Tội mua bán trái phép chất ma túy theo Điều 251 Bộ luật hình sự năm 2015, sửa đổi bổ sung năm 2017: Cấu thành tội phạm, mức phạt tù bao nhiêu? Trách nhiệm hình sự khi có hành vi mua bán trái phép chất ma túy?
Ma túy từ lâu đã luôn là một tệ nạn nguy hiểm của xã hội, nó có tác hại rất lớn đến đến sự phát triển của đất nước, là nguồn gốc của nhiều tệ nạn xã hội như trộm cắp, cướp của, gây rối loạn trật tự công cộng,… và đây cũng là nguyên nhân chính của đại dịch HIV trên thế giới. Tội phạm mua bán ma túy cũng ngày trở nên manh động và liều lĩnh, sẵn sàng dùng mọi thủ đoạn để đạt được mục đích khiến cuộc đấu tranh chống tội phạm mua bán ma túy ngày càng trở nên căng thẳng và khốc liệt hơn bao giờ hết.
Trước đây trong luật hình sự Việt Nam gộp chung tội tàng trữ, vận chuyển, mua bán trái phép hoặc chiếm đoạt chất ma túy vào cùng một điều luật, nhưng hiện nay Tội mua bán trái phép chất ma túy đã được tách ra làm một điều luật riêng và được quy định tại Điều 251 Luật sửa đổi bộ luật hình sự 2017. Vậy cấu thành tội này là như thế nào và mức phạt tù là bao nhiêu?
Mục lục bài viết
1. Cấu thành tội mua bán trái phép chất ma túy:
Chủ thể của tội mua bán trái phép chất ma túy.
Cũng giống như các tội hình sự khác, chủ thể của tội mua bán trái phép chất ma túy là người có độ tuổi từ đủ 16 tuổi trở lên và có đủ năng lực trách nhiệm hình sự.
Người từ 14 đến dưới 16 tuổi cũng phải chịu trách nhiệm hình sự về tội mua bán trái phép chất ma túy thuộc trường hợp quy định tại khoản 2, khoản 3 và khoản 4 của Điều 251 Bộ luật hình sự, vì đây là trường hợp tội phạm rất nghiêm trọng hoặc đặc biệt nghiêm trọng.
Khách thể của tội mua bán trái phép chất ma túy.
Khách thể của tội mua bán trái phép chất ma túy là chế độ quản lý của Nhà nước về việc cất giữ, vận chuyển, trao đổi chất ma túy.
Do ma túy đồng thời là một chất được sử dụng trong y học, và trong có công dụng trong các nghiên cứu khác, nhưng việc sử dụng trái phép chất ma túy lại gây ra rất nhiều tác hại cho cộng đồng, cho nên Nhà nước rất coi trọng công tác quản lý chất ma túy.
Đối tượng tác động của tội này là các chất ma túy, các chất ma túy thường gặp là thuốc phiện, cần sa, heroin, mooc phin và phổ biến hơn tại thời điểm hiện tại là các loại ma túy tổng hợp, ma túy đá, hoặc các loại ma túy dưới dạng thuốc tân dược khác…
Mặt khách quan của tội phạm.
Về hành vi: Hành vi mua bán trái phép là khi người phạm tội thực hiện một trong các hành vi sau đây:
+ Bán ma túy: Là việc một người bán lại ma túy mà người đó có được từ các hình như là tự sản xuất, mua lại của người khác, được người khác cho hoặc nhặt được… để thu lợi.
+ Mua lại ma túy để bán: Đối với trường hợp này, cần xác định rõ mục đích của người phạm tội là mua chất ma túy đó là để bán lại cho người khác để thu lợi thì mới truy cứu trách nhiệm về tội mua bán trái phép chất ma túy. Giả sử A mua ma túy của B để bán lại cho C thì A sẽ phạm tội mua bán trái phép chất ma túy.
+ Vận chuyển ma túy để bán cho người khác: Đây là hành vi người phạm tội không những vận chuyển ma túy trái phép mà còn bán lại chất ma túy mà mình vận chuyển cho người khác. Và mục đích của việc vận chuyển trái phép ở đây là để bán lại kiếm lời. Tức là có hai trường hợp xảy ra, trường hợp vận chuyển chất ma túy để bán thì là phạm tội Mua bán trái phép chất ma túy, còn nếu hành vi vận chuyển nhưng không phải để bán thì sẽ bị truy cứu về một tội khác theo quy định của bộ luật hình sự.
