Trong việc khởi tố, điều tra vụ án hình sự, để quá trình này diễn ra hiệu quả cũng như thế hiện sự phân cấp để quản lý, thực hiện công việc cấp trưởng có quyền phân công cấp phó giải quyết và cũng có quyền thay đổi cấp phó.
Mục lục bài viết
1. Quyết định thay đổi cấp phó trong việc khởi tố, điều tra là gì?
Bộ luật tố tụng hình sự năm 2015 quy định quá trình tố tụng hình sự bao gồm năm giai đoạn chính, đó là: Khởi tố, điều tra, truy tố, xét xử và thi hành án hình sự. Theo quy định này thì khởi tố vụ án hình sự là giai đoạn đầu tiên của quá trình tố tụng hình sự, trong giai đoạn này cơ quan có thẩm quyền khởi tố tiến hành các biện pháp nghiệp vụ để thu thập thông tin, tài liệu, khi có căn cứ sẽ ra quyết định khởi tố vụ án hình sự hoặc quyết định không khởi tố vụ án hình sự. Kết quả của giai đoạn này là cơ sở để mở ra các hoạt động tố tụng hình sự tiếp tho hoặc chấm dứt mọi hoạt động tố tụng đối với tố giác, tin báo về tội phạm, kiến nghị khởi tố.
Tuy nhiên, trong khoa học luật tố tụng hình sự, thuật ngữ “khởi tố vụ án hình sự” được hiểu ở nhiều góc độ khác nhau. Như suy cho cùng, có thể hiểu: “Khởi tố vụ án hình sự là một giai đoạn độc lập, mở đầu cho quá trình giải quyết vụ án hình sự. Trong đó cơ quan và người có thẩm quyền áp dụng các quy định của pháp luật nhằm xác định sự việc xảy ra có hay không có dấu hiệu tội phạm để ra quyết định khởi tố vụ án hình sự hoặc quyết định khởi tố vụ án hình sự.”
Trong lĩnh vực phòng chống tội phạm, điều tra là hoạt động khám phá, phát hiện tội phạm. Điều tra vụ án hình sự là giai đoạn tố tụng hình sự thứ hai của quá trình tố tụng mà trong đó cơ quan điều tra căn cứ vào các quy định của pháp luật tố tụng hình sự và dưới sự kiểm sát của Viện kiểm sát tiến hành các biện pháp cần thiết nhằm thu thập và củng cố các chứng cứ nghiên cứu các tình tiết của vụ án hình sự, phát hiện nhanh chóng, đầy đủ tội phạm, cũng như người có lỗi trong việc thực hiện tội phạm để truy cứu trách nhiệm hình sự, đồng thời bảo đảm cho việc bồi thường thiệt hại về vật chất do tội phạm gây nên và trên cơ sở đó quyết định đình chỉ điều tra vụ án hình sự hoặc chuyển toàn bộ các tài liệu vụ án đó cho Viện kiểm sát kèm theo kết luận điều tra và đề nghị truy tố bị can theo tội danh nhất định được quy định trong bộ luật hình sự.
Cấp phó cơ quan được giao nhiệm vụ tiến hành một số hoạt động điều tra được hiểu là người đứng sau cấp trưởng, thực hiện nhiệm vụ, quyền hạn của cấp trưởng khi cấp trưởng vắng mặt theo sự ủy quyền. Tùy thuộc vào từng cơ quan được giao nhiệm vụ tiến hành một số nhiệm vụ điều tra mà tên gọi của cấp phó cũng có sự khác nhau, vi dụ: Phó Cục trưởng trinh sát biên phòng; Phó Phòng Quản lý xuất nhập cảnh,….
Quyết định thay đổi cấp phó trong việc khởi tố, điều tra vụ án hình sự là văn bản do Cấp trưởng cơ quan được giao nhiệm vụ tiến hành một số hoạt động điều tra ban hành nhằm thay đổi cấp phó đã được phân công trước đó thành một cấp phó khác để thực hiện nhiệm vụ, quyền hạn trong quá trình khởi tố, điều tra vụ án hình sự.
Quyết định thay đổi cấp phó trong việc khởi tố, điều tra vụ án hình sự là quyết định ban hành dựa trên nhiệm vụ, quyền hạn được Bộ luật tố tụng hình sự ghi nhận cho cấp trưởng cơ qua được giao nhiệm vụ tiến hành một số hoạt động điều tra, cụ thể:
– Điểm b, Khoản 1, Điều 39 quy định: “Cấp trưởng các cơ quan được giao nhiệm vụ tiến hành một số hoạt động điều tra…..có những nhiệm vụ, quyền hạn: b) Quyết định phân công hoặc thay đổi cấp phó, cán bộ điều tra trong việc thụ lý, giải quyết nguồn tin về tội phạm, khởi tố, điều tra vụ án hình sự;”
– Điểm b, Khoản 1 Điều 40 nêu rõ: “Cấp trưởng các cơ quan được giao nhiệm vụ tiến hành một số hoạt động điều tra…..có những nhiệm vụ, quyền hạn: b) Quyết định phân công hoặc thay đổi cấp phó, cán bộ điều tra trong việc khởi tố, điều tra vụ án hình sự;”
Quyết định thay đổi cấp phó trong việc khởi tố, điều tra có ý nghĩa trong việc hợp pháp hóa hoạt động của cấp trưởng, cấp phó bị thay đổi và cấp phó được thay đổi. Kể từ thời điểm quyết định có hiệu lực, cấp phó được phân công trong việc khởi tố, điều tra vụ án hình sự có quyết định thay đổi phải bàn giao việc chỉ đạo điều tra cho cấp phó được phân công tiếp tục chỉ đạo điều tra vụ án hình sự, đồng thời, cấp phó được phân công tiếp tục chỉ đạo phát sinh nhiệm vụ, quyền hạn được ghi nhận trong Bộ luật tố tụng hình sự. Quyết định thay đổi còn là cơ sở để xác định trách nhiệm thuộc về cấp phó nào, nếu phát sinh sau khi quyết định này có hiệu lực thì cấp phó mới nếu thực hiện hành vi vi phạm, trái pháp luật thì phải chịu trách nhiệm trước cấp trưởng và trước pháp luật.
