Chương trình xóa đói giảm nghèo là gì? Kết quả đạt được và thách thức?

1. Chương trình xóa đói giảm nghèo là gì?

– Chương trình xoá đói giảm nghèo( Anti-poverty program) được hiểu là những chương trình được tổ chức với mục đích nhằm giảm bớt tình trạng nghèo ở các vùng, các khu vực khó khăn. Chương trình xoá đói giảm nghèo thường được tổ chức dưới dạng cho vay vốn, hỗ trợ tiêu dùng, hỗ trợ thu nhập…( với mức lãi suất thấp) hoặc các dự án về việc phát triển nguồn nhân lực, dạy nghề, tạo công ăn việc làm cho những người có hoàn cảnh khó khăn, đặc biệt là những người ở vùng sâu vùng xa, vùng nông thôn, vùng hải đảo, vùng kinh tế khó khăn hoặc đặc biệt khó khăn.

– Các chương trình chuyển tiền mặt là các khoản thanh toán trực tiếp bằng tiền mặt cho những người sống trong cảnh nghèo đói. Các chương trình như vậy thường hướng đến các gia đình với mục đích giảm nghèo và bất bình đẳng đồng thời phát triển vốn con người của trẻ em khi chúng lớn lên.  Mặc dù có nhiều hình thức can thiệp chống đói nghèo khác, chuyển tiền mặt là hình thức phổ biến nhất của chương trình mục tiêu chống đói nghèo ở các nước có thu nhập thấp và trung bình.

– Các chương trình chuyển tiền mặt khác nhau đã được thiết kế theo nhiều cách khác nhau. Ví dụ: có nhiều cách khác nhau để thực hiện thanh toán, như chuyển khoản ngân hàng, séc hoặc chứng từ. Một số chương trình cũng được thiết kế để các khoản thanh toán chỉ được thực hiện khi gia đình tuân thủ các điều kiện nhất định (chẳng hạn như tỷ lệ đi học nhất định hoặc tham gia vào các chuyến khám sức khỏe trẻ em). Có bằng chứng mới nổi cho thấy các chương trình có thể có tác động tích cực đến sức khỏe tâm thần của một người trẻ tuổi. Điều này có thể là do nhiều yếu tố, đặc biệt là sự thay đổi trong các hành vi và kỹ năng nuôi dạy con cái, giảm các tác nhân gây căng thẳng hàng ngày.

– Tuy nhiên, nhìn chung, chưa có nhiều thông tin về các cơ chế mà các chương trình chuyển tiền mặt cải thiện sức khỏe tâm thần cho thanh niên, cũng như về cách chúng có thể được thiết kế để thúc đẩy tốt nhất sức khỏe tâm thần của giới trẻ và cuối cùng là cải thiện cơ hội sống của họ.

2. Những kết quả đạt được và thách thức:

2.1. Những kết quả đạt được:

– Kinh tế vĩ mô không phân biệt đối xử với nông nghiệp và tạo môi trường thuận lợi cho người sản xuất nông nghiệp: Điều này bao gồm việc quản lý tỷ giá hối đoái (tiền tệ được định giá quá cao có tác động tiêu cực trong lĩnh vực nông nghiệp và làm tổn thương các nông dân vừa và nhỏ sản xuất hàng xuất khẩu hoặc hàng thay thế nhập khẩu); các chính sách ảnh hưởng đến việc lựa chọn công nghệ (các biện pháp khuyến khích sử dụng công nghệ tiết kiệm lao động có thể gây ra thất nghiệp và nghèo đói hơn); và các mô hình phân bổ chi tiêu công có lợi cho khu vực thành thị với chi phí của khu vực nông thôn.

– Cải thiện khả năng tiếp cận đất đai của người nghèo ở nông thôn:  Ở hầu hết các quốc gia, đặc biệt là những nơi tập trung nhiều đất đai, phân phối lại là điều kiện tiên quyết để xóa đói giảm nghèo trong một khoảng thời gian hợp lý. Những cải thiện trong việc phân phối đất đai cũng có thể đạt được bằng các biện pháp chậm hơn, chẳng hạn như các chương trình tín dụng cho phép người không có đất hoặc gần không có đất mua đất và đánh thuế lũy tiến để thúc đẩy việc bán đất khi quy mô trang trại đạt đến một mức nhất định.

