháng tù về tội hủy hoại tài sản (ngày phạm tội là 09/12/2012. Trị giá tài sản hủy hoại là 5.500.000 đồng). Sau khi xét xử sơ thẩm, C kháng cáo xin giảm nhẹ hình phạt. Tại bản án hình sự phúc thẩm số 229/HSPT ngày 26/9/2013 của Tòa án nhân dân tỉnh B tuyên y án sơ thẩm;
– Bản án hình sự sơ thẩm số 114/HSST ngày 18/12/2013 của tòa án nhân dân huyện N xử phạt C 12 tháng tù về tội chống người thi hành công vụ. Tổng hợp hình phạt với bản án hình sự phúc thẩm số 229 ngày 26/9/2013, buộc C phải chấp hành hình phạt chung của 2 bản án là 27 tháng tù. (Bị cáo thực hiện hành vi phạm tội chống người thi hành công vụ ngày 11/9/2013).
Như vậy, C phạm tội lần phạm tội tiếp theo được xác định là tái phạm, và bị cáo C đã có 2 tiền án nên lần phạm tội này tái phạm nguy hiểm.
2. Khung hình phạt tái phạm nguy hiểm với tội cố ý gây thương tích:
Hành vi tái phạm nguy hiểm với tội cố ý gây thương tích sẽ bị truy cứu trách nhiệm hình sự theo khoản 1 Điều 134 Bộ luật hình sự năm 2015. Cụ thể, đối với tội cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác, tỷ lệ thương tật của nạn nhân phải từ 11% trở lên, khi đó trách nhiệm hình sự mới được đặt ra. Nếu tỷ lệ thương tật dưới 11% thì phải thuộc một trong các trường hợp quy định từ điểm a đến điểm k khoản 1 Điều 134 Bộ luật hình sự năm 2015 mới cấu thành tội cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác, như sau:
– Dùng vũ khí, vật liệu nổ, hung khí nguy hiểm hoặc thủ đoạn có khả năng gây nguy hại cho nhiều người. Vũ khí, vật liệu nổ, hung khí nguy hiểm có thể là súng, lựu đạn, thuốc nổ, dao găm, lê, vật sắc nhọn, axit … Dùng thủ đoạn có khả năng gây nguy hại cho nhiều người là thủ đoạn gây thương tích hoặc tổn hại cho người khác có khả năng gây ra hậu quả đó không chỉ cho một người mả cho nhiều người như: thủ đoạn bỏ hóa chất gây ngộ độc vào thức ăn chung của gia đình, dùng axit tạt vào đám đông;
– Dùng axit nguy hiểm hoặc hóa chất nguy hiểm;
– Đối với người dưới 16 tuổi, phụ nữ mà biết là có thai, người già yếu, ốm đau hoặc người khác không có khả năng tự vệ. Việc xác định đối với người dưới 16 tuổi căn cứ vào giấy khai sinh. Phụ nữ đang có thai có thể do người phạm tội nhận biết được hoặc nghe người khác nói. Việc xác định có thai hay không phải căn cứ vào kết luận của bác sĩ. Người già yếu là người từ 70 tuổi trở lên, sinh hoạt, đi lại khó khăn … Người ốm đau là người đang bị bệnh tật, có thể điều trị ở bệnh viện, cơ sở y tế tư nhân hoặc tại nhà riêng của họ. Người không có khả năng tự vệ là người bị tật nguyền, không có công cụ, phương tiện để tự vệ;
– Đối với ông, bà, cha, mẹ, thầy giáo, cô giáo của mình, người nuôi đường, chữa bệnh cho mình. Ông, bà gồm: ông nội, bà nội (người sinh ra cha của người phạm tội), ông ngoại, bà ngoại (người sinh ra mẹ của người phạm tội), cha, mẹ là người đã sinh ra người phạm tội, cha mẹ nuôi là người nhận người phạm tội con nuôi được pháp luật thừa nhận. Người nuôi dưỡng là người chăm sóc, quản lý, giáo dục như vai trò của cha mẹ mình. Thầy giáo, cô giáo của mình người trực tiếp giảng dạy mình về văn hóa, chuyên môn, nghề nghiệp, người chữa bệnh cho mình là người đã được cấp giấy chứng chỉ hành nghề và thực hiện khám bệnh, chữa bệnh mà đang khám bệnh cho chính người gây ra hành vi xâm phạm đến sức khỏe của người khám bệnh.
