Trong thực tiễn giải quyết các vụ việc hôn nhân và gia đình, không ít trường hợp cha hoặc mẹ đã tự nguyện nhường quyền nuôi con khi ly hôn nhưng sau đó phát sinh nhu cầu yêu cầu thay đổi người trực tiếp nuôi con. Vậy câu hỏi đặt ra: Đã nhường quyền nuôi con thì muốn đòi lại có được hay không?
Mục lục bài viết
- 1 1. Đã nhường quyền nuôi con thì muốn đòi lại con có được không?
- 2 2. Thủ tục đòi lại quyền nuôi con sau ly hôn như thế nào?
- 3 3. Cần căn cứ vào những tiêu chí nào khi xem xét yêu cầu đòi lại quyền nuôi con?
- 3.1 3.1. Quyền lợi mọi mặt của con là tiêu chí cao nhất:
- 3.2 3.2. Điều kiện vật chất của người yêu cầu nuôi con:
- 3.3 3.3. Điều kiện tinh thần và khả năng trực tiếp chăm sóc, giáo dục con:
- 3.4 3.4. Nhân thân, đạo đức và lối sống của cha, mẹ:
- 3.5 3.5. Sự ổn định trong cuộc sống hiện tại của trẻ em:
- 3.6 3.6. Ý kiến, nguyện vọng của con từ đủ 07 tuổi trở lên:
1. Đã nhường quyền nuôi con thì muốn đòi lại con có được không?
Quyền nuôi con là quyền và trách nhiệm pháp lý của cha mẹ hoặc người giám hộ nhằm trực tiếp trông nom, chăm sóc, nuôi dưỡng, giáo dục con cái. Khi cha mẹ ly hôn, quyền này thường do một bên trực tiếp đảm nhận, trực tiếp chăm sóc; còn người còn lại có nghĩa vụ cấp dưỡng và có quyền thăm nom. Theo Điều 84 Luật Hôn nhân và gia đình năm 2014 có quy định việc thay đổi người trực tiếp nuôi con sau khi ly hôn như sau:
- Trong trường hợp có yêu cầu của cha, mẹ hoặc cá nhân, tổ chức được quy định tại khoản 5 Điều 84 Luật Hôn nhân và gia đình năm 2014, Tòa án có thể quyết định việc thay đổi người trực tiếp nuôi con;
- Việc thay đổi người trực tiếp nuôi con được giải quyết khi có một trong các căn cứ sau đây: Cha, mẹ có thỏa thuận về việc thay đổi người trực tiếp nuôi con phù hợp với lợi ích của con; hoặc người trực tiếp nuôi con không còn đủ điều kiện trực tiếp trông nom, chăm sóc, nuôi dưỡng, giáo dục con;
- Việc thay đổi người trực tiếp nuôi con phải xem xét nguyện vọng của con từ đủ 07 tuổi trở lên;
- Trong trường hợp xét thấy cả cha và mẹ đều không đủ điều kiện trực tiếp nuôi con thì Tòa án quyết định giao con cho người giám hộ theo quy định của Bộ luật Dân sự;
- Trong trường hợp có căn cứ theo quy định tại điểm b khoản 2 Điều này thì trên cơ sở lợi ích của con, cá nhân, cơ quan, tổ chức sau có quyền yêu cầu thay đổi người trực tiếp nuôi con: Người thân thích; cơ quan quản lý nhà nước về gia đình; cơ quan quản lý nhà nước về trẻ em hoặc hội liên hiệp phụ nữ.
Như vậy, trong trường hợp đã nhường quyền nuôi con thì bạn vẫn CÓ THỂ giành lại (đòi lại) quyền nuôi con thông qua thủ tục yêu cầu thay đổi quyền nuoi con sau ly hôn. Khi đó, hai bên vợ chồng có thể thỏa thuận với nhau về yêu cầu thay đổi người trực tiếp nuôi con để đảm bảo quyền lợi về mọi mặt của con.
Trong trường hợp vợ/chồng không thể thỏa thuận được với nhau về việc thay đổi người trực tiếp nuôi con, người muốn giành lại quyền nuôi con thì phải chứng minh:
- Người đang trực tiếp nuôi con không còn đủ điều kiện trực tiếp để nuôi dưỡng, chăm sóc, giáo dục con cái làm ảnh hưởng tới quyền và lợi ích của con;
- Và yêu cầu Tòa án quyết định việc thay đổi người trực tiếp nuôi con.
2. Thủ tục đòi lại quyền nuôi con sau ly hôn như thế nào?
Căn cứ theo Điều 81 Luật Hôn nhân và Gia đình 2014 quy định như sau:
- Sau khi ly hôn, cha mẹ vẫn có quyền, nghĩa vụ trông nom, chăm sóc, nuôi dưỡng, giáo dục con chưa thành niên, con đã thành niên mất năng lực hành vi dân sự hoặc không có khả năng lao động và không có tài sản để tự nuôi mình theo quy định của Luật này, Bộ luật dân sự và các luật khác có liên quan.
- Vợ, chồng thỏa thuận về người