– Cải thiện khả năng tiếp cận của người nghèo nông thôn với các dịch vụ tín dụng và khuyến nông:  Một chính sách phát triển nông thôn phù hợp với xóa đói giảm nghèo phải tăng cường khả năng tiếp cận của người nghèo đối với tín dụng, cơ sở hạ tầng, dịch vụ khuyến nông, đầu vào sản xuất và công nghệ phù hợp với sản xuất quy mô nhỏ. Vì người nghèo nông thôn có xu hướng tham gia vào các hoạt động nông nghiệp và phi nông nghiệp, nên các chương trình tín dụng và dịch vụ khuyến nông nên hướng đến cả hai hoạt động này. Các chương trình tín dụng dành cho nhóm người nghèo cần được quan tâm đặc biệt vì chúng có chi phí và rủi ro thấp hơn, do đó có thể góp phần vào tính bền vững của chương trình và tăng khả năng tiếp cận tín dụng của người nghèo.

– Cải thiện cơ sở hạ tầng nông thôn:  Đầu tư vào cơ sở hạ tầng (đường xá, điện, nước uống, thủy lợi) không chỉ góp phần phát triển nông nghiệp mà còn giảm chi phí giao dịch trong tiếp thị và tạo động lực cho sự phát triển của ngành nông nghiệp, nhà máy chế biến, thương mại, v.v. Ngoài ra, chúng còn cải thiện chất lượng cuộc sống ở khu vực nông thôn. Các tổ chức địa phương có thể giúp thiết kế cơ sở hạ tầng nông thôn mang lại lợi ích cho người nghèo và đáp ứng các nhu cầu xã hội cụ thể.

– Các doanh nghiệp nông thôn vừa và nhỏ: Tăng trưởng kinh tế tạo ra việc làm, nhưng việc làm không nhất thiết phải mở rộng cùng tốc độ với tốc độ tăng trưởng. Ví dụ, nếu tăng trưởng nông nghiệp dựa trên sự ra đời của công nghệ tiết kiệm lao động, thì số lượng việc làm sẽ tăng chậm hơn. Tương tự, nếu tăng trưởng nông nghiệp chủ yếu diễn ra ở các phân ngành có khả năng hấp thụ lao động thấp, thì tác động của nó đối với việc tạo việc làm (và do đó giảm nghèo) sẽ giảm đi.

– Một chiến lược quan trọng để thúc đẩy tạo việc làm trong khu vực nông thôn là hỗ trợ các doanh nghiệp vừa và nhỏ hoạt động ở khu vực nông thôn (nông nghiệp, công nghiệp và các khu vực khác) vì họ có tiềm năng tạo việc làm lớn nhất. Do đó, một môi trường kinh tế có lợi cho sự phát triển của các đơn vị sản xuất này phải là thành phần trung tâm của chiến lược chống đói nghèo. Môi trường như vậy đòi hỏi phải có các chính sách kinh tế vĩ mô hỗ trợ và khả năng tiếp cận tín dụng với lãi suất hợp lý.

– Các doanh nghiệp vừa và nhỏ (ở khu vực thành thị và nông thôn) có thể đặc biệt dễ bị tổn thương trong quá trình chuyển đổi sang nền kinh tế mở hơn. Họ có nhiều khả năng sống sót qua quá trình chuyển đổi nếu nó diễn ra một cách từ từ và nếu nhu cầu của họ được xem xét khi hoạch định các chính sách kinh tế và thương mại.

– Nâng cao chất lượng các dịch vụ xã hội cơ bản ở khu vực nông thôn: Những cải tiến trong trường học nông thôn và cung cấp các dịch vụ y tế dự phòng và y tế cơ bản nâng cao chất lượng cuộc sống ở các vùng nông thôn và giảm động lực cho các gia đình nông thôn di cư lên thành phố. Tiếp cận với nền giáo dục tốt hơn cũng làm tăng cơ hội vượt qua đói nghèo của trẻ em nghèo khi trưởng thành.

Các dịch vụ y tế cơ bản và dự phòng ở khu vực nông thôn có tác động lớn đến người nghèo, đặc biệt là phụ nữ. Việc tiếp cận các dịch vụ này mà không phải trả phí hoặc với chi phí danh nghĩa không chỉ cải thiện chất lượng cuộc sống của họ mà còn tăng khả năng thu nhập thông qua công việc của họ.

2.2. Những thách thức:

Những thách thức đặt ra hiện nay:  nhiều chương trình chống đói nghèo đã đạt được thành công hạn chế và đã xác định được những vấn đề sau.

– Cần phân tích và đánh giá kỹ lưỡng các chương trình chống đói nghèo trong quá khứ để xác định những gì đã hoạt động, cũng như xác định những khó khăn, hạn chế và vấn đề. Người nghèo nói chung thiếu sự tham gia của người nghèo ở các cấp độ khác nhau trong các chương trình chống đói nghèo, ví dụ như trong việc xây dựng và thực hiện các chương trình, cũng như giám sát và đánh giá các phương pháp tiếp cận chương trình. Các chương trình chống đói nghèo thường không xác định đúng nhóm đối tượng của người nghèo.

