Đền bù khi thu hồi đất được giao không thu tiền sử dụng đất

1. Các trường hợp Nhà nước giao đất không thu tiền sử dụng đất:

Đất đai là tài sản của toàn dân, nằm dưới sự quản lý của Nhà nước. Nhà nước giao đất cho người sử dụng. Và Nhà nước thực hiện quản lý hoạt động sử dụng đất này của người dân. Về cơ bản, khi Nhà nước giao đất cho người dân sử dụng, thường thu một số khoản phí nhất định. Một trong số đó là phí sử dụng đất.

Tuy nhiên, không phải trường hợp nào Nhà nước cũng thu tiền sử dụng đất của người dân. Có một số trường hợp cụ thể, Nhà nước tiến hành giao đất cho người dân mà không thu tiền sử dụng đất.

Theo quy định Điều 54 Luật đất đai 2013, có 5 trường hợp được Nhà nước giao đất không thu tiền sử dụng đất. Đó là:

– Trường hợp 1: Hộ gia đình, cá nhân trực tiếp sản xuất nông nghiệp, lâm nghiệp, nuôi trồng thủy sản, làm muối được giao đất nông nghiệp trong hạn mức theo quy định của pháp luật. Tức trong trường hợp cá nhân, hộ gia đình được Nhà nước giao đất nông nghiệp trong một hạn mức cụ thể thì không bị thu tiền sử dụng đất.

– Trường hợp 2: Người sử dụng đất rừng phòng hộ, đất rừng đặc dụng, đất rừng sản xuất là rừng tự nhiên, đất xây dựng trụ sở cơ quan, đất sử dụng vào mục đích quốc phòng, an ninh; đất sử dụng vào mục đích công cộng không nhằm mục đích kinh doanh; đất làm nghĩa trang, nghĩa địa không thuộc trường hợp được giao đất thực hiện dự án đầu tư hạ tầng nghĩa trang, nghĩa địa để chuyển nhượng quyền sử dụng đất gắn với hạ tầng. Ở đây, với các loại đất được với mục đích sử dụng phục vụ cho mục đích công, Nhà nước giao cho người dân sử dụng thì sẽ không thu tiền sử dụng đất.

– Trường hợp 3: Tổ chức sự nghiệp công lập chưa tự chủ tài chính sử dụng đất xây dựng công trình sự nghiệp. Với trường hợp này, các tổ chức sự nghiệp công lập phải chứng minh được với cơ quan chức năng có thẩm quyền về việc chưa đủ tự chủ tài chính. Lúc này, Nhà nước sẽ giao đất đất xây dựng công trình sự nghiệp cho đối tượng này sử dụng mà không thu tiền sử dụng đất.

– Trường hợp 4: Tổ chức sử dụng đất để xây dựng nhà ở phục vụ tái định cư theo dự án của Nhà nước;

– Trường hợp 5: Khi cộng đồng dân cư sử dụng đất nông nghiệp thì sẽ được Nhà nước giao đất mà không thu tiền sử dụng đất. Đồng thời, các cơ sở tôn giáo sử dụng đất phi nông nghiệp gồm: Đất thuộc chùa, nhà thờ, nhà nguyện, thánh thất, thánh đường, niệm phật đường, tu viện, trường đào tạo riêng của tôn giáo, trụ sở của tổ chức tôn giáo, các cơ sở khác của tôn giáo được Nhà nước cho phép hoạt động thì sẽ được Nhà nước giao đất mà không thu tiền sử dụng đất.

Như vậy, theo quy định của pháp luật, với các trường hợp cụ thể nêu trên, Nhà nước thực hiện giao đất không thu tiền sử dụng đất.

2. Thế nào là đền bù khi thu hồi đất? Quy định của pháp luật về việc hỗ trợ khi Nhà nước thu hồi đất:

– Theo quy định tại Khoản 11 Điều 3 Luật đất đai 2013, thu hồi đất là việc Nhà nước quyết định thu lại quyền sử dụng đất của người được Nhà nước trao quyền sử dụng đất hoặc thu lại đất của người sử dụng đất vi phạm pháp luật về đất đai. Như đã phân tích, đất đai là tài sản của toàn dân, nằm dưới sự quản lý của Nhà nước. Nhà nước có quyền giao đất cho người dân, đồng thời cũng có quyền thu hồi đất khi có vấn đề phát sinh (khách quan, chủ quan xảy ra). Khi cần thu hồi đất để phục vụ cho các hoạt động công, hoặc người dân không đảm bảo điều kiện sử dụng đất, Nhà nước sẽ đưa ra quyết định thu hồi đất. Thông thường, trong thực tế, khi Nhà nước thu hồi đất để phục vụ cho hoạt động xây dựng, phát triển kinh tế, xã hội đất nước, thì sẽ tiến hành đền bù đất cho người dân.

– Theo quy định tại Điều 83 Luật đất đai 2013, khi Nhà nước thu hồi đất sẽ áp dụng các nguyên tắc hỗ trợ sau đây: 

+ Người sử dụng đất khi Nhà nước thu hồi đất ngoài việc được bồi thường theo quy định của Luật này còn được Nhà nước xem xét hỗ trợ. Việc hỗ trợ phải bảo đảm khách quan, công bằng, kịp thời, công khai và đúng quy định của pháp luật. Như vậy, theo quy định tại điều khoản này, bên cạnh việc được nhận bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất, người dân còn nhận được một khoản chi phí hỗ trợ nhất định. Khoản chi phí hỗ trợ này mang tính khách quan, công bằng, đảm bảo bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của người dân khi Nhà nước thu hồi đất.

