Cả trong xã hội cũ trước đây hay xã hội hóa hiện đại như bây giờ thì biên soạn các tài liệu, giáo trình, tài liệu tham khảo…đều có vai trò rất quan trọng trong giáo dục, truyền tải thông tin, phát triển kinh tế-xã hội. Vậy biên soạn là gì?
Mục lục bài viết
1. Biên soạn là gì?
Biên soạn chính là đi thu thập và chọn lọc những tài liệu theo chủ đề và tổng hợp lại để viết thành sách hoặc một bài viết. Việc biên soạn này có liên quan mật thiết đến lĩnh vực giáo dục trong việc biên soạn giáo trình, lĩnh vực khoa học đối với các tài liệu nghiên cứu…
Kiến thức là vô biên nhưng khả năng của con người thì giới hạn nhưng để phát triển thì con người luôn luôn phải trau dồi thêm kiến thức để phát triển từng ngày. Kiến thức mà bạn học được có thể từ thầy cô, bạn bè, những trải nghiệm thực tế…và đặc biệt là từ những tài liệu mang tính chuyên môn đã được biên soạn dựa trên sự nghiên cứu và chắt lọc thông tin một cách kỹ lưỡng.
Nếu bạn là sinh viên tại các trường Đại học thì hẳn đã quen với chương trình học theo tín chỉ. Bên cạnh việc học tập và nghiên cứu theo các đầu sách mà giảng viên gợi ý cho mỗi môn học thì cũng sẽ có những môn học được giảng dạy theo các giáo trình được biên soạn bởi chính các giảng viên bộ môn đó.
Ví dụ thực tế về việc biên soạn giáo trình trong lĩnh vực được thể hiện như sau:
Tại các trường Đại học và các đơn vị giáo dục nghề nghiệp khác ngoài việc giảng dạy và nghiên cứu theo các đầu sách tham khảo mà giảng viên gợi ý cho sinh viên ra, các giảng viên còn thực hiện công tác biên soạn giáo trình với các mục đích chính như sau:
Biên soạn giáo trình Đại học và các đơn vị giáo dục nghề nghiệp
Thứ nhất để xây dựng được một chương trình giảng dạy phù hợp với số lượng tín chỉ mà sinh viên sẽ học trong 1 học kỳ. Nội dung kiến thức cho môn học đó sẽ được phân chia sao phù hợp đối với chương trình giảng dạy và thời gian học của sinh viên. Và đây cũng chính là căn cứ để có thể tính học phí theo mỗi tín chỉ cho sinh viên.
Thứ hai việc biên soạn giáo trình theo từng bộ môn sẽ giúp cho việc tổng hợp và cập nhật những kiến thức nền tảng cũ và mới. Việc biên soạn sách không chỉ giúp cho sinh viên được học thêm các kiến thức mới từ người hướng dẫn mà còn giúp cho giáo viên tiếp tục nâng cao trình độ biên soạn và giảng dạy ngày một cao hơn.
– Biên soạn trong tiếng anh là compilation- Định nghĩa về biên soạn trong tiếng anh được hiểu như sau:Compilation is to collect and select documents by topic and combine them to write into books or an article. This compilation is closely related to the educational field in compiling textbooks, the scientific field for research materials …- Một số từ vựng tiếng anh tiêu biểu liên quan trong cùng lĩnh vực xuất bản như:Online news: báo điện tử
A broadsheet: ấn phẩm khổ rộng
The daily: nhật báo (a newspaper published every day except Sunday)
A tabloid: báo khổ nhỏ, chuyên đăng các tin vắt tắt về người nổi tiếng và thường không có nhiều tin chính luận.
A media outlet: ấn phẩm hoặc chương trình phát thanh chuyên cung cấp tin tức và điểm tin tới công chúng thông qua một loạt các kênh truyền thông.
Media outlets: bao gồm báo giấy, tạp chí, radio, truyền hình và cả internet.
Biweekly: tạp chí loại xuất bản định kỳ 2 lần/tuần
Bulletin: tập san được xuất bản bởi một câu lạc bộ hoặc tổ chức để cung cấp thông tin đến cho các thành viên thuộc đơn vị đó.
A weekly publication: tạp chí, báo xuất bản hàng tuần.
2. Quy định về biên soạn và tác phẩm biên soạn:
Theo Thông tư số 04/2011/TT-BGDĐT quy định về biên soạn và thẩm định nội dung giáo trình như sau:
Thứ nhất, về quy trình tổ chức biên soạn giáo trình
1. Trên cơ sở đề nghị của Khoa, Hiệu trưởng chỉ đạo, tổ chức biên soạn giáo trình để phục vụ giảng dạy, học tập cho các môn học trong chương trình đào tạo của Khoa.
