Chuyển đổi cơ cấu cây trồng là gì? Các quy định mới chi tiết?

1. Chuyển đổi cơ cấu cây trồng là gì?

Chuyển đổi cơ cấu cây trồng là chủ trương lớn của Đảng và Nhà nước, Chính phủ, nhằm góp phần tăng thu nhập cho người dân ở nông thôn, tạo điều kiện cho bà con tận dụng tối đa lợi thế về đất đai, khí hậu để phát triển kinh tế, góp phần đa dạng hóa sản xuất nông nghiệp, thích ứng với biến đổi khí hậu… Hiện nay có rất nhiều mô hình chuyển đổi thành công đã góp phần phát triển sản xuất nông nghiệp hiện đại, tăng thu nhập cho nông dân và góp phần xây dựng nông thôn mới ở các địa phương. Hiệu quả của các chương trình đã tạo nên một sức lan tỏa rộng lớn, nhân rộng trên khắp cả nước. Chuyển đổi cơ cấu cây trồng được xác định một trong những giải pháp quan trọng để thực hiện cơ cấu lại ngành nông nghiệp theo định hướng nâng cao giá trị gia tăng, phát triển bền vững và xây dựng nông thôn mới.

2. Chuyển đổi cơ cấu cây trồng trên đất trồng lúa thì có cần căn cứ vào kế hoạch sử dụng đất như việc chuyển mục đích sử dụng đất hay không?

Căn cứ Điều 56 Luật Trồng trọt 2018 quy định về chuyển đổi cơ cấu đất trồng lúa phải đáp ứng những nguyên tác như sau:

 – Phù hợp với quy hoạch sử dụng đất của địa phương, nhu cầu thị trường, điều kiện nguồn nước và khí hậu;

– Hình thành vùng sản xuất tập trung theo từng cây trồng gắn với dồn điền, đổi thửa, liên kết sản xuất theo chuỗi;

– Bảo đảm khai thác hiệu quả cơ sở hạ tầng sẵn có; phù hợp với quy hoạch và định hướng hoàn thiện cơ sở hạ tầng phục vụ sản xuất nông nghiệp của địa phương;

– Không làm mất đi điều kiện cần thiết để trồng lúa trở lại.

– Chính phủ quy định chi tiết Điều này.

Theo quy định trên thì để chuyển đổi cơ cấu cây trồng trên đất trồng lúa phải đáp ứng điều kiện:

– Phù hợp với quy hoạch sử dụng đất của địa phương, nhu cầu thị trường, điều kiện nguồn nước và khí hậu;

– Hình thành vùng sản xuất tập trung theo từng cây trồng gắn với dồn điền, đổi thửa, liên kết sản xuất theo chuỗi;

– Bảo đảm khai thác hiệu quả cơ sở hạ tầng sẵn có; phù hợp với quy hoạch và định hướng hoàn thiện cơ sở hạ tầng phục vụ sản xuất nông nghiệp của địa phương;

– Không làm mất đi điều kiện cần thiết để trồng lúa trở lại.

Như vậy, Nhà nước cho phép người dân chuyển đổi cơ cấu cây trồng trên đất trồng lúa tuy nhiên cũng cần phải căn cứ vào kế hoạch sử dụng đất của địa phương cũng như trường hợp chuyển mục đích sử dụng đất.

3. Lưu ý khi chuyển đổi cơ cấu cây trồng:

Căn cứ Điều 6 Nghị định 35/2015/NĐ-CP quy định về trách nhiệm của người sử dụng đất trồng lúa như sau:

– Sử dụng đúng mục đích theo quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất trồng lúa đã được cơ quan có thẩm quyền xét duyệt.

– Sử dụng có hiệu quả, không bỏ đất hoang, không làm ô nhiễm, thoái hóa đất trồng lúa. Trường hợp vi phạm sẽ bị xử lý theo quy định của pháp luật về xử lý vi phạm hành chính trong lĩnh vực đất đai.

