Quy định của pháp luật về án phí? Ai là người có nghĩa vụ nộp án phí theo quy định của pháp luật?
Án phí là một khoản tiền bắt buộc phải nộp khi các đương sự yêu cầu tòa án giải quyết các tranh chấp, trừ những trường hợp được miễn, giảm án phí theo quy định của pháp luật. Vậy, án phí bên nào phải chịu? Ai là người có nghĩa vụ nộp án phí?
Cơ sở pháp lý:
Dịch vụ Luật sư
Mục lục bài viết
1. Quy định của pháp luật về án phí?
Án phí theo quy định của pháp luật là một khoản chi phí trong mỗi vụ án về xét xử mà đương sự phải nộp do cơ quan có thẩm quyền quy định để giải quyết vụ án đó. Các quy định của nhà nước về án phí và lệ phí được quy định tại Nghị quyết số 326/2016/UBTVQH14 về án phí, lệ phí tòa án.
Theo quy định của pháp luật hiện hành thì có một số loại án phí như: Án phí hình sự; Án phí dân sự; Án phí kinh tế; án phí lao động; Án phí hành chính và các loại án phí khác.
2. Ai là người có nghĩa vụ nộp án phí theo quy định của pháp luật?
Thứ nhất, đối với án phí trong vụ án dân sự:
Căn cứ theo quy định tại điều 24 nghị quyết 326 /2016/UBTVQH14 về án phí, lệ phí tòa án có thể xác định các loại án phí trong vụ án dân sự mà đương sự phải nộp đó là:
– Một là, Án phí dân sự sơ thẩm đối với vụ án dân sự không có giá ngạch (là vụ án mà trong đó yêu cầu của đương sự không phải là một số tiền hoặc không thể xác định được giá trị bằng một số tiền cụ thể)
– Hai là, Án phí dân sự sơ thẩm đối với vụ án dân sự có giá ngạch (là vụ án mà trong đó yêu cầu của đương sự là một số tiền hoặc là tài sản có thể xác định được bằng một số tiền cụ thể) ;
– Ba là, Án phí dân sự phúc thẩm.
Tóm lại, án phí trong vụ án dân sự bao gồm các loại Án phí dân sự sơ thẩm đối với vụ án dân sự không có giá ngạch; Án phí dân sự sơ thẩm đối với vụ án dân sự có giá ngạch và Án phí dân sự phúc thẩm.
Bên cạnh đó, tại nghị quyết số 326 /2016/UBTVQH14 về án phí, lệ phí tòa án cũng quy định rất cụ thể và chi tiết về vấn đề nghĩa vụ chịu án phí dân sự sơ thẩm quy định như sau:
– Khi yêu cầu của đương sự không được Tòa án chấp nhận thì đương sự phải chịu án phí dân sự sơ thẩm trừ trường hợp được miễn hoặc không phải chịu án phí sơ thẩm. Trong trường hợp toàn bộ yêu cầu của nguyên đơn được Tòa án chấp nhận thì bị đơn phải chịu toàn bộ án phí dân sự sơ thẩm. Trường hợp toàn bộ yêu cầu của nguyên đơn không được Tòa án chấp nhận thì nguyên đơn phải chịu toàn bộ án phí dân sự sơ thẩm
– Nguyên đơn phải chịu án phí dân sự sơ thẩm tương ứng với phần yêu cầu không được Tòa án chấp nhận.
– Bị đơn phải chịu án phí dân sự sơ thẩm tương ứng với phần yêu cầu của nguyên đơn đối với bị đơn được Tòa án chấp nhận.
Ngoài ra theo quy định tại Khoản 2 điều 27 của Nghị quyết này cũng có quy định rằng khi giải quyết các vụ án tranh chấp về quyền sở hữu tài sản và tranh chấp về quyền sử dụng đất thì đương sự phải chịu án phí dân sự sơ thẩm như đối với trường hợp vụ án không có giá ngạch trong trường hợp tranh chấp về quyền sở hữu tài sản và tranh chấp về quyền sử dụng đất mà Tòa án không xem xét giá trị, chỉ xem xét quyền sở hữu tài sản và tranh chấp về quyền sử dụng đất của ai. Đương sự phải chịu án phí dân sự sơ thẩm như trường hợp vụ án có giá ngạch đối với phần giá trị mà mình được hưởng trong trường hợp tranh chấp về quyền sở hữu tài sản và tranh chấp về quyền sử dụng đất mà Tòa án phải xác định giá trị của tài sản hoặc xác định quyền sở hữu quyền sử dụng đất theo phần.
