Thủ tục điều tra vụ án hình sự rút gọn là gì? Thủ tục điều tra vụ án hình sự rút gọn tiếng anh là gì? Vai trò và ý nghĩa của thủ tục điều tra vụ án hình sự theo thủ tục rút gọn? Thủ tục điều tra vụ án hình sự theo thủ tục rút gọn? Hạn chế của thủ tục điều tra vụ án hình sự rút gọn?
Những vụ án mà người phạm tội bị các lỗi nghiêm trọng cần xử lý theo mức độ hình sự và cần thực hiện các hoạt động về điều tra chúng ta hay nghĩ đó là các hoạt động điều tra hình sự. Điều tra vụ án hình sự là giai đoạn thứ hai trong các giai đoạn tố tụng hình sự. Đây là giai đoạn tiếp sau giai đoạn khởi tố. Nhiệm vụ của giai đoạn điều tra là xác định tội phạm và người thực hiện tội phạm; xác định thiệt hại do tội phạm gây ra; xác định nguyên nhân và điều kiện phạm tội, yêu cầu cơ quan, tổ chức hữu quan áp dụng biện pháp khắc phục và ngăn ngừa. Theo đó, Cơ quan điều tra và Viện kiểm sát phải thực hiện các biện pháp nghiệp vụ nhằm thu thập và nghiên cứu các chứng cứ của vụ án nhằm giải quyết vụ án một cách khách quan, kịp thời và đúng người, đúng tội.
Thủ tục rút gọn ra đời nhằm mục đích giảm tải công việc của cơ quan tố tụng, giải quyết nhanh chóng những loại án đơn giản, chứng cứ rõ ràng, sớm khôi phục lại các quan hệ xã hội bị xâm hại, là thủ tục có tác động giáo dục, cải tạo bị cáo và giáo dục cộng đồng một cách có hiệu quả. Trong bài viết dưới đây, chúng tôi xin chia sẻ tới bạn đọc về thủ tục điều tra vụ án hình sự theo thủ tục rút gọn.
1. Điều tra vụ án hình sự theo thủ tục rút gọn là gì?
Điều tra vụ án hình sự là giai đoạn tố tụng hình sự thứ hai mà trong đó cơ quan Điều tra căn cứ vào các quy định của pháp luật tố tụng hình sự và dưới sự kiểm sát của Viện kiểm sát tiến hành các biện pháp cần thiết nhằm thu thập và củng cố các chứng cứ, nghiên cứu các tình tiết của vụ án hình sự, phát hiện nhanh chóng và đầy đủ tội phạm, cũng như người có lỗi trong việc thực hiện tội phạm tội để truy cứu trách nhiệm hình sự, đồng thời bảo đảm cho việc bồi thường thiệt hại về vật chất do tội phạm gây nên và trên cơ sở đó quyết định: Đình chỉ điều tra vụ án hình sự hoặc là; Chuyển toàn bộ các tài liệu của vụ án đó cho Viện kiểm sát kèm theo kết luận điều tra và đề nghị truy tố bị can.
Điều tra vụ án hình sự là một biện pháp trong hoạt động tư pháp hình sự của cơ quan (người) tiến hành đối với mỗi hành vi phạm tội. Mục đích chứng minh hành vi phạm tội và người có lỗi trong việc thực hiện tội phạm thông qua các chứng cứ đã thu thập được. Biện pháp này nhằm đảm bảo nguyên tắc không tránh khỏi trách nhiệm trong thực tiễn áp dụng pháp luật tố tụng hình sự, tránh bỏ lọt tội phạm.
Điều tra vụ án hình sự cũng góp phần loại trừ một thái cực khác trong hoạt động tư pháp hình sự, ngăn chặn kịp thời việc thông qua quyết định khởi tố bị can một cách không thận trọng, thiếu chính xác và do vậy, có thể sẽ kéo một loạt hậu quả tiêu cực tiếp theo xảy ra trong việc truy cứu trách nhiệm hình sự ở các giai đoạn tố tụng (như: Truy tố của Viện kiểm sát hoặc xét xử của
Điều tra vụ án hình sự là một giai đoạn tố tụng hình sự cơ bản và quan trọng để tăng cường pháp chế, bảo vệ các quyền và tự do của công dân trong các giai đoạn trước khi khởi tố của Viện kiểm sát và xét xử của Tòa án, cùng với các giai đoạn tố tụng hình sự khác góp phần có hiệu quả vào cuộc đấu tranh phòng và chống tội phạm trong toàn xã hội.