– Canh tác đúng kỹ thuật, thực hiện luân canh, tăng vụ để nâng cao hiệu quả sản xuất; cải tạo, làm tăng độ màu mỡ của đất trồng lúa, bảo vệ môi trường sinh thái.

– Người sử dụng đất trồng lúa thực hiện các quyền, nghĩa vụ của mình trong thời hạn sử dụng đất theo quy định của pháp luật về đất đai và các quy định khác của pháp luật có liên quan.

* Khi chuyển đổi cơ cấu cây trồng trên đất trồng lúa

– Phải đăng ký với Ủy ban nhân dân cấp xã theo quy định tại Khoản 2 Điều 4 Nghị định này;

– Không được làm hư hỏng hệ thống thủy lợi, giao thông nội đồng và ảnh hưởng xấu tới việc sản xuất lúa ở các khu vực liền kề;

– Trường hợp làm hư hỏng hệ thống thủy lợi, giao thông nội đồng phải có biện pháp khắc phục kịp thời và phải bồi thường nếu gây ảnh hưởng xấu tới sản xuất lúa của các hộ ở khu vực liền kề;

– Trường hợp đất bị nhiễm mặn tạm thời trong vụ nuôi trồng thủy sản nước mặn, thì phải có biện pháp phục hồi để trồng vụ lúa ngay sau vụ nuôi trồng thủy sản.

* Khi chuyển đổi mục đích sử dụng đất trồng lúa:

– Phải thực hiện đúng các quy định của pháp luật về đất đai đối với điều kiện chuyển mục đích sử dụng đất trồng lúa và quy định tại Điều 5 của Nghị định này;

– Áp dụng các biện pháp phòng, chống ô nhiễm, thoái hóa môi trường đất, nước, không làm ảnh hưởng tới sản xuất lúa của khu vực liền kề. Trường hợp gây ảnh hưởng xấu phải có biện pháp khắc phục kịp thời và phải bồi thường thiệt hại.

Theo đó, khi chuyển đổi cơ cấu cây trồng trên đất trồng lúa người sử dụng đất cần lưu ý:

– Không được làm hư hỏng hệ thống thủy lợi, giao thông nội đồng và ảnh hưởng xấu tới việc sản xuất lúa ở các khu vực liền kề;

– Trường hợp làm hư hỏng hệ thống thủy lợi, giao thông nội đồng phải có biện pháp khắc phục kịp thời và phải bồi thường nếu gây ảnh hưởng xấu tới sản xuất lúa của các hộ ở khu vực liền kề;

– Trường hợp đất bị nhiễm mặn tạm thời trong vụ nuôi trồng thủy sản nước mặn, thì phải có biện pháp phục hồi để trồng vụ lúa ngay sau vụ nuôi trồng thủy sản.

4. Trình tự thủ tục chuyển đổi cơ cấu cây trồng:

Căn cứ Điều 13 Nghị định 94/2019/NĐ-CP quy định về trình tự thủ tục chuyển đổi cơ cấu cây trồng trên đất trồng lúa như sau:

– Tổ chức, hộ gia đình, cá nhân trong nước, tổ chức, cá nhân nước ngoài sử dụng đất trồng lúa hợp pháp có nhu cầu chuyển đổi sang trồng cây hàng năm, trồng lúa kết hợp nuôi trồng thủy sản; hộ gia đình, cá nhân trong nước sử dụng đất trồng lúa hợp pháp có nhu cầu chuyển sang trồng cây lâu năm gửi 01 bản đăng ký đến Ủy ban nhân dân cấp xã theo Mẫu số 04.CĐ Phụ lục X ban hành kèm theo Nghị định này.

– Trường hợp bản đăng ký chuyển đổi không hợp lệ, trong thời gian 03 ngày làm việc, Ủy ban nhân dân cấp xã phải hướng dẫn cho tổ chức, cá nhân chỉnh sửa, bổ sung bản đăng ký.