2. Hội đồng Khoa học-Đào tạo Khoa đề xuất với Hiệu trưởng thành lập Ban biên soạn giáo trình hoặc giao nhiệm vụ trực tiếp cho cá nhân nhà khoa học có trình độ, đúng chuyên môn và kinh nghiệm biên soạn giáo trình.
3. Ban biên soạn giáo trình hoặc cá nhân nhà khoa học chịu trách nhiệm xây dựng dự thảo đề cương chi tiết giáo trình môn học và báo cáo Hội đồng Khoa học-Đào tạo Khoa.
4. Hiệu trưởng duyệt đề cương chi tiết giáo trình môn học và giao nhiệm vụ cho Ban biên soạn hoặc cá nhân nhà khoa học thực hiện biên soạn giáo trình.
5. Ban biên soạn giáo trình hoặc cá nhân nhà khoa học chịu trách nhiệm biên soạn giáo trình theo đề cương đã được duyệt.
6. Hiệu trưởng quyết định thành lập Hội đồng thẩm định giáo trình. Hội đồng thẩm định giáo trình tổ chức thẩm định giáo trình đã biên soạn, báo cáo ý kiến đánh giá của Hội đồng lên Hiệu trưởng.
7. Căn cứ vào ý kiến của Hội đồng thẩm định, Hiệu trưởng xem xét, quyết định đưa giáo trình in ấn, xuất bản.
8. Hàng năm, trên cơ sở đề xuất của Khoa, Hiệu trưởng xem xét, quyết định việc tiếp thu, chỉnh lý giáo trình đang sử dụng cho phù hợp với thực tiễn.
Thứ hai, thành phần biên soạn giáo trình
1. Thành phần Ban biên soạn giáo trình gồm có:
a) Chủ biên hoặc đồng chủ biên và các thành viên (nếu có). Chủ biên hoặc đồng chủ biên giáo trình các môn học của chương trình đào tạo trình độ cao đẳng, đại học, thạc sĩ phải có chức danh giáo sư, phó Giáo sư hoặc trình độ tiến sỹ thuộc chuyên ngành của giáo trình đó.
Đối với giáo trình trình độ cao đẳng, trong trường hợp không có tiến sĩ cùng chuyên ngành thì chủ biên hoặc đồng chủ biên tối thiểu phải có trình độ thạc sỹ.
b) Các thành viên tham gia Ban biên soạn giáo trình phải có chuyên môn phù hợp với nội dung giáo trình và đang trực tiếp giảng dạy trình độ cao đẳng, đại học, thạc sỹ hoặc các nhà khoa học có uy tín đang tham gia thỉnh giảng tại trường và do Hiệu trưởng quyết định.
2. Hiệu trưởng quyết định số lượng thành viên tham gia Ban biên soạn giáo trình hoặc cá nhân nhà khoa học biên soạn giáo trình.
3. Hiệu trưởng quy định thành phần, tổ chức và hoạt động của Ban biên soạn giáo trình bằng văn bản.
Thứ ba, tổ chức thẩm định giáo trình
1. Hiệu trưởng quyết định thành lập Hội đồng thẩm định giáo trình để thẩm định giáo trình.
2. Số lượng thành viên Hội đồng thẩm định giáo trình do Hiệu trưởng quyết định, trong đó có 1 Chủ tịch Hội đồng, 2 phản biện, 1 ủy viên thư ký và các ủy viên. Tham gia Hội đồng thẩm định giáo trình phải có ít nhất 02 thành viên ngoài trường, đại diện cho đơn vị sử dụng lao động.
3. Thành viên Hội đồng thẩm định phải là những người có chuyên môn phù hợp với nội dung giáo trình, là các nhà khoa học có trình độ chuyên môn cao, có uy tín và kinh nghiệm giảng dạy đại học.
4. Hội đồng thẩm định tổ chức thẩm định và đề xuất với chủ biên/đồng chủ biên hoặc cá nhân các nhà khoa học tham gia biên soạn giáo trình xem xét, chỉnh sửa, hoàn thiện giáo trình. Hội đồng có thể mời một số thành viên đại biểu ngoài Hội đồng tham dự phiên họp thẩm định.
5. Quy định về tổ chức và hoạt động của Hội đồng thẩm định giáo trình do Hiệu trưởng quy định bằng văn bản.
Các cơ sở giáo dục đại học không đủ điều kiện tổ chức biên soạn giáo trình thì Hiệu trưởng tổ chức lựa chọn, duyệt giáo trình phù hợp với chương trình trình đào tạo để làm tài liệu giảng dạy, học tập chính thức. Hội đồng Khoa học – Đào tạo Khoa đề xuất danh mục các giáo trình cần đưa vào giảng dạy, học tập theo chương trình đào tạo để trình Hiệu trưởng xem xét, tổ chức lựa chọn giáo trình phù hợp với chương trình đào tạo. Hội đồng Khoa học – Đào tạo Khoa đề xuất danh mục các giáo trình cần đưa vào giảng dạy, học tập theo chương trình đào tạo để trình Hiệu trưởng xem xét, tổ chức lựa chọn giáo trình phù hợp với chương trình đào tạo. Căn cứ ý kiến của Hội đồng lựa chọn giáo trình, Hiệu trưởng xem xét và quyết định chọn giáo trình đã lựa chọn để phục vụ giảng dạy, học tập.