Trong tố tụng hình sự, vụ án áp dụng thủ tục rút gọn là vụ án ít nghiêm trọng, người thực hiện hành vi phạm tội bị bắt quả tang, người phạm tội tự thú; hành vi phạm tội đơn giản, chứng cứ rõ ràng nên pháp luật cho phép các cơ quan tiến hành tố tụng không phải thực hiện một số thủ tục tố tụng không cần thiết trong quá trình giải quyết vụ án.
Thủ tục rút gọn là một thủ tục đặc biệt được quy định trong tố tụng hình sự, được rút ngắn về thời hạn tố tụng, giản lược một số khâu, một số thủ tục tố tụng hình sự nhất định nhưng vẫn đảm bảo những nguyên tắc cơ bản, do cơ quan có thẩm quyền áp dụng đối với người bị buộc tội nhằm giải quyết vụ án nhanh chóng và đảm bảo các quyền, lợi ích hợp pháp của người tham gia tố tụng.
Thủ tục rút gọn trong điều tra vụ án hình sự là thủ tục tố tụng hình sự đặc biệt được quy định trong Bộ luật Tố tụng hình sự, cho phép Cơ quan điều tra áp dụng các thủ tục tố tụng đã được giản lược so với thủ tục chung để làm rõ sự thật khách quan về vụ án hình sự, xác định tội phạm và người thực hiện hành vi phạm tội và những tình tiết khác có ý nghĩa đối với việc giải quyết vụ án, nhằm giải quyết nhanh chóng, kịp thời và hiệu quả vụ án hình sự.
2. Thủ tục điều tra vụ án hình sự rút gọn tiếng anh là gì?
– Điều tra vụ án hình sự tiếng anh là Criminal case investigation
– Thủ tục điều tra vụ án hình sự rút gọn tiếng anh là Abridged criminal case investigation procedures
3. Vai trò và ý nghĩa của thủ tục điều tra vụ án hình sự theo thủ tục rút gọn
– Vai trò của thủ tục điều tra vụ án hình sự theo thủ tục rút gọn: Đẩy nhanh quá trình điều tra vụ án; Giảm bớt sự quá tải lượng án tồn đọng của CQĐT; Đảm bảo sự chủ động, kịp thời đấu tranh phòng ngừa và chống tội phạm
– Ý nghĩa của thủ tục điều tra vụ án hình sự theo thủ tục rút gọn: Về phía người bị buộc tội, việc quy định TTRG trong điều tra VAHS giúp kịp thời bảo vệ tốt hơn quyền và lợi ích hợp pháp họ; Về phía cơ quan và người THTT, giúp giai đoạn điều tra vụ án diễn ra nhanh hơn, gọn hơn, CQĐT có nhiều thời gian để giải quyết các vụ án khác; và có nhiều ý nghĩa về mặt lợi ích về mặt xã hội.
4. Thủ tục điều tra vụ án hình sự theo thủ tục rút gọn
4.1 Điều kiện áp dụng điều tra vụ án hình sự theo thủ tục rút gọn
Điều 456 BLTTHS năm 2015 quy định điều kiện áp dụng thủ tục rút gọn: “1. Thủ tục rút gọn được áp dụng trong giai đoạn điều tra, truy tố, xét xử sơ thẩm khi có đủ các điều kiện: a) Người thực hiện hành vi phạm tội bị bắt quả tang hoặc người đó tự thú; b) Sự việc phạm tội đơn giản, chứng cứ rõ ràng; c) Tội phạm đã thực hiện là tội phạm ít nghiêm trọng; d) Người phạm tội có nơi cư trú, lý lịch rõ ràng”.
Như vậy, về điều kiện để áp dụng thủ tục rút gọn trong vụ án hình sự phải đáp ứng được bốn điều kiện đó là: Người thực hiện hành vi phạm tội bị bắt quả tang hoặc người đó tự thú; Sự việc phạm tội đơn giản, chứng cứ rõ ràng; Tội phạm đã thực hiện là tội phạm ít nghiêm trọng; Người phạm tội có nơi cư trú, lý lịch rõ ràng. Nếu không đáp ứng đủ bốn điều kiện nêu trên thì không được áp dụng giải quyết theo thủ tuc rút gọn.