Tóm lại, đối với nghĩa vụ nộp án phí sơ thẩm trong vụ án dân sự thì khi nộp đơn khởi kiện thì nguyên đơn sẽ phải có nghĩa vụ nộp tiền tạm ứng án phí, sau khi giải quyết xong tranh chấp, căn cứ vào quyết định của Tòa án để xác định nghĩa vụ nộp tiền án phí của đương sự theo quy định nêu trên.
Về nghĩa vụ chịu án phí dân sự phúc thẩm, ta căn cứ theo quy định tại điều 29, quyết số 326 /2016/UBTVQH14 về án phí, lệ phí tòa án xác định được nghĩa vụ nộp án phí như sau:
– Khi đương sự kháng cáo lên tòa Phúc thẩm, nếu Tòa án cấp phúc thẩm giữ nguyên bản án, quyết định sơ thẩm bị kháng cáo, thì đương sự kháng cáo phải chịu án phí dân sự phúc thẩm, trừ trường hợp được miễn hoặc không phải chịu án phí phúc thẩm.
– Đương sự kháng cáo liên quan đến phần bản án, quyết định phải sửa không phải chịu án phí dân sự phúc thẩm trong trường hợp tòa án cấp phúc thẩm sửa bản án, quyết định sơ thẩm bị kháng cáo hoặc trong trường hợp Tòa án cấp phúc thẩm hủy bản án, quyết định sơ thẩm bị kháng cáo để xét xử sơ thẩm lại .
– Trường hợp nếu đương sự rút kháng cáo trước khi mở phiên tòa phúc thẩm phải chịu 50% mức án phí dân sự phúc thẩm. Còn nếu đương sự rút kháng cáo tại phiên tòa phúc thẩm phải chịu toàn bộ án phí dân sự phúc thẩm.
– Đương sự kháng cáo phải chịu toàn bộ án phí dân sự phúc thẩm, về án phí dân sự sơ thẩm trong trường hợp các đương sự thỏa thuận được với nhau về việc giải quyết vụ án tại phiên tòa phúc thẩm
– Trường hợp nguyên đơn rút đơn khởi kiện trước khi mở phiên tòa phúc thẩm hoặc tại phiên tòa phúc thẩm và được bị đơn đồng ý thì các đương sự vẫn phải chịu án phí dân sự sơ thẩm theo quyết định của Tòa án cấp sơ thẩm và phải chịu 50% mức án phí dân sự phúc thẩm.
Thứ hai, đối với án phí trong vụ án hình sự:
Căn cứ theo quy định tại điều 21, nghị quyết số 326/2016/UBTVQH14 về án phí, lệ phí tòa án có thể xác định được án phí trong vụ án hình sự bao gồm:
– Án phí hình sự sơ thẩm.
– Án phí hình sự phúc thẩm.
Đối với trường hợp Tòa án giải quyết cả phần dân sự trong vụ án hình sự thì còn có án phí dân sự sơ thẩm( án phí dân sự sơ thẩm không có giá ngạch và án phí dân sự sơ thẩm có giá ngạch). Đối với trường hợp có kháng cáo về phần dân sự trong vụ án hình sự thì còn có thêm án phí dân sự phúc thẩm
Về nghĩa vụ nộp án phí hình sự sơ thẩm được quy định rất chi tiết và cụ thể tại khoản 1, điều 23 nghị quyết số 326/2016/UBTVQH14 về án phí, lệ phí tòa án. Theo đó, nghĩa vụ nộp án phí xác định như sau:
– Người bị kết án phải chịu án phí hình sự sơ thẩm;
– Trong trường hợp vụ án được khởi tố theo yêu cầu của bị hại, mà sau đó Tòa án tuyên bố bị cáo không có tội hoặc vụ án bị đình chỉ do người đã yêu cầu khởi tố rút yêu cầu theo quy định của Bộ luật tố tụng hình sự thì Bị hại đã yêu cầu khởi tố phải chịu án phí hình sự sơ thẩm.
