Quyết định áp dụng biện pháp điều tra tố tụng đặc biệt phải được ban hành khi có đủ căn cứ và thuộc các trường hợp được pháp luật ghi nhận, đặc biệt, để phát sinh hiệu lực thi hành, quyết định áp dụng biện pháp điều tra tố tụng đặc biệt phải được Viện kiểm sát quyết định phê chuẩn.
Mục lục bài viết
1. Quyết định phê chuẩn quyết định áp dụng biện pháp điều tra tố tụng đặc biệt (158/HS) là gì?
Khái niệm biện pháp điều tra tố tụng đặc biệt không được giải thích trong các văn bản pháp lý, mà được xây dựng trên cơ sở các quy định của pháp luật, cũng như quan điểm của các nhà khoa học tố tụng luật hình sự. Trong các bài viết về áp dụng biện pháp điều tra tố tụng đặc biệt, Luật Dương Gia đều đưa ra khái niệm chung như sau: “biện pháp điều tra tố tụng đặc biệt là các hoạt động điều tra được quy định trong Bộ luật tố tụng hình sự dựa trên cơ sở ứng dụng thành tựu khoa học, kỹ thuật về lĩnh vực âm thanh, hình ảnh, điện tử viễn thông, trình độ của chuyên viên công nghệ thông tin bí mật thu thập thông tin, tài liệu liên quan đến đối tượng bị áp dụng do người có thẩm quyền áp dụng đối với các nhóm tội xâm phạm an ninh, khủng bố, rửa tiền, ma túy, tội phạm có tổ chức thuộc trường hợp đặc biệt nghiêm trọng nhằm phục vụ công tác điều tra, khám phá tội phạm.”
Đặc điểm của biện pháp điều tra tố tụng đặc biệt được thể hiện qua những khía cạnh sau:
Thứ nhất, là hoạt động điều tra được tiến hành theo quy định của Bộ luật tố tụng hình sự, những tài liệu thu thập được có giá trị trong việc làm rõ những vấn đề cần chứng minh trong vụ án hình sự. Nó khác với hoạt động nghiệp vụ trinh sát của lực lượng công an nhân dân, những tài liệu thu thập qua hoạt động nghiệp vụ trinh sát không có giá trị pháp lý để làm rõ những vấn đề cần chứng minh trong vụ án hình sự. Để có thể sử dụng tài liệu thu thập qua hoạt động nghiệp vụ trinh sát phải chuyển hóa từ biện pháp thu thập bí mật sang biện pháp công khai.
Thứ hai, là hoạt động điều tra tố tụng đặc biệt dựa vào việc sử dụng các phương tiện của khoa học kỹ thuật, như ghi âm, ghi hình í mật; nghe điện thoại bí mật và thu thập í mật dữ liệu điện tử. Đối tượng ị áp dụng các biện pháp tố tụng đặc biệt không thể biết được mình đang bị theo dõi, đang bị như ghi âm, ghi hình bí mật; nghe điện thoại bí mật và thu thập dữ liệu điện tử một cách bí mật.
Thứ ba, các hoạt động điều tra tố tụng đặc biệt được tiến hành đối với những tội phạm nhất định trong vụ án hình sự và chỉ được áp dụng, tiến hành khi đã có quyết định khởi tố vụ án hình sự. Đó là các tội xâm phạm an ninh quốc gia, tội phạm về ma túy, tội phạm về tham nhũng, tội khủng ố, tội rửa tiền; tội phạm khác có tổ chức thuộc loại tội phạm đặc biệt nghiêm trọng.
Quyết định áp dụng biện pháp điều tra tố tụng đặc biệt là văn bản do Thủ trưởng Cơ quan điều tra cấp tỉnh, Thủ trưởng Cơ quan điều tra quân sự cấp quân khu trở lên ban hành nhằm quyết định áp dụng một trong các biện pháp điều tra tố tụng đặc biệt khi thuộc một trong các trường hợp được ghi nhận trong Bộ luật tố tụng hình sự. Quyết định áp dụng biện pháp điều tra tố tụng đặc biệt ghi rõ thông tin cần thiết về đối tượng bị áp dụng, tên biện pháp được áp dụng, thời hạn, địa điểm áp dụng, cơ quan tiến hành biện pháp điều tra tố tụng đặc biệt và các nội dung của một văn bản tố tụng.
Quyết định phê chuẩn quyết định áp dụng biện pháp điều tra tố tụng đặc biệt là văn bản do Viện kiểm sát cùng cấp ban hành nhằm đồng ý, chấp thuận cho đối với quyết định áp dụng biện pháp điều tra tố tụng đặc biệt đã được chủ thể có thẩm quyền đề nghị xét phê duyệt.
Quyết định phê chuẩn quyết định áp dụng biện pháp điều tra tố tụng đặc biệt là văn bản có ý nghĩa quan trọng, thể hiện tính tuân thủ pháp luật của chủ thể ban hành quyết định áp dụng biện pháp điều tra tố tụng đặc biệt cũng như viện kiểm sát phê duyệt, dựa trên quy định: “Quyết định áp dụng biện pháp điều tra tố tụng đặc biệt phải được Viện trưởng Viện kiểm sát cùng cấp phê chuẩn trước khi thi hành”, là kết quả của quá trình xem xét, đánh giá hồ sơ, là cơ sở thể hiện trách nhiệm của Viện kiểm sát trong quá trình kiểm sát hoạt động tư pháp. Kể từ thời điểm quyết định phê chuẩn có hiệu lực, cơ quan, đơn vị có liên quan, đặc biệt là Cơ quan điều tra và cơ quan chuyên trách trong Công an nhân dân/Quân đội nhân dân có trách nhiệm thi hành quyết định áp dụng biện pháp điều tra tố tụng đặc biệt và nhanh chóng triển khai trên thực tế.
