Khái quát chung về nội dung của ngân sách nhà nước? Vai trò ngân sách nhà nước? Đặc điểm ngân sách nhà nước?
Ngân sách nhà nước liệt kê các khoản thu và chi của Chính phủ trong một năm cụ thể. Ngân sách cho mỗi năm tài chính (từ tháng 1 đến tháng 12 của năm đó) được xác định theo luật, và nó trình bày các khoản chi tiêu theo kế hoạch và dự kiến của Chính phủ cho năm tài chính được đề cập. Bổ sung vào ngân sách là một ước tính liên quan đến các nguồn tài trợ của các khoản chi tiêu, có nghĩa là các khoản thu dự kiến của một quốc gia. Vậy vai trò ngân sách nhà nước và đặc điểm ngân sách nhà nước có nội dung ra sao?
Luật sư
Mục lục bài viết
1. Khái quát chung về nội dung của ngân sách nhà nước?
Theo một cách nào đó, ngân sách nhà nước tương tự như ngân sách hộ gia đình:
Một mặt, hộ gia đình có các khoản chi tiêu, chẳng hạn – cho nhà ở, thực phẩm, chăm sóc trẻ em, các chương trình sau giờ học, các hoạt động giải trí, xăng dầu và hơn thế nữa.
Mặt khác, nó có các khoản thu, trong đó các khoản chi được tài trợ, thường đến từ công việc hoặc từ một doanh nghiệp.
Một lựa chọn là từ bỏ một số chi tiêu. Trong trường hợp như vậy, các ưu tiên phải được đặt ra và phải đưa ra quyết định về các khoản chi có thể bị bỏ qua.
Một lựa chọn khác là vay dài hạn (chẳng hạn như thế chấp) hoặc các khoản vay ngắn hạn để tài trợ cho các khoản chi vượt quá. Hộ gia đình sẽ trả lại khoản vay (việc trả lại số tiền đã vay được gọi là trả nợ gốc) kèm theo lãi suất cộng thêm (một khoản trả thêm ngoài số tiền đã vay, phát sinh để sử dụng tiền). Số lượng các khoản vay mà hộ gia đình phải trả càng cao thì số tiền sẽ được sử dụng cho các chi tiêu hiện tại càng thấp.
Giống như hộ gia đình, nhà nước cũng có thể cho vay ngắn hạn hoặc dài hạn.
Bởi vì có những hàng hóa và dịch vụ mà mọi người sẽ không nhất thiết phải mua bằng tiền của mình, chẳng hạn như dịch vụ do cảnh sát cung cấp, và có những dịch vụ cần có sự can thiệp của bên ngoài để đảm bảo hiệu quả của chúng. Chính phủ cung cấp những hàng hóa và dịch vụ này cho người dân, và vì mục đích này, Chính phủ phải chi tiền từ ngân khố công cộng. Ngân sách là kế hoạch được lập trước để giám sát hiệu quả chi tiêu công, tìm nguồn tài chính cho các khoản chi và quyết định Chính phủ sẽ cung cấp hàng hóa và dịch vụ nào.
Trên thực tế thì ngân sách nhà nước sẽ được Chính phủ chi vào các công việc sau:
– Giáo dục (ví dụ, lương cho giáo viên) và y tế (tham gia tài trợ cho giỏ dịch vụ chăm sóc sức khỏe)
– Phòng thủ
– Đầu tư và xây dựng cơ sở hạ tầng – phát triển đường sá, xây dựng các cơ sở giáo dục, đầu tư vào cảng và nhà máy khử muối, v.v.
– Tài trợ cho hoạt động liên tục của các Bộ Chính phủ – tiền lương, mua sắm, chi phí văn phòng
– Chuyển khoản thanh toán – Trợ cấp NII cho người nhận trợ cấp thất nghiệp và hỗ trợ thu nhập, trợ cấp con cái, lương hưu tuổi già, v.v.
– Các khoản tài trợ cho các công ty.