Hiệu trưởng có trách nhiệm xin phép chủ biên, tập thể tác giả hoặc cá nhân nhà khoa học và cơ sở đào tạo đã biên soạn giáo trình để được sử dụng giáo trình theo quy định của pháp luật về quyền tác giả và quyền sở hữu trí tuệ. Hiệu trưởng quy định số lượng thành viên hội đồng và tổ chức hoạt động của Hội đồng lựa chọn giáo trình bằng văn bản.
3. Tác phẩm biên soạn có được xem là tác phẩm phái sinh không?
Tác phẩm phái sinh được định nghĩa theo luật sở hữu trí tuệ đó chính là sự sáng tạo với quy mô lớn dựa trên các sản phẩm/tác phẩm đã có sẵn và được bảo hộ về bản quyền. Tác phẩm biên soạn được hiểu là tác giả biên soạn sẽ tiến hành thu thập, chọn lọc các tài liệu liên quan đến chủ đề mà họ muốn hướng tới nhằm mục đích viết thành bài viết hoặc viết thành sách theo chủ đề nhất định.
Theo luật sở hữu trí tuệ Việt Nam thì tác phẩm phái sinh có thể là các tác phẩm được dịch từ các ngôn ngữ khác nhau, các tác phẩm cải biên, chuyển thể, phóng tác hay tuyển chọn và trong đó cũng có cả các tác phẩm biên soạn.
Tác phẩm biên soạn có phải là một tác phẩm phái sinh?
Tại điều 8, khoản 4 trong luật sở hữu trí tuệ thì các tác phẩm phái sinh vừa kể tên trong đó có tác phẩm biên soạn đều được bảo hộ bản quyền từ khi được sáng tạo ra. Trong đó, điều kiện để các tác phẩm phái sinh được bảo hộ bản quyền đó chính là không được phương hại và làm ảnh hưởng đến bản quyền của tác giả và tác phẩm gốc của họ, căn cứ theo luật sở hữu trí tuệ tại điều 6 – khoản 1 và điều 14 – khoản 2.
Để bảo vệ quyền lợi cho các tác phẩm biên soạn mà bạn đã tạo ra thì bạn hãy đăng ký bản quyền cho tác phẩm biên soạn của bạn. Thủ tục đăng ký được quy định rõ trong Nghị định số 22/2012/NĐ-CP, Điều 34, khoản 1 do Chính phủ ban hành năm 2012 bao gồm các loại giấy tờ mà bạn cần chuẩn bị như sau:
– Tờ khai theo mẫu về quyền đăng ký tác giả
– Tác phẩm biên soạn mà bạn cần đăng ký bản quyền cần được sao thành hai bản
–
– Đưa ra các tài liệu để chứng minh về bản quyền đối với các tác phẩm biên soạn được thừa kế, kế thừa hay được chuyển giao từ người khác.
– Đưa ra các tài liệu khẳng định về sự chấp thuận của các đồng giả tạo ra các tác phẩm biên soạn.
– Mang theo các văn bản chứng minh sự chấp thuận của người đồng biên soạn tác phẩm và muốn có quyền sở hữu bản quyền chung đối với các tác phẩm biên soạn đó.
Chất lượng giảng dạy của một cơ sở đào tạo, bồi dưỡng luôn phụ thuộc rất nhiều vào hệ thống giáo trình, tài liệu được đưa vào sử dụng trong quá trình đào tạo, bồi dưỡng. Do đó, công tác biên soạn giáo trình, tài liệu luôn được các cơ sở đào tạo, bồi dưỡng coi là một công việc giữ vai trò đặc biệt quan trọng. Việc biên soạn, xuất bản được các giáo trình, tài liệu bồi dưỡng đảm bảo tính khoa học sẽ góp phần nâng cao chất lượng bồi dưỡng. Nhờ có giáo trình, tài liệu, học viên sẽ có thêm tài liệu để phục vụ việc tự học, giúp phát triển năng lực tự học, tự nghiên cứu của học viên. Nhờ có giáo trình, tài liệu, giảng viên có nhiều điều kiện để đổi mới phương pháp, hình thức tổ chức giảng dạy, bồi dưỡng.