– Bị cáo phải chịu án phí dân sự sơ thẩm được tính đối với phần tài sản chứng minh được bị xâm phạm trong trường hợp bị hại khai báo tài sản bị xâm hại và có yêu cầu bị cáo bồi thường thiệt hại về tài sản nhưng thực tế chứng minh tài sản bị cáo xâm phạm có giá trị thấp hơn hoặc cao hơn giá trị tài sản khai báo;
– Trường hợp nếu bị hại yêu cầu bồi thường thiệt hại về tài sản theo quy định của pháp luật không yêu cầu một số tiền hoặc tài sản có thể xác định được bằng một số tiền cụ thể thì không phải chịu án phí nếu yêu cầu của bị hại không được Tòa án chấp nhận;
– Bị hại có yêu cầu bồi thường thiệt hại về những khoản không phù hợp với pháp luật thì họ phải chịu án phí nếu yêu cầu của họ không được Tòa án chấp nhận;
– Các đương sự, bị cáo không phải chịu án phí dân sự sơ thẩm nếu trước khi mở phiên tòa, đương sự, bị cáo thỏa thuận được với nhau về việc bồi thường thiệt hại và đề nghị Tòa án ghi nhận việc bồi thường thiệt .Còn nếu họ thỏa thuận tại phiên tòa thì họ vẫn phải chịu án phí dân sự sơ thẩm như trường hợp Tòa án đưa ra xét xử vụ án đó;
– Trước khi mở phiên tòa nếu bị cáo tự nguyện nộp tiền bồi thường thiệt hại thì bị cáo không phải nộp tiền án phí dân sự sơ thẩm đối với số tiền đã tự nguyện nộp.
Về nghĩa vụ nộp án phí hình sự phúc thẩm được quy định rất chi tiết và cụ thể tại khoản 2, điều 23 nghị quyết số 326/2016/UBTVQH14 về án phí, lệ phí tòa án. Theo đó, nghĩa vụ nộp án phí xác định như sau:
– Bị cáo phải chịu án phí hình sự phúc thẩm trong trường hợp cả bị cáo và người đại diện của bị cáo đều có kháng cáo bản án sơ thẩm mà Tòa án cấp phúc thẩm giữ nguyên quyết định bản án sơ thẩm
– Người kháng cáo phải chịu án phí hình sự phúc thẩm trong trường hợp chỉ bị cáo hoặc người đại diện của bị cáo kháng cáo bản án sơ thẩm mà Tòa án cấp phúc thẩm giữ nguyên bản án sơ thẩm
– Người nào kháng cáo về phần nào phải chịu án phí đối với yêu cầu của họ trong trường hợp nếu bị cáo kháng cáo quyết định về hình sự và người đại diện của bị cáo kháng cáo quyết định về dân sự hoặc ngược lại mà Tòa án cấp phúc thẩm giữ nguyên quyết định của bản án sơ thẩm
– Trường hợp bị cáo kháng cáo phần hình sự và người đại diện của bị cáo kháng cáo phần về dân sự hoặc ngược lại mà Tòa án quyết định sửa quyết định về hình sự hoặc sửa quyết định về dân sự hoặc sửa cả quyết định về hình sự và quyết định về dân sự thì không có người kháng cáo nào phải chịu án phí phúc thẩm;
– Trong trường hợp vụ án được khởi tố theo yêu cầu của bị hại nếu Tòa án cấp phúc thẩm giữ nguyên quyết định của bản án, quyết định sơ thẩm hoặc tuyên bố bị cáo không phạm tội thì bị hại kháng cáo phải chịu án phí hình sự phúc thẩm
– Người kháng cáo không phải chịu án phí hình sự phúc thẩm trong trường hợp tòa án cấp phúc thẩm hủy bản án, quyết định sơ thẩm để điều tra, xét xử lại hoặc đình chỉ vụ án
– Người kháng cáo không phải chịu án phí phúc thẩm trong trường hợp người kháng cáo rút đơn kháng cáo trước khi mở phiên tòa phúc thẩm hoặc tại phiên tòa phúc thẩm hoặc trong trường hợp yêu cầu kháng cáo của họ được tòa án chấp nhận.
Thứ ba, đối với án phí trong vụ án hành chính:
Căn cứ theo quy định tại điều 30, nghị quyết số 326/2016/UBTVQH14 về án phí, lệ phí tòa án có thể xác định được án phí trong vụ án hình sự bao gồm:
– Án phí hành chính sơ thẩm.