Về thủ tục đề nghị và phê chuẩn:
Trong thời hạn 24 giờ, kể từ khi ra quyết định áp dụng biện pháp điều tra tố tụng đặc biệt, Thủ trưởng Cơ quan điều tra cấp tỉnh, Thủ trưởng Cơ quan điều tra quân sự cấp quân khu trở lên phải có hồ sơ đề nghị Viện trưởng Viện kiểm sát cùng cấp phê chuẩn quyết định áp dụng biện pháp điều tra tố tụng đặc biệt.
Trong thời hạn 03 ngày, kể từ ngày nhận được hồ sơ đề nghị của Thủ trưởng Cơ quan điều tra cấp tỉnh, Thủ trưởng Cơ quan điều tra quân sự cấp quân khu trở lên, Viện trưởng Viện kiểm sát cùng cấp phải ra quyết định phê chuẩn hoặc không phê chuẩn hoặc có văn bản yêu cầu Thủ trưởng Cơ quan điều tra cấp tỉnh, Thủ trưởng Cơ quan điều tra quân sự cấp quân khu trở lên bổ sung chứng cứ, tài liệu để xét phê chuẩn quyết định áp dụng biện pháp điều tra tố tụng đặc biệt.
Bằng việc quy định cụ thể hơn tại Thông tư liên tịch 04/2018/TTLT-VKSNDTC-BCA-BQP, việc thực hiện của các chủ thể có thẩm quyền trở nên dễ dàng hơn, đảm bảo hơn, đồng bộ hơn và phối hợp nhuần nhuyễn hơn. Đây là cơ sư pháp lý quan trọng buộc các chủ thể này phải thực hiện nhằm phát sinh hiệu lực của quyết định áp dụng biện pháp điều tra tố tụng đặc biệt, tránh tình trạng áp dụng bừa bãi, ảnh hướng đến quyền và lợi ích của cá nhân, tổ chức bị áp dụng.
2. Mẫu quyết định phê chuẩn quyết định áp dụng biện pháp điều tra tố tụng đặc biệt (158/HS):
CỘNG HOÀ XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM
Độc lập – Tự do – Hạnh phúc
VIỆN KIỂM SÁT[1] … [2]…..
Số:…../QĐ-VKS…-…[3]
……………, ngày……… tháng……… năm 20……
QUYẾT ĐỊNH
PHÊ CHUẨN QUYẾT ĐỊNH ÁP DỤNG BIỆN PHÁP
ĐIỀU TRA TỐ TỤNG ĐẶC BIỆT
VIỆN TRƯỞNG VIỆN KIỂM SÁT…………………
Căn cứ các điều 41, 165, 223, 224 và 225 Bộ luật Tố tụng hình sự;
Xét Quyết định áp dụng biện pháp[4]……… số… ngày… tháng… năm… và các tài liệu liên quan của[5]…………… đối với[6]………. là có căn cứ,
QUYẾT ĐỊNH:
Điều 1. Phê chuẩn Quyết định áp dụng biện pháp4… số…… ngày…… tháng…… năm……… của5…… đối với6…
Điều 2. Yêu cầu[7]…. tiến hành điều tra theo quy định của Bộ luật Tố tụng hình sự./.
Nơi nhận:
– Cơ quan điều tra;
– Cơ quan, tổ chức, cá nhân có liên quan;
-………..;
– Lưu: HSVA, HSKS, VP.
VIỆN TRƯỞNG[8]
3. Hướng dẫn mẫu quyết định phê chuẩn quyết định áp dụng biện pháp điều tra tố tụng đặc biệt (158/HS):
[1] Ghi tên Viện kiểm sát cấp trên trực tiếp hoặc Viện kiểm sát nhân dân tối cao
[2] Ghi tên Viện kiểm sát ban hành. Trường hợp Viện kiểm sát nhân dân tối cao ban hành thì bỏ mục này
[3] Viết tắt tên Viện kiểm sát ban hành – đơn vị phụ trách (nếu có)
[4] Ghi rõ tên biện pháp được áp dụng: Ghi âm, ghi hình bí mật; nghe điện thoại bí mật; thu thập bí mật dữ liệu điện tử
[5] Cơ quan ra Quyết định áp dụng biện pháp điều tra tố tụng đặc biệt
[6] Ghi rõ họ và tên người hoặc tên pháp nhân thương mại bị áp dụng biện pháp điều tra tố tụng đặc biệt
[7] Ghi tên Cơ quan điều tra và cơ quan chuyên trách trong Công an nhân dân/Quân đội nhân dân có trách nhiệm thi hành
[8] Trường hợp Phó Viện trưởng được Viện trưởng ủy quyền ký thay thì ghi như sau:
“KT. VIỆN TRƯỞNG
PHÓ VIỆN TRƯỞNG”
Cơ sở pháp lý:
Thông tư liên tịch 04/2018/TTLT-VKSNDTC-BCA-BQP quy định về phối hợp giữa Cơ quan điều tra và Viện kiểm sát trong việc thực hiện quy định của Bộ luật Tố tụng hình sự do Viện trưởng Viện kiểm sát nhân dân tối cao – Bộ trưởng Bộ Công an – Bộ Quốc phòng ban hành
Quyết định 15/QĐ-VKSTC năm 2018 về Mẫu văn bản tố tụng, văn bản nghiệp vụ thực hiện trong công tác thực hành quyền công tố, kiểm sát việc khởi tố, điều tra và truy tố do Viện kiểm sát nhân dân tối cao ban hành