– Sử dụng dữ liệu hoặc phương pháp thống kê sai để dự báo phân phối thu nhập đã dẫn đến những giả định sai lầm ngay từ khi bắt đầu các chương trình nhằm chống hoặc xóa đói giảm nghèo. Nhóm đặc biệt khuyến nghị nhiều nghiên cứu có sự tham gia hơn (từ dưới lên) như một điều kiện tiên quyết để xây dựng các chiến lược cho các chương trình chống đói nghèo thành công. Điều này sẽ đảm bảo sự tham gia có ý nghĩa của người nghèo vào các chương trình ảnh hưởng trực tiếp đến cuộc sống của họ. Nhóm cũng khuyến nghị cải thiện khung pháp lý, đặc biệt là để bảo vệ người dân tộc thiểu số, phụ nữ, người không có đất, v.v., khỏi bị phân biệt đối xử và loại trừ cơ hội.

– Khi xem xét các ưu tiên phát triển của cả các nước phát triển và đang phát triển, nhóm này đề nghị các chính phủ cắt giảm chi tiêu cho vũ khí và chuyển các nguồn tài chính này sang việc thực hiện các chương trình chống đói nghèo. Người giàu ở các nước phát triển và người giàu ở các nước đang phát triển có nghĩa vụ đóng góp vào mục tiêu xóa nghèo. Đánh thuế người giàu được coi là một trong những cách thích hợp để tích lũy các nguồn tài chính cần thiết.

– Đầu tư dài hạn, ví dụ như cơ sở hạ tầng, dịch vụ giáo dục và y tế, là cần thiết để đảm bảo tăng trưởng kinh tế và điều kiện sống tốt hơn cho mọi người và do đó, xóa nghèo bền vững. Các biện pháp can thiệp ngắn hạn (như viện trợ lương thực) cũng cần thiết, đặc biệt để bù đắp tác động tiêu cực của hạn hán, lũ lụt và các thiên tai khác do con người gây ra. Tuy nhiên, điều cực kỳ quan trọng là không tạo ra sự phụ thuộc vào viện trợ bên ngoài như đã từng xảy ra trong một số trường hợp trong quá khứ.

– Tiếp cận đất đai và các nguồn tài nguyên thiên nhiên khác, cũng như các cơ hội tín dụng và việc làm, là bắt buộc để đạt được mục tiêu xóa nghèo. Các chương trình xóa nghèo phải được thiết kế cho các nhóm yếu thế được nhắm mục tiêu cụ thể, chẳng hạn như người dân tộc thiểu số, người không có đất, người nghèo thành thị, người thất nghiệp và phụ nữ.

– Việc thực hiện các chương trình chống đói nghèo phải được cải thiện đáng kể để sử dụng hợp lý các nguồn lực của chương trình, cho phép người nghèo tham gia thực sự và để người dân mục tiêu hưởng lợi một cách bền vững.

– Ở hầu hết các quốc gia, đặc biệt là những nơi tập trung nhiều đất đai, phân bổ lại là điều kiện tiên quyết để xóa đói giảm nghèo trong một khoảng thời gian hợp lý. Mặc dù việc cải thiện phân phối đất đai luôn được mong muốn, nhưng nó không phải lúc nào cũng khả thi về mặt chính trị. Nhóm đã không thống nhất về việc phải làm gì nếu các điều kiện chính trị của một quốc gia khiến cho việc tái phân phối đất đai không thể thực hiện được. Một số thành viên bày tỏ quan điểm rằng cần theo đuổi các phương thức hành động thay thế để cải thiện phân phối đất đai, ví dụ, các chương trình tín dụng để cho phép người không có đất hoặc gần không có đất mua đất, các ưu đãi thuế để bán đất khi đất đạt quy mô nhất định hoặc phân chia đất đai các chương trình nhằm kích hoạt thị trường đất đai. Các thành viên khác chỉ ra rằng sẽ là sai lầm nếu bắt đầu từ tiền đề rằng cải cách nông nghiệp không khả thi về mặt chính trị.

– Điều này có thể trở thành một lời tiên tri tự hoàn thành. Việc thừa nhận rằng cải cách ruộng đất là không thể có thể trở thành lý do biện minh cho việc thậm chí không cố gắng hình thành các liên minh chính trị cần thiết ủng hộ cải cách.