Quyền và nghĩa vụ của các bên trong hợp đồng gửi giữ tài sản

” Gửi giữ tài sản” là một khái niệm không còn quá xa lạ với rất nhiều người, bởi lẽ quan hệ gửi giữ tài sản phát sinh thường xuyên, hàng ngày trong đời sống như: gửi giữ đồ khi đi vào các cửa hàng, siêu thị, gửi giữ xe,.. Để đảm bảo về quyền và lợi ích hợp pháp của các bên trong quá trình gửi giữ thì các bên sẽ phải lập thành văn bản có tên hợp đồng gửi giữ tài sản. Vậy khi hợp đồng gửi giữ tài sản phát sinh hiệu lực thì các bên tham gia có quyền và nghĩa vụ như thế nào? Bài viết dưới đây của Luật Dương Gia sẽ cung cấp cho bạn đọc nội dung liên quan đến: ” Quyền và nghĩa vụ của các bên trong hợp đồng gửi giữ tài sản”

 

Luật sư tư vấn luật miễn phí qua tổng đài điện thoại: 1900.6568

– Cơ sở pháp lý: Bộ luật dân sự 2015.

1. Hợp đồng gửi giữ tài sản là gì?

– Tại Điều 554 Bộ luật dân sự 2015 quy định về hợp đồng gửi giữ tài sản, theo đó, hợp đồng gửi giữ tài sản được hiểu là sự thỏa thuận giữa các bên( bao gồm bên giữ tài sản và bên gửi tài sản). Theo đó, bên giữ nhận tài sản của bên gửi để bảo quản và trả lại chính tài sản đó cho bên gửi khi hết thời hạn hợp đồng, bên gửi phải trả tiền công cho bên giữ( trừ trường hợp gửi giữ không phải trả tiền công). Về bản chất hợp đồng gửi giữ tài sản là một trong những loại hợp đồng, do đó trước hết hợp đồng gửi giữ tài sản sẽ phải xuất phát từ sự thỏa thuận của các bên, ý chí tự nguyện của các bên). Các bên có thể tự thỏa thuận với nhau về các điều khoản của hợp đồng( bao gồm điều khoản thông thường, điều khoản tùy nghi, các điều khoản khác…) tuy nhiên những sự thỏa thuận này của các bên sẽ không được trái với những quy định của pháp luật, không được trái với những quy tắc đạo đức và thuần phong mỹ tục.

– Không như hợp đồng dịch vụ hay những loại hợp đồng khác, hợp đồng gửi giữ tài sản có thể là hợp đồng có đền bù hoặc có thể là hợp đồng không có đền bù( điều này phụ thuộc vào sự thỏa thuận của các bên) bởi lẽ,  việc gửi giữ tài sản được hình thành nhằm có sự giúp đỡ, tương trợ lẫn nhau trong cuộc sống.

– Đặc điểm của hợp đồng gửi giữ tài sản.

+ Thứ nhất, hợp đồng gửi giữ tài sản là hợp đồng có đền bù hoặc không có đền bù. Việc có đền bù và không có đền bù sẽ xuất phát từ sự thoả thuận của các bên hoặc dựa vào tính chất của việc gửi giữ tài sản. Nếu trong trường hợp tài sản được gửi giữ tại những nơi làm dịch vụ gửi giữ tài sản thì hợp đồng gửi giữ tài sản đó là hợp đồng có đền bù. Khi đó, bên giữ tài sản sẽ được trả một khoản chi phí cho việc giữ tài sản cho bên gửi tài sản theo sự thỏa thuận của các bên và bên giữ tài sản sẽ phải có trách nhiệm giữ, bảo quản tài sản đó cho người gửi và phải thông báo cho người gửi tài sản biết về tình trạng của tài sản mà bên giữ tài sản đang giữ. Và ngược lại, nếu tài sản được gửi tại các cơ quan, nơi công cộng.. thì hợp đồng tài sản đó sẽ là hợp đồng không có đền bù. Việc giao kết hợp đồng không có đền bù thường được dựa trên cơ sở tình cảm và tinh thần tương thân, tương ái, hỗ trợ nhau trong cuộc sống. Về bản chất, hợp đồng không có đền bù là là hợp đồng mà một bên nhận được từ bên kia một lợi ích nào đó nhưng không phải giao lại một lợi ích nào. Theo đó, bên giữ tài sản có trách nhiệm giữ tài sản cho bên gửi tài sản mà bên gửi tài sản không cần phải giao lại một lợi ích nào cho bên giữ tài sản.