– Trường hợp bản đăng ký chuyển đổi hợp lệ và phù hợp với kế hoạch chuyển đổi cơ cấu cây trồng trên đất trồng lúa của Ủy ban nhân dân cấp xã, trong thời gian 05 ngày làm việc, Ủy ban nhân dân cấp xã có ý kiến “Đồng ý cho chuyển đổi”, đóng dấu vào bản đăng ký, vào sổ theo dõi và gửi lại cho người sử dụng đất.

– Trường hợp không đồng ý, Ủy ban nhân dân cấp xã phải trả lời bằng văn bản theo Mẫu số 05.CĐ Phụ lục X ban hành kèm theo Nghị định này.

Tóm lại, người sử dụng đất có nhu cầu chuyển đổi cơ cấu cây trồng trên đất nông nghiệp gửi 01 bản đăng ký đến Ủy ban nhân dân cấp xã, trong trường bản đăng ký chuyển đổi hợp lệ và phù hợp với kế hoạch chuyển đổi cơ cấu cây trồng trên đất trồng lúa của Ủy ban nhân dân cấp xã, trong thời gian 05 ngày làm việc, Ủy ban nhân dân cấp xã có ý kiến “Đồng ý cho chuyển đổi”, đóng dấu vào bản đăng ký, vào sổ theo dõi và gửi lại cho người sử dụng đất. Trường hợp không đồng ý, Ủy ban nhân dân cấp xã phải trả lời bằng văn bản để người dân được biết.

5. Khó khăn trong công tác chuyển đổi cơ cấu cây trồng: 

Vấn đề về chuyển đổi cơ cấu cây trồng thời gian qua đạt được một số kết quả nhất định, tuy nhiên trong quá trình triển khai thực hiện vẫn còn gặp rất nhiều khó khăn, điển hình là:

– Thực trạng đất sản xuất nông nghiệp còn manh mún, nhỏ lẻ, phần lớn nông hộ có diện tích đất nhỏ, gây khó khăn cho việc sản xuất nông nghiệp theo hướng hàng hoá. Giá trị gia tăng thu lại trên quy mô hộ nhỏ, chưa khuyến khích hộ sản xuất đầu tư chuyển đổi./.

– Lực lượng lao động nông nghiệp ở khu vực nông thôn chủ yếu là người lớn tuổi, phụ nữ,… trong khi đó, sản xuất lúa đơn giản, ít tốn công, dễ áp dụng cơ giới hóa. Đây là một trong những nguyên nhân gây trở ngại cho công tác chuyển đổi cơ cấu cây trồng.

– Những diện tích lúa dễ chuyển đổi đã được các địa phương thực hiện việc chuyển đổi từ những năm trước, những diện tích tích sản xuất lúa kém hiệu quả còn lại, nhất là những vùng trung du, miền núi  do địa hình không thuận lợi cho việc tưới tiêu, cơ giới hóa… nên công tác chuyển đổi gặp rất nhiều khó khăn. Do vậy, diện tích chuyển đổi chưa đạt kế hoạch đề ra, thậm chí một số địa phương không có diện tích chuyển đổi, hoặc diện tích chuyển đổi không lớn.

– Thị trường tiêu thụ khó khăn, đầu ra của sản phẩm chuyển đổi vẫn còn bấp bênh, thị trường tiêu thụ thiếu ổn định, chưa khuyến khích người dân đầu tư cho sản xuất. Việc sản xuất theo chuỗi vẫn còn ở diện hẹp, ở mức thăm dò, manh mún.

Tóm lại, nhà nước cần phải có những biện pháp hỗ trợ người dân trong quá trình chuyển đổi cơ cấu cây trồng, góp phần tăng gia sản xuất phát triển kinh tế đất nước, trật tự an toàn xã hội.

Các văn bản pháp luật có liên quan đến bài viết:

– Luật Trồng trọt năm 2018

– Nghị định 94/2019/NĐ-CP quy định chi tiết một số điều của Luật trồng trọt về giống cây trồng và canh tác.