– Án phí hành chính phúc thẩm.
Trường hợp có giải quyết về bồi thường thiệt hại thì còn có án phí dân sự sơ thẩm (án phí dân sự sơ thẩm không có giá ngạch và án phí dân sự sơ thẩm có giá ngạch). Trường hợp có kháng cáo về phần bồi thường thiệt hại thì có án phí dân sự phúc thẩm
Về nghĩa vụ nộp án phí hành chính sơ thẩm được quy định rất chi tiết và cụ thể tại điều 32 nghị quyết số 326/2016/UBTVQH14 về án phí, lệ phí tòa án. Theo đó, nghĩa vụ nộp án phí xác định như sau:
– Khi đương sự yêu cầu giải quyết vụ án hành chính nhưng yêu cầu của họ không được Tòa án chấp nhận thì đương sự phải chịu án phí hành chính sơ thẩm trừ trường hợp được miễn nộp tiền án phí hoặc không phải chịu án phí hành chính sơ thẩm.
– Trong trường hợp Tòa án tuyên chấp nhận một phần hoặc toàn bộ yêu cầu khởi kiện của người khởi kiện thì người có quyết định hành chính, hành vi hành chính, quyết định kỷ luật buộc thôi việc, quyết định giải quyết khiếu nại về quyết định xử lý vụ việc cạnh tranh và người lập danh sách cử tri bầu cử đại biểu Quốc hội, danh, sách cử tri bầu cử đại biểu Hội đồng nhân dân, danh sách cử tri trưng cầu ý dân bị khiếu kiện phải chịu án phí hành chính sơ thẩm
– Trước khi mở phiên tòa, Tòa án tiến hành đối thoại nếu các bên đương sự đối thoại thành về việc giải quyết vụ án thì họ chỉ phải chịu 50% mức án phí hành chính sơ thẩm.
– Người có yêu cầu bồi thường thiệt hại về tài sản theo quy định của pháp luật thì phải chịu án phí nếu yêu cầu của họ không được Tòa án chấp nhận.
Về nghĩa vụ nộp án phí hình sự phúc thẩm được quy định rất chi tiết và cụ thể tại điều 34 nghị quyết số 326/2016/UBTVQH14 về án phí, lệ phí tòa án. Theo đó, nghĩa vụ nộp án phí xác định như sau:
– Trường hợp nếu tòa án cấp phúc thẩm giữ nguyên bản án, quyết định sơ thẩm bị kháng cáo thì đương sự kháng cáo phải nộp tiền án phí phúc thẩm, nếu trừ trường hợp được miễn hoặc không phải chịu án phí phúc thẩm.
– Đương sự kháng cáo không phải chịu án phí phúc thẩm trong trường hợp tòa án cấp phúc thẩm sửa bản án, quyết định sơ thẩm bị kháng cáo. Hoặc trong trường hợp Tòa án cấp phúc thẩm hủy bản án, quyết định sơ thẩm bị kháng cáo để xét xử sơ thẩm lại
– Đương sự rút kháng cáo trước khi mở phiên tòa phúc thẩm phải chịu 50% mức án phí hành chính phúc thẩm. Còn nếu rút tại phiên tòa phúc thẩm phải chịu toàn bộ án phí hành chính phúc thẩm.
– Đương sự vẫn phải chịu án phí sơ thẩm theo quyết định của tòa án cấp sơ thẩm và phải chịu 50% mức án phí phúc thẩm nếu người khởi kiện rút đơn khởi kiện và được các đương sự khác đồng ý trước khi mở phiên tòa hoặc tại phiên tòa phúc thẩm .
– Người kháng cáo phần quyết định về bồi thường thiệt hại của bản án sơ thẩm phải chịu án phí dân sự phúc thẩm
– Người kháng cáo không phải chịu án phí phúc thẩm trong trường hợp yêu cầu kháng cáo của họ được Tòa án chấp nhận.
Như vậy, theo quy định của pháp luật thì khi yêu cầu tòa án giải quyết các tranh chấp trong vụ án dân sự, hình sự hay hành chính thì các đương sự phải có nghĩa vụ nộp án phí theo đúng tinh thần của nghị quyết số 326/2016/UBTVQH14 về án phí, lệ phí tòa án.