– Thứ hai, hợp đồng gửi giữ tài sản là hợp đồng song vụ. Về bản chất hợp đồng song vụ là hợp đồng mà các bên chủ thể đều có nghĩa vụ trong quá trình thực hiện hợp đồng. Khi đó, các bên chủ thể( cụ thể ở đây là bên gửi tài sản và bên giữ tài sản) vừa có quyền, vừa có nghĩa vụ dân sự riêng mà pháp luật về dân sự đã quy định rất rõ về vấn đề này, ngoài ra, bên giữ tài sản và bên nhận tài sản có thể tự thỏa thuận về những quyền và nghĩa vụ khác, nhưng không được trái với những quy định của pháp luật, những quy tắc đạo đức, thuần phong mỹ tục của Việt Nam. Vì hợp đồng giữ gửi tài sản là hợp đồng song vụ nên quyền dân sự của các bên sẽ có sự đối lập tương ứng với nhau. Theo đó, bên giữ tài sản có quyền yêu cầu tài sản trả cho mình một khoản chi phí nào đó tương ứng khi bên giữ tài sản tiến hành giữ tài sản cho bên gửi tài sản. Và ngược lại, bên gửi tài sản sẽ phải yêu cầu bên giữ tài sản giữ và bảo quản tài sản, thông báo về tình trạng của tài sản nếu hỏng, mất,….

– Về đối tượng và chủ thể của hợp đồng gửi giữ tài sản: Trong quá trình giao kết hợp đồng gửi giữ tài sản sẽ bao gồm bên giữ tài sản và bên nhận tài sản, theo đó, các bên khi tham gia thì đều phải là những chủ thể có đầy đủ năng lực hành vi dân sự và năng lực pháp luật dân sự theo quy định của pháp luật. Các bên giao kết hợp đồng dựa trên sự thoả thuận và ý chí của các bên là hoàn toàn tự nguyện và không có những sự ép buộc, đe dọa nào cả.  Đối tượng của hợp đồng gửi giữ tài sản là tài sản, tuy nhiên đối với những tài sản thông thường được tự do lưu thông như: xe máy, xe ô tô, xe đạp, đồ đạc, … còn đối với những loại tài sản có tính chất như dễ cháy nổ, gây ra những độc tố, độc hại, ảnh hưởng đến sức khỏe con người thì khi gửi giữ tài sản bên gửi tài sản phải thông báo cũng như phải có những biện pháp bảo vệ, đảm bảo như: đóng gói, hoặc có những vật dụng chuyên dùng để đựng những tài sản đó cho người giữ tài sản được biết để đảm bảo an toàn cho tài sản cũng như cho người giữ tài sản đó trong quá trình giữ tài sản. Ngoài ra, đối tượng của hợp đồng gửi giữ tài sản còn có thể là động sản, bất động sản( như nhà cửa, đất, tài sản gắn liền với đất,…)

2. Quyền và nghĩa vụ của các bên trong hợp đồng gửi giữ tài sản.

Khi các bên tham gia vào hợp đồng gửi giữ tài sản thì các bên đều có quyền và nghĩa vụ riêng và điều này đã được quy định cụ thể từ Điều 555 đến Điều 558 Bộ luật dân sự 2015.  Theo đó, bên gửi tài sản có những nghĩa vụ như sau:

+ Thứ nhất, bên gửi tài sản có nghĩa vụ phải thông báo cho bên giữ tài sản biết về tình trạng của tài sản mà được gửi để bên giữ tài sản biết được thông tin về tài sản cũng như có những biện pháp bảo quản, những biện pháp phù hợp trong quá trình giữ tài sản đó. Nếu trong trường hợp người gửi tài sản không thông báo về tình trạng cũng như thông tin của tài sản cho người giữ tài sản biết mà tài sản đó bị hư hỏng, hoặc bị tiêu hủy vì không được bảo quản đúng cách thì những thiệt hại về tài sản đó sẽ do bên gửi tài sản chịu trách nhiệm.

+ Thứ hai, bên gửi tài sản phải có nghĩa vụ trả đủ tiền công, đúng hạn và đúng phương thức thanh toán như đã thỏa thuận cho bên giữ tài sản( nếu trong trường hợp bên gửi tài sản và bên giữ tài sản có thỏa thuận trước đó về trả tiền công giữ tài sản- áp dụng đối với hợp đồng gửi giữ tài sản là hợp đồng có đền bù), đối với trường hợp hợp đồng gửi giữ tài sản là hợp đồng không có đền bù thì bên gửi tài sản không có nghĩa vụ phải trả tiền công cho bên giữ tài sản.

– Song song với nghĩa vụ thì bên gửi tài sản cũng có những quyền sau đây:

+ Thứ nhất, bên gửi tài sản có quyền yêu cầu lấy lại tài sản bất cứ lúc nào( được áp dụng đối với hợp đồng gửi giữ tài sản là là hợp đồng không xác định thời hạn) tuy nhiên bên gửi tài sản phải báo trước cho bên giữ một thời gian hợp lý. Về khoảng thời gian hợp lý thì hiện nay chưa có một văn bản hoặc chưa có một quy định nào hướng dẫn về việc xác định khoảng thời gian hợp lý này, do đó việc xác định khoảng thời gian hợp lý sẽ phụ thuộc vào sự thỏa thuận của các bên, vào tình hình thực tế trong quá trình thực hiện hợp đồng gửi giữ tài sản.