Ngoài tất cả những điều này, Chính phủ còn có chi phí tài chính. Nếu Chính phủ vay tiền để tài trợ cho hoạt động của mình, thì cũng giống như các hộ gia đình, họ phải hoàn trả khoản vay (số tiền Chính phủ đã vay, tức là tiền gốc), ngoài việc trả lãi. Tổng cục Kế toán của Bộ Tài chính phát hành báo cáo hàng năm chi tiết các khoản nợ của nhà nước và sự phát triển của khoản nợ trong vài năm qua, được phân đoạn theo nhiều thông số khác nhau. Vào cuối năm 2020, tổng nợ của Chính phủ là 983 tỷ NIS, so với 823 tỷ NIS vào cuối năm 2019. Sau cuộc khủng hoảng coronavirus, chi tiêu của Chính phủ tăng lên và doanh thu giảm xuống. Vì lý do này, Chính phủ đã huy động nhiều tiền hơn từ các khoản cho vay và trái phiếu so với những năm trước.
2. Vai trò ngân sách nhà nước?
Thứ nhất: Quản lý điều tiết vĩ mô nền kinh tế
– Ngân sách Nhà nước là công cụ định hướng hình thành cơ cấu kinh tế mới, kích thích phát triển sản xuất kinh doanh và chống độc quyền.
– Thông qua hoạt động chi ngân sách, nhà nước sẽ cung cấp kinh phí đầu tư cho cơ sở kết cấu hạ tầng, hình thành các doanh nghiệp thuộc các doanh nghiệp thuộc các ngành then chốt trên cơ sở đó tạo môi trường và điều kiện thuận lợi cho sự ra đời và phát triển các doanh nghiệp thuộc mọi thành phần kinh tế.
– Nguồn kinh phí trong ngân sách cũng có thể được sử dụng để hỗ trợ cho sự phát triển của các doanh nghiệp, đảm bảo tính ổn định về cơ cấu hoặc chuẩn bị cho việc chuyển sang cơ cấu mới hợp lý hơn.
Thứ hai: Huy động các nguồn tài chính của ngân sách Nhà nước để đảm bảo nhu cầu chi tiêu của Nhà nước
– Mức động viên các nguồn tài chính từ các chủ thể trong nguồn kinh tế đòi hỏi phải hợp lý nếu mức động viên quá cao hoặc quá thấp thì sẽ ảnh hưởng đến sự phát triển của nền kinh tế.
– Cần phải xác định mức huy động vào ngân sách Nhà nước một cách phù hợp với khả năng đóng góp tài chính của các chủ thể trong nền kinh tế.
Thứ ba: Đối với kinh tế
– Kích thích sự tăng trưởng kinh tế theo sự định hướng phát triển kinh tế – xã hội thông qua xác công cụ thuế và thuế suất của nhà nước sẽ góp phần kích thích sản xuất phát triển thu hút sự đầu tư của các doanh nghiệp.
– Ngoài ra Nhà nước còn dùng ngân sách Nhà nước đầu tư vào cơ sở hạ tầng tạo điều kiện và môi trường thuận lợi cho các doanh nghiệp hoạt động.
Thứ tư: Đối với thị trường
– Nhà nước sẽ sử dụng ngân sách Nhà nước như một công cụ để góp phần bình ổn giá cả và kiềm chế lạm phát.
– Nhà nước chỉ điều tiết những mặt hàng quan tọng những mặt hàng mang tính chất chiến lược.
– Thị trường vốn sức lao động thông qua phát hành trái phiếu và chi tiêu của Chính phủ.
Thứ năm: Đối với xã hội
– Vai trò điều tiết thu nhập giữa các tầng lớp dân cư trong xã hội.
– Trợ giúp trực tiếp dành cho những người có thu nhập thấp hay có hoàn cảnh đặc biệt như chi về trợ cấp xã hội, trợ cấp gián tiếp dưới hình thức trợ giá cho các mặt hàng thiết yếu, các khoản chi phí để thực hiện chính sách dân số chính sách làm, chống mù chữ và hỗ trợ đồng bào bão lụt.
3. Đặc điểm ngân sách nhà nước?
– Ngân sách Nhà nước không phải là một bản kế hoạch tài chính thuần túy mà còn là một đạo luật. Theo thống kê hiện nay, sau khi bản dự toán ngân sách Nhà nước đã được soạn thảo bởi cơ quan hành pháp thì nó sẽ được chuyển sang cho cơ quan lập pháp xem xét quyết định và ban bố dưới hình thức một đạo luật để thi hành.