– Có tổ chức, tức là số người phạm tội có từ 02 người trở lên khi thực hiện hành vi phạm tội, giữa họ có sự phân công trách nhiệm và cấu kết chặt chẽ với nhau. Hay nói cách khác, dấu hiệu này là hình thức đồng phạm có sự cấu kết chặt chẽ giữa những người thực hiện tội phạm;
– Lợi dụng chức vụ quyền hạn, là hành vi cố ý gây thương tích cho người có chức vụ quyền hạn nhưng không liên quan đến công vụ của người đó;
– Trong thời gian đang bị giữ, tạm giữ, tạm giam, đang chấp hành án phạt tù, đang chấp hành biện pháp tư pháp giáo dục tại trường giáo dưỡng hoặc đang chấp hành biện pháp xử lý vi phạm hành chính đưa vào cơ sở giáo dục bắt buộc, đưa vào trường giáo dưỡng hoặc đưa vào cơ sở cai nghiện bắt buộc. Đang bị tạm giữ là đang tạm giữ trong nhà tạm giữ của cơ quan công an hoặc cơ quan điều tra hình sự quân đội theo lệnh tạm giữ của người có thẩm quyền, trong thời gian đang bị tạm giữ lại cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác trong nhà tạm giữ. Đang bị tạm giam là đang giam trong nhà tạm giam công an hoặc cơ quan điều tra hình sự quân đội theo lệnh tạm giam của người có thẩm quyền, trong thời gian đang bị tạm giam lại cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác trong nhà tạm giam;
– Thuê gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác hoặc gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác do được thuê. Thuê gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác là trường hợp người phạm tội không trực tiếp hành động mà dùng tiền hoặc lợi ích vật chất khác hoặc tinh thần để yêu cầu người khác thực hiện hành vi phạm tội;
– Có tính chất còn đồ. Côn đồ được hiểu là những đối tượng coi thường pháp luật, thích và sẵn sàng sử dụng vũ khí để buộc người khác khuất phục mình, vô cớ hoặc vì một nguyên cớ nhỏ nhặt là đâm, chém, giết người, đánh người. Hành động của chúng thường là phá rối trị an, xâm phạm tính mạng, sức khỏe của người khác. Phạm tội có tính chất côn đồ là trường hợp thực hiện tội phạm có tính hung hãn cao, coi thường tính mạng, sức khỏe của người khác, gây thương tích không có nguyên cớ hoặc phạm tội vì lý do nhỏ nhen: đâm, chém, đánh người dã man … ;
– Tái phạm nguy hiểm, được ghi nhận và căn cứ theo khoản 1 Điều 53 Bộ luật hình sự năm 2015, và để áp dụng tình tiết tái phạm nguy hiểm là tinh tiết định khung tăng nặng theo điểm d khoản 2 Điều 134 Bộ luật hình sự năm 2015 chỉ khi thuộc trường hợp là đã tái phạm, chưa được xóa án tích mà lại thực hiện hành vi phạm tội do cố ý mà không thể thuộc trường hợp là đã bị kết án về tội phạm rất nghiêm trọng, tôi phạm đặc biệt nghiêm trọng do cố ý, chưa được xóa án tích mà lại thực hiện hành vi phạm tội về tội phạm rất nghiêm trọng, tội phạm đặc biệt nghiêm trong do cố ý, bởi nếu phạm tội về tội phạm rất nghiêm trọng, tội phạm đặc biệt nghiêm trọng do có ý (khoản 3, 4, 5 Điều 134 Bộ luật hình sự năm 2015) thì khi đó đã áp dụng ngay khoản 3, 4, 5 Điều 134 Bộ luật hình sự năm 2015 chứ không thể quay lại áp dụng theo khoản 2 Điều 134 Bộ luật hình sự năm 2015 được.