+ Thứ hai, bên gửi tài sản có quyền yêu cầu bồi thường thiệt hại, nếu bên giữ làm mất, hư hỏng tài sản gửi giữ, trừ trường hợp bất khả kháng hoặc trừ những trường hợp mà bên gửi tài sản và bên giữ tài sản có những thỏa thuận khác. Về nguyên tắc, nêu trong quá trình thực hiện hợp đồng gửi giữ là hợp đồng có đền bù và bên giữ tài sản có làm mất mát, hỏng tài sản của bên gửi tài sản thì bên gửi tài sản sẽ có quyền yêu cầu bên giữ tài sản phải bồi thường cho mình về phần thiệt hại đó.

– Theo đó, pháp luật cũng quy định về nghĩa vụ của bên giữ tài sản, cụ thể tại Điều 557 Bộ luật dân sự 2015:

+ Bên giữ tài sản có nghĩa vụ  bảo quản tài sản theo đúng thỏa thuận, trả lại tài sản cho bên gửi theo đúng tình trạng như khi nhận giữ. Việc bảo quản tài sản, trả lại tài sản cho bên gửi tài sản xuất phát từ sự thỏa thuận của các bên trong quá trình các bên giao kết hợp đồng gửi giữ tài sản.

+ Bên giữ tài sản có nghĩa vụ được thay đổi cách bảo quản tài sản nếu việc thay đổi là cần thiết nhằm bảo quản tốt hơn tài sản đó. Tuy nhiên, việc thay đổi cách bảo quản tài sản của bên giữ tài sản phải được thông báo ngay cho bên gửi biết về việc thay đổi đó, bên cạnh đó, bên giữ tài sản sẽ có nghĩa vụ thông báo kịp thời cho bên gửi biết về nguy cơ hư hỏng, tiêu hủy tài sản do tính chất của tài sản đó và yêu cầu bên gửi cho biết cách giải quyết trong một thời hạn, việc thông báo này là nghĩa vụ của bên giữ tài sản để đảm bảo về sự nguyên vẹn của tài sản trong quá trình giữ tài sản của bên gửi tài sản cho mình. Tuy nhiên,  nếu hết thời hạn đó mà bên gửi không trả lời thì bên giữ có quyền thực hiện các biện pháp cần thiết để bảo quản và yêu cầu bên gửi thanh toán chi phí do các bên tự thỏa thuận với nhau hoặc dựa vào chi phí thực tế.

+ Bên giữ tài sản cũng có nghĩa vụ bồi thường thiệt hại nếu bên giữ tài sản trong quá trình thực hiện hợp đồng gửi giữ tài sản mà làm mất, hư hỏng tài sản gửi giữ của bên gửi tài sản( trừ những trường hợp mà các bên có những thỏa thuận khác).

– Quyền của bên giữ tài sản cũng được pháp luật quy định, theo đó, bên giữ tài sản có những quyền như sau:

+ Thứ nhất, bên giữ tài sản có quyền yêu cầu bên gửi trả tiền công theo thỏa thuận và êu cầu bên gửi trả chi phí hợp lý để bảo quản tài sản trong trường hợp gửi không trả tiền công. Việc yêu cầu trả tiền, chi phí thực hiện này do các bên tự thỏa thuận trước đó, hoặc không sẽ dựa vào căn cứ tình hình thực tế mà bên giữ tài sản có quyền yêu cầu bên gửi tài sản trả số tiền công cho mình.

+ Thứ hai, bên giữ tài sản có quyền yêu cầu bên gửi nhận lại tài sản bất cứ lúc nào. Tuy nhiên, khi bên giữ tài sản yêu cầu bên nhận tài sản thì bên giữ tài sản phải thông báo trước cho bên gửi một thời gian hợp lý để bên gửi tài sản biết và đến nhận lại tài sản của mình trong trường hợp gửi giữ không xác định thời hạn.

+ Thứ ba, bên giữ tài sản có quyền bán tài sản gửi giữ có nguy cơ bị hư hỏng hoặc tiêu hủy nhằm bảo đảm lợi ích cho bên gửi và khi tiến hành bán tài sản gửi giữ đó thì bên giữ tài sản sẽ phải báo việc đó cho bên gửi và trả cho bên gửi khoản tiền thu được do bán tài sản, sau khi trừ chi phí hợp lý để bán tài sản. Việc bán tài sản trong trường hợp này được coi là hợp lý nhằm bảo đảm lợi ích cho bên gửi tài sản.