Việc thay đổi cấp phó trong việc chỉ đạo điều tra được thực hiện do nhiều nguyên nhân, có thể căn cứ vào quy định về thay đổi người tiến hành tố tụng (mặc dù cấp phó không phải là người tiến hành tố tụng), ví dụ: cấp phó đồng thời là bị hại, đương sự; là người đại diện, người thân thích của bị hại, đương sự hoặc của bị can, bị cáo; hoặc Có căn cứ rõ ràng khác để cho rằng họ có thể không vô tư trong khi làm nhiệm vụ.
Cấp phó tiếp nhận sự phân công phải thực hiện nhiệm vụ, quyền hạn trong phạm vi được phân công trên cơ sở nhiệm vụ quyền hạn của cấp trưởng đã được quy định cụ thể trong Bộ luật tố tụng hình sự.
2. Mẫu quyết định thay đổi cấp phó trong việc khởi tố, điều tra:
……….Tên cơ quan chủ quản…………. CỘNG HÒA XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM
…..Tên đơn vị ban hành quyết định……………… Độc lập – Tự do – Hạnh phúc
Số: ….(Số, ký hiệu văn bản)………..
….Địa danh (tỉnh, thành phố)……….., ngày…………. tháng ……… năm……….
QUYẾT ĐỊNH THAY ĐỔI CẤP PHÓ
TRONG VIỆC KHỞI TỐ, ĐIỀU TRA VỤ ÁN HÌNH SỰ (1)
Tôi: …(Tên cấp trưởng của cơ quan được giao nhiệm vụ tiến hành một số hoạt động điều tra)…………
Chức vụ: …………..
Căn cứ …………….
Căn cứ Điều(2)…………… Bộ luật Tố tụng hình sự,
QUYẾT ĐỊNH:
Thay đổi ông/bà: …………
Chức vụ: ……
tại Quyết định phân công cấp phó, cán bộ điều tra trong việc khởi tố, điều tra vụ án hình sự số: … .ngày ………. tháng …….. năm ……………… của………….
Nay phân công ông/bà: …………..
Chức vụ: …………
trong việc khởi tố, điều tra vụ án hình sự………
xảy ra tại: ……
Cấp phó được phân công trong việc khởi tố, điều tra vụ án hình sự có quyết định thay đổi phải bàn giao việc chỉ đạo điều tra cho cấp phó được phân công tiếp tục chỉ đạo điều tra vụ án hình sự theo Quyết định này. Cấp phó được phân công khởi tố, điều tra vụ án hình sự có nhiệm vụ, quyền hạn và trách nhiệm quy định khoản …………… Điều(2) ……………. Bộ luật Tố tụng hình sự.
Nơi nhận:
– VKS ….
– ……
– Hồ sơ 02 bản.
…..Cấp trưởng (ký, ghi rõ họ tên và đóng dấu)………..
3. Hướng dẫn mẫu quyết định thay đổi cấp phó trong việc khởi tố, điều tra:
(1) Dùng cho cơ quan được giao nhiệm vụ tiến hành một số hoạt động điều tra, bao gồm:
– Các cơ quan của Bộ đội biên phòng, ví dụ: Cục trinh sát biên phòng; Cục phòng, chống ma túy và tội phạm.
– Các cơ quan của Hải quan, ví dụ: Cục Điều tra chống buôn lậu; Cục Kiểm tra sau thông quan.
– Các cơ quan của Kiểm lâm., ví dụ: Cục Kiểm lâm; Chi cục Kiểm lâm vùng.
– Các cơ quan của lực lượng Cảnh sát biển, ví dụ: Bộ Tư lệnh Cảnh sát biển; Bộ Tư lệnh vùng Cảnh sát biển.
– Các cơ quan của Kiểm ngư, ví dụ: Cục Kiểm ngư, Chi cục Kiểm ngư vùng.
– Các cơ quan của Công an nhân dân được giao nhiệm vụ tiến hành một số hoạt động điều tra, ví dụ: Cục Quản lý xuất nhập cảnh; các cục nghiệp vụ an ninh ở Bộ Công an; Phòng Quản lý xuất nhập cảnh; các phòng nghiệp vụ an ninh thuộc Công an tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương (sau đây gọi chung là Công an cấp tỉnh).
– Các cơ quan khác trong Quân đội nhân dân được giao nhiệm vụ tiến hành một số hoạt động điều tra gồm có Trại giam, đơn vị độc lập cấp trung đoàn và tương đương.
(2) Căn cứ thẩm quyền điều tra quy định tại Điều 39 hoặc Điều 40 Bộ luật tố tụng hình sự.
Cơ sở pháp lý:
Bộ luật tố tụng hình sự năm 2015.