+ Tàng trữ để bán lại hoặc để sản xuất ra chất ma túy khác để bán lại trái phép: Đây là hành vi cất giữ trái phép chất ma túy rồi sau đó đem bán lại ma túy đó cho người khác, tức là nếu người này đem bán chất ma túy mà mình tàng trữ hoặc có chứng cứ chứng minh người phạm tội có mục đích bán trái phép chất ma túy này thì người này vẫn bị truy cứu về tội mua bán trái phép chất ma túy.
+ Dùng ma túy để đổi lấy hàng hóa khác hoặc ngược lại dùng hàng hóa để đổi lấy ma túy: Trên thực tế, tội phạm về ma túy cũng có thể dùng ma túy như một loại hàng hóa để trao đổi lấy một loại tài sản khác không phải là tiền hoặc ngược lại. Chẳng hạn như, A sử dụng 3kg ma túy để đổi lấy một khẩu súng lục của B, sau khi vừa thực hiện trao đổi thì bị bắt, cả A và B đều phạm tội buôn bán ma túy.
Về mục đích: Kiếm lợi bất chính dựa trên hoạt động mua bán ma túy.
Về hậu quả: Việc tội phạm thực hiện việc mua bán ma túy thành công hay không không phải là dấu hiệu bắt buộc để cấu thành tội này, do đối tượng mà tội mua bán ma túy xâm phạm là công tác quản lý của nhà nước đối với các chất ma túy, chất gây nghiện,… cho nên người này chỉ cần có hành vi thì đã có thể bị truy tố về tội buôn bán ma túy. Thêm vào đó, số lượng ma túy buôn bán cũng được coi là hậu quả của tội này và là một trong những yếu tố để định khung hình phạt, số lượng càng lớn, mức phạt càng cao.
Mặt chủ quan của tội phạm.
Lỗi của tội phạm trong hoạt động mua bán trái phép chất ma túy ở đây là lỗi cố ý, và cụ thể là lỗi cố ý trực tiếp. Người này biết rõ thứ mình mua bán là ma túy, biết rõ việc mua bán ma túy là trái pháp luật nhưng vẫn thực hiện việc mua bán ma túy để kiếm lời.
2. Mức hình phạt đối với tội mua bán trái phép chất ma túy:
Điều 251 Bộ luật hình sự sửa đổi năm 2017 quy định về mức hình phạt đối với tội mua bán ma túy như sau:
– Phạt tù từ 02 đến 07 năm:
Đây là khung hình phạt không có tình tiết định khung đối với trường hợp tội phạm có hành vi mua bán trái phép chất ma túy. Mức phạt cụ thể trong khung hình phạt này sẽ được quyết định dựa trên các yếu tố trên thực tế của vụ án và xem xét đến các tình tiết giảm nhẹ hay tình tiết tăng nặng của cá nhân người phạm tội.
– Phạt tù từ 07 năm đến 15 năm đối với các trường hợp:
+ Phạm tội có tổ chức: Đây là trường hợp người phạm tội có từ 02 người trở lên và có phân chia công việc hoặc lên kế hoạch cụ thể cho việc thực hiện phạm tội. Trường hợp tội phạm đã lên kế hoạch và phân công công việc cụ thể nhưng hoạt động mua bán, trao đổi vẫn chưa thực hiện thành công thì đây vẫn được coi là phạm tội mua bán ma túy có tổ chức ở giai đoạn chuẩn bị phạm tội hoặc phạm tội chưa đạt.
+ Phạm tội 02 lần, hoặc đối với 02 người trở lên: Phạm tội hai lần là trường hợp người phạm tội đã từng có hành vi mua bán ma túy trước đó, mỗi lần phạm tội đều có đủ yếu tố cấu thành tội phạm nhưng vẫn chưa bị truy cứu trách nhiệm hình sự lần nào. Trường hợp có hai hay nhiều người cùng đến mua ma túy và có từ hai người trở lên đứng ra giao dịch, trả tiền và người bán giao ma túy cho cả hai người này thì đây được coi là phạm tội đối với 2 người trở lên.