– Đối với người đang thi hành công hoặc vì lý do công vụ của nạn nhân. Công vụ là công việc được cơ quan nhà nước hoặc tổ chức xã hội giao cho một cá nhân cụ thể. Người thi hành công vụ là người có chức vụ, quyền hạn nhất định trong cơ quan nhà nước hoặc tổ chức xã hội, thi hành các công việc được cơ quan nhà nước hoặc tổ chức xã hội giao cho hoặc công dân được huy động để làm nhiệm vụ theo kế hoạch của nhà nước. phục vụ lợi ích của nhà nước.
Như vậy có thể nói, hành vi tái phạm nguy hiểm với tội cố ý gây thương tích có khung hình phạt như sau:
– Tái phạm nguy hiểm dưới 11% tỷ lệ thương tích: phạt cải tạo không giam giữ đến 03 năm hoặc phạt tù từ 06 tháng đến 03 năm;
– Tái phạm nguy hiểm với tỷ lệ tổn thương cơ thể từ 11% đến 30%: phạt tù từ 02 năm đến 05 năm;
– Tái phạm nguy hiểm với tỷ lệ tổn thương cơ thể từ 31% đến 60%: phạt tù từ 07 năm đến 12 năm;
– Tái phạm nguy hiểm với tỷ lệ tổn thương cơ thể 61% trở lên hoặc chết người: phạt tù từ 10 năm đến 15 năm.
3. Tái phạm và tái phạm nguy hiểm với tội cố ý gây thương tích có được coi là tình tiết tăng nặng trách nhiệm hình sự không?
Điều 52 Bộ luật Hình sự năm 2015 (sửa đổi, bổ sung năm 2017) thì chỉ 15 tình tiết sau đây mới là tình tiết tăng nặng trách nhiệm hình sự:
– Phạm tội có tổ chức;
– Phạm tội có tính chất chuyên nghiệp;
– Lợi dụng chức vụ, quyền hạn để phạm tội;
– Phạm tội có tính chất côn đồ;
– Phạm tội vì động cơ đê hèn;
– Cố tình thực hiện tội phạm đến cùng;
– Phạm tội 02 lần trở lên;
– Tái phạm hoặc tái phạm nguy hiểm;
– Phạm tội đối với người dưới 16 tuổi, phụ nữ có thai hoặc người đủ 70 tuổi trở lên;
– Phạm tội đối với người ở trong tình trạng không thể tự vệ được, phạm tội với những đối tượng được xác định là người khuyết tật nặng hoặc khuyết tật đặc biệt nặng, người bị hạn chế khả năng nhận thức hoặc người lệ thuộc mình về mặt vật chất, tinh thần, công tác hoặc các mặt khác;
– Lợi dụng hoàn cảnh bất khả kháng, hoàn cảnh khách quan, hoàn cảnh chiến tranh, tình trạng khẩn cấp, thiên tai, dịch bệnh hoặc những khó khăn đặc biệt khác của xã hội để phạm tội;
– Dùng thủ đoạn tinh vi, xảo quyệt hoặc tàn ác để phạm tội;
– Dùng thủ đoạn hoặc phương tiện có khả năng gây nguy hại cho nhiều người để phạm tội;
– Xúi giục người dưới 18 tuổi phạm tội;
– Có hành động xảo quyệt hoặc hung hãn nhằm trốn tránh hoặc che giấu tội phạm.
Như vậy, theo quy định nêu trên, tái phạm hoặc tái phạm nguy hiểm là một trong những tình tiết tăng nặng trách nhiệm hình sự nói chung và tội cố ý gây thương tích nói riêng.
Các văn bản pháp luật được sử dụng trong bài viết:
– Bộ luật Hình sự năm 2015 (sửa đổi, bổ sung năm 2017).