+ Theo quy định tại Khoản 2 Điều này, các khoản phí mà người dân được hỗ trợ khi Nhà nước thu hồi đất là:

Nhà nước hỗ trợ người dân ổn định đời sống và sản xuất;

Cơ quan Nhà nước tiến hành hỗ trợ đào tạo, chuyển đổi nghề và tìm kiếm việc làm đối với trường hợp thu hồi đất nông nghiệp của hộ gia đình, cá nhân trực tiếp sản xuất nông nghiệp; thu hồi đất ở kết hợp kinh doanh dịch vụ của hộ gia đình, cá nhân mà phải di chuyển chỗ ở;

Đối với trường hợp thu hồi đất ở của hộ gia đình, cá nhân, người Việt Nam định cư ở nước ngoài mà phải di chuyển chỗ ở sẽ được hỗ trợ tái định cư 

3. Quy định của pháp luật về việc đền bù khi thu hồi đất được giao không thu tiền sử dụng đất:

Xét vào thực tế áp dụng cũng như các quy định chung của pháp luật, có những đối tượng thuộc trường hợp được Nhà nước giao đất nhưng không thu tiền sử dụng đất. Một câu hỏi được đặt ra, là các đối tượng này có được Nhà nước đền bù khi thu hồi đất hay không?

Theo quy định tại khoản 1 Điều 82 và khoản 1 Điều 76 Luật đất đai 2013, cá nhân, hộ gia đình được Nhà nước giao đất nhưng không thu tiền sử dụng đất nằm trong trường hợp không được bồi thường về đất nhưng được bồi thường chi phí đầu tư vào đất còn lại khi Nhà nước thu hồi đất. Theo quy định tại điều luật này, đối với đất được Nhà nước giao mà không thu tiền sử dụng đất, thì Nhà nước sẽ không thực hiện đền bù khi thu hồi đất. Thực tế, quy định mà Nhà nước đưa ra là hoàn toàn hợp lý. Bởi lẽ, các trường hợp được Nhà nước giao đất mà không thu tiền sử dụng đất đều là những trường hợp đặc biệt. Theo đó, người dân sẽ được sử dụng đất trong một khoảng thời gian nhất định với những mục đích cụ thể. Tuy nhiên, đây được xem là việc Nhà nước tạo điều kiện hỗ trợ, giúp đỡ để người dân sử dụng đất vào những mục đích phát triển, nâng cao đời sống cá nhân, hay yếu tố lợi ích cộng đồng. Phí sử dụng đất là nghĩa vụ mà người dân phải đảm nhận thanh toán khi sử dụng đất. Tuy nhiên, với trường hợp Nhà nước giao đất không thu tiền sử dụng đất, người dân sẽ được sử dụng đất mà không mất bất kỳ khoản phí này. Chính vì lý do đó, khi có quyết định thu hồi, cá nhân, hộ gia đình trong trường hợp này sẽ không được đền bù về đất.

Xét vào thực tế, trong quá trình sử dụng đất được Nhà nước giao không thu tiền sử dụng đất, người dân thường có những khoản đầu tư nhất định vào đất đai, nhằm mục đích vụ việc phát triển kinh tế, xã hội. Theo quy định của Luật đất đai 2013, trường hợp Nhà nước giao đất không thu tiền sử dụng đất, cá nhân, hộ gia đình sẽ không được đền bù về đất nhưng được bồi thường những khoản chi phí đầu tư vào đất. Chi phí đầu tư vào đất còn lại là các chi phí mà người sử dụng đất đã đầu tư vào đất phù hợp với mục đích sử dụng đất nhưng đến thời điểm cơ quan nhà nước có thẩm quyền quyết định thu hồi đất còn chưa thu hồi hết.

Điều 3 Nghị định 47/2014/NĐ-CP quy định về giá trị bồi thường chi phí đầu tư vào đất là những khoản phí như sau: 

+ Chi phí san lấp mặt bằng;

+ Chi phí cải tạo làm tăng độ màu mỡ của đất, thau chua rửa mặn, chống xói mòn, xâm thực đối với đất sử dụng vào mục đích sản xuất nông nghiệp;

+ Chi phí gia cố khả năng chịu lực chống rung, sụt lún đất đối với đất làm mặt bằng sản xuất kinh doanh;

+ Chi phí khác có liên quan đã đầu tư vào đất phù hợp với mục đích sử dụng đất.

Để được Nhà nước bồi thường những khoản phí đầu tư vào đất này, người dân phải đưa ra những chứng từ chứng minh những khoản đã đầu tư vào đất. Một điểm cần lưu ý là chi phí đầu tư vào đất không có nguồn gốc từ ngân sách nhà nước.

Như vậy, có thể khẳng định, đối với đất được Nhà nước giao mà không thu tiền sử dụng đất, cá nhân, hộ gia đình sẽ không được đền bù khi Nhà nước thu hồi. Tuy nhiên, các đối tượng này sẽ được đền bù khoản chi phí đầu tư vào đất.

Văn bản pháp luật sử dụng trong bài viết: Luật đất đai 2013; Nghị định 47/2014/NĐ-CP.