Luật đặt ra một giới hạn về tỷ lệ thâm hụt ngân sách được phép. Giới hạn này được gọi là mục tiêu thâm hụt (mặc dù không có chế tài nào được áp dụng nếu nhà nước vượt quá mục tiêu thâm hụt đã được đặt ra). Thông thường, Chính phủ sẽ phải áp dụng cả hai phương án – từ bỏ một số khoản chi tiêu theo kế hoạch và tài trợ cho khoản thâm hụt được phép bằng cách phát hành trái phiếu hoặc vay vốn. Nhà nước sẽ phải trả lại các khoản vay với lãi suất trong những năm tiếp theo. Tỷ lệ thâm hụt càng cao và nhà nước càng phải trả nhiều khoản vay – chi phí lãi vay càng cao. Và vì chi lãi vay được tính vào hạn mức chi, là một trong những quy tắc tài khóa để xác định ngân sách, nên phần ngân sách để lại cho nhà nước cho các khoản chi vãng lai cho các năm tiếp theo sẽ thấp hơn
– Ngân sách Nhà nước là một kế hoạch tài chính khổng lồ nhất cần được Quốc hội biểu quyết thông qua trước thi hành. Đặc điểm này cho ta thấy việc thiết lập ngân sách Nhà nước không chỉ vấn đề kỹ thuật nghiệp vụ mà còn là vấn đề tính kỹ thuật pháp lý.
Nhà nước bị hạn chế về số tiền mà nó có thể chi tiêu, và một số kế hoạch của nó không thể được thực hiện trong một năm ngân sách cụ thể. Vì lý do này, ngân sách nhà nước phản ánh các ưu tiên của Chính phủ về các vấn đề mà Chính phủ tìm cách thúc đẩy – ngân sách dành ngân sách cao hơn cho những lĩnh vực nào và ngược lại, việc thực hiện các luật nào mà Chính phủ trì hoãn trong những năm tới, v.v.
Bổ sung vào ngân sách chi tiêu là một ước tính liên quan đến các khoản thu của Chính phủ trong năm đó, được lập bởi Bộ Tài chính.
– Ngân sách Nhà nước luôn phản ánh mối tương quan giữa quyền lập pháp và quyền hành pháp trong quá trình xây dựng và thực hiện ngân sách. Do đó, cơ quan lập pháp ban hành ra ngân sách Nhà nước dựa trên sự xây dựng của Chính phủ.
Nếu chi tiêu của nhà nước cao hơn thu của nó, thâm hụt ngân sách sẽ được tạo ra, như trong một hộ gia đình, trong đó chi tiêu cao hơn thu. Nếu các khoản thu dự kiến của Chính phủ thấp hơn chi tiêu của nó trong năm đó, Chính phủ có hai lựa chọn: Thứ nhất là đặt ra một thứ tự ưu tiên nhất định và từ bỏ một số khoản chi tiêu – do đó giảm thâm hụt. Lựa chọn thứ hai là vay vốn – trong nước hoặc từ nước ngoài.
– Ngân sách Nhà nước được thiết lập và thực thi hoàn toàn vì mục tiêu mưu cầu lợi ích chung cho toàn thể quốc gia, không phân biệt người hưởng thụ các lợi ích đó là ai, thuộc thành phần kinh tế nào hay đẳng cấp nào trong xã hội.
Ngân sách nhà nước được hình thành từ các nguồn tài chính sau:
– Thuế – Chính phủ thu các loại thuế trực thu, chẳng hạn như thuế thu nhập (một loại thuế mà nhà nước áp dụng đối với các khoản thu của cư dân Israel từ các nguồn khác nhau, bao gồm cả doanh thu từ công việc hoặc kinh doanh; thuế thu nhập áp dụng đối với doanh thu từ việc làm là lũy tiến, có nghĩa là người với thu nhập thấp không phải nộp thuế đối với doanh thu từ việc làm của họ, và khi doanh thu càng cao thì mức thuế phải trả càng cao), thuế doanh nghiệp và thuế mua hàng.
Có các loại thuế gián thu như thuế Giá trị gia tăng (VAT) và hải quan (các loại thuế mà công dân không phải trả trực tiếp cho nhà nước mà được tính vào giá vốn hàng hóa mà chúng ta mua) và các khoản thu.
Ngoài ra, còn có các khoản phí và tiền phạt, chẳng hạn như lệ phí cấp giấy phép xe, lệ phí
Các khoản thu này đến được kho bạc nhà nước nhờ vào hoạt động kinh tế đang diễn ra.