+ Lợi dụng chức vụ, quyền hạn: Đây là khi tội phạm là người có chức vụ, quyền hạn, và lợi dụng chính việc mình có chức vụ, quyền hạn này để thực hiện các hoạt động mua bán ma túy. Ví dụ như anh Trần Văn H là sĩ quan trong lực lượng phòng chống ma túy ở biên giới, nhưng anh H đã có hành vi cấu kết với nhóm tội phạm mua bán ma túy, sử dụng xe chuyên dụng của lực lượng quân đội để vận chuyển ma túy tới các tỉnh khác để tiêu thụ. Vậy hành vi của anh H là lợi dụng chức vụ. quyền hạn để thực hiện tội phạm mua bán ma túy.
+ Lợi dụng danh nghĩa cơ quan, tổ chức: Người phạm tội có thể lợi dụng danh nghĩa của cơ quan, tổ chức mà mình là thành viên, hoặc không là thành viên để thực hiện hành vi phạm tội. Trên thực tế, người phạm tội thường lợi dụng danh nghĩa của cơ quan tổ chức nơi mà mình đang làm việc, và thường là người có chức vụ, quyền hạn trong tổ chức đó.
+ Bán ma túy cho người dưới 16 tuổi, hoặc dùng người dưới 16 tuổi vào việc phạm tội: Do người dưới 16 tuổi là đối tượng trẻ em được pháp luật bảo vệ, do đó việc bán ma túy cho đối tượng này, hoặc lợi dụng đối tượng này vào việc thực hiện mua bán nhằm thực hiện dễ dàng hơn và tội phạm cũng dễ dàng che giấu hành vi phạm tội của mình.
+ Mua bán ma túy qua biên giới: Đây là việc tội phạm mua bán ma túy từ quốc gia này qua quốc gia khác bằng bất kỳ hình thức nào. Việc có qua biên giới hay không không phụ thuộc vào ý thức chủ quan của người phạm tội, dù người này không có ý định ban đầu là mua bán ma túy qua biên giới nhưng do yếu tố khách quan nên đã mang ma túy ra khỏi ngoài lãnh thổ Việt Nam để trao đổi thì vẫn xác định là có dấu hiệu mua bán ma túy qua biên giới, và ngược lại, có ý định mang ma túy qua biên giới trao đổi nhưng lại không thể thực hiện được, ma túy chưa qua khỏi biên giới thì không thể coi là có yếu tố này.
+ Có dấu hiệu tái phạm nguy hiểm: Tức là việc người này đã từng bị kết án về hành vi mua bán ma túy với khung hình phạt từ 07 đến 15 năm, hoặc từ trên 15 năm đến 20 năm tù giam, phạt tù chung thân hoặc tử hình và nhưng chưa được xóa án tích với tội phạm đã phạm đã phạm phải trước đó.
+ Mua bán trái phép các loại ma túy, chất gây nghiện có khối lượng hoặc thể tích như sau:
Mua bán các chất cocaine, heroine, amphetamine, methamphetamine, MDMA hoặc XLR-11 có khối lượng từ năm gam (05 g) đến dưới ba mươi gam (30 g);
Mua bán các loại cao côca, nhựa cây cần sa, cây thuốc phiện có khối lượng từ năm trăm gam (500 g) đến dưới một kilogam (1 kg).
Mua bán lá cây côca; lá khát (lá cây Catha edulis); lá, cành, thân, rễ, hoa, quả của cây cần sa hoặc cây khác có chứa chất ma túy do Chính phủ quy định có khối lượng từ mười kilogam (10 kg) đến dưới hai mươi lăm kilogam (25 kg).
Mua bán quả thuốc phiện khô, hoặc tươi. Đối với quả thuốc phiện khô, khối lượng phải từ năm mươi kilogam (50 kg) đến dưới hai trăm kilogam (200 kg); đối với quả thuốc phiện tươi khối lượng mua bán phải từ mười kilogam (10 kg) đến dưới năm mươi kilogam (50 kg).
Mua bán các chất ma túy ở thể rắn hoặc ở thể lỏng khác. Đối với ma túy ở thể rắn: có khối lượng từ hai mươi gam (20 g) đến dưới một trăm gam (100 g). Đối với các chất ma túy khác ở thể lỏng thì có thể tích từ một trăm mililit (100 ml) đến dưới hai trăm năm mươi mililit (250 ml).