4.2. Thủ tục điều tra vụ án hình sự rút gọn
Thủ tục rút gọn không phải là một thủ tục mới trong lịch sử lập pháp và áp dụng pháp luật ở nước ta. Từ năm 1974, ở nước ta đã có những văn bản quy định về thủ tục rút gọn và đã được áp dụng trong thực tiễn điều tra, truy tố, xét xử.
Bộ luật Tố tụng hình sự quy định về điều tra vụ án hình sự theo thủ tục rút gọn như sau:
1. Thời hạn điều tra theo thủ tục rút gọn là 20 ngày kể từ ngày ra quyết định khởi tố vụ án.
2. Khi kết thúc điều tra, Cơ quan điều tra ra quyết định đề nghị truy tố.
Quyết định đề nghị truy tố ghi tóm tắt hành vi phạm tội, thủ đoạn, động cơ, mục đích phạm tội, tính chất, mức độ thiệt hại do hành vi phạm tội gây ra; việc áp dụng, thay đổi, hủy bỏ biện pháp ngăn chặn, biện pháp cưỡng chế; việc thu giữ, tạm giữ tài liệu, đồ vật và xử lý vật chứng; đặc điểm nhân thân của bị can, những tình tiết tăng nặng, giảm nhẹ trách nhiệm hình sự; lý do và căn cứ đề nghị truy tố; tội danh, điểm, khoản, điều của Bộ luật hình sự được áp dụng; ghi rõ thời gian, địa điểm, họ tên và chữ ký của người ra quyết định.
3. Trong thời hạn 24 giờ kể từ khi ra quyết định đề nghị truy tố, Cơ quan điều tra phải giao quyết định đề nghị truy tố cho bị can hoặc người đại diện của bị can, gửi cho người bào chữa, bị hại, đương sự hoặc người đại diện của họ và chuyển quyết định đề nghị truy tố cùng hồ sơ vụ án cho Viện kiểm sát.
Thủ tục rút gọn đã xác lập cơ sở pháp lý để các cơ quan tiến hành tố tụng giải quyết nhanh chóng một số lượng lớn các vụ án về tội phạm ít nghiêm trọng, phạm tội quả tang, chứng cứ đơn giản, rõ ràng; rút ngắn điều tra, truy tố xét xử thời gian, góp phần hạn chế lượng án tồn đọng hàng năm tại các cơ quan tiến hành tố tụng ở các địa phương. Và khi tiến hành điều tra đối với thủ tục rút gọn thì phải tuân thủ theo các nguyên tắc, trình tự tố tụng nhất định.
Như vậy, quy định thời hạn áp dụng thủ tục rút gọn trong điều tra nhằm rút gọn thời hạn điều tra nhưng vẫn đảm bảo xử lý đúng người, đúng tội, không để xảy ra oan sai.
5. Hạn chế của thủ tục điều tra vụ án hình sự rút gọn
– Về điều kiện áp dụng thủ tục rút gọn trong điều tra vụ án hình sự: Về điều kiện “sự việc phạm tội đơn giản, chứng cứ rõ ràng”. cần phải có sự giải thích, hướng dẫn của cơ quan có thẩm quyền để các CQĐT áp dụng thống nhất; về điều kiện “tội phạm đã thực hiện là tội phạm ít nghiêm trọng”. Quy định tội phạm ít nghiêm trọng làm hạn chế việc áp dụng TTRG của Cơ quan điều tra. Về điều kiện“ người phạm tội phải có căn cước, lai lịch rõ ràng”. Thế nào là “căn cước, lai lịch rõ ràng” thì hiện nay chưa có văn bản pháp luật nào hướng dẫn để CQĐT dễ dàng xác định căn cước, lai lịch rõ ràng. Do đó, trong thực tiễn mỗi CQĐT có cách vận dụng khác nhau.
– Về thời hạn áp dụng thủ tục rút gọn trong điều tra vụ án hình sự: Việc phân bổ thời hạn cho giai đoạn điều tra là 12 ngày là quá ngắn trong khi giai đoạn xét xử là 14 ngày điều này chưa hợp lý. Cần phải tăng thời hạn điều tra lên và giảm thời hạn xét xử xuống.
– Về thẩm quyền áp dụng thủ tục rút gọn trong điều tra vụ án hình sự: Chỉ quy định cho VKS là cơ quan duy nhất có thẩm quyền áp dụng TTRG là chưa phù hợp với thực tiễn điều tra vụ án, cần phải mở rộng cho các cơ quan THTT khác cho hợp lý.