Trường hợp có từ hai chất ma túy trở lên thì sẽ xét trên tổng thể tích hoặc khối lượng của các chất đó có tương đương với mức được quy định như trên hay không.
– Phạt tù từ 15 năm đến 20 năm đối với người vi phạm một trong các trường hợp mua bán trái phép các chất ma túy, chất gây nghiện với mức độ như sau:
+ Các loại chất gây nghiện như cocaine, heroine, amphetamine, methamphetamine, MDMA hoặc XLR-11 có khối lượng từ ba mươi gam (30 g) đến dưới một trăm gam (100 g).
+ Các loại bộ phận của các loại cây như là lá cây coca, lá khát (hay còn gọi là lá cây Catha edulis), lá, cành, thân, rễ, thân, hoa, quả của cây cần sa hoặc bộ phận của cây có chứa chất ma túy khác có khối lượng từ hai mươi lăm kilogam (25 kg) đến dưới bảy mươi lăm kilogam (75 kg).
+ Các loại nhựa cây cần sa, cây thuốc phiện, cao coca có khối lượng từ một kilogam (01 kg) đến dưới năm kilogam (05 kg)
+ Các loại quả cây thuốc phiện khô, hoặc tươi. Đối với quả thuốc phiện khô, khối lượng phải từ hai trăm kilogam (200 kg) đến dưới sáu trăm kilogam (600 kg); đối với quả thuốc phiện tươi khối lượng mua bán phải từ năm mươi kilogam (50 kg) đến dưới một trăm năm mươi kilogam (150 kg).
+ Mua bán các chất ma túy ở thể rắn hoặc ở thể lỏng khác. Đối với ma túy ở thể rắn: có khối lượng từ một trăm gam (100 g) đến dưới ba trăm gam (300 g). Đối với các chất ma túy khác ở thể lỏng thì có thể tích từ hai trăm năm mươi mililit (250 ml) đến dưới bảy trăm năm mươi mililit (750 ml).
– Phạt tù 20 năm, tù chung thân, hoặc tử hình đối với người vi phạm một trong các trường hợp mua bán trái phép các chất ma túy, chất gây nghiện với mức độ như sau:
+ Các loại chất gây nghiện như cocaine, heroine, amphetamine, methamphetamine, MDMA hoặc XLR-11 có khối lượng từ một trăm gam (100 g) trở lên.
+ Các loại bộ phận của các loại cây như là lá cây coca, lá khát (hay còn gọi là lá cây Catha edulis), lá, cành, thân, rễ, thân, hoa, quả của cây cần sa hoặc bộ phận của cây có chứa chất ma túy khác có khối lượng từ bảy mươi lăm kilogam (75 kg) trở lên.
+ Các loại nhựa cây cần sa, cây thuốc phiện, cao coca có khối lượng từ năm kilogam (05 kg) trở lên.
+ Các loại quả cây thuốc phiện khô, hoặc tươi. Với quả thuốc phiện khô, khối lượng phải từ sáu trăm kilogam (600 kg) trở lên; với quả thuốc phiện tươi khối lượng mua bán phải từ một trăm năm mươi kilogam (150 kg) trở lên.
+ Với các chất ma túy ở thể rắn hoặc ở thể lỏng khác. Đối với ma túy ở thể rắn: có khối lượng từ ba trăm gam (300 g) trở lên. Đối với các chất ma túy khác ở thể lỏng thì có thể tích từ bảy trăm năm mươi mililit (750 ml) trở lên.
Lưu ý: Đối với trường hợp có hai loại ma túy trở lên thì cơ quan thi hành án sẽ tiến hành tổng hợp khối lượng hoặc thể tích của hai loại ma túy này từ đó đưa ra khung hình phạt tương đương.
Ngoài ra, người phạm tội mua bán ma túy còn có thể bị phạt tiền với mức phạt từ năm triệu đồng (5.000.000 đồng) đến năm trăm triệu đồng (500.000.000 đồng), phải nhận các hình phạt bổ xung như là bị phạt tịch thu tài sản, cấm hành nghề, cấm đảm nhiệm chức vụ, hoặc cấm làm công việc nhất định trong khoảng thời gian từ 01 năm đến 05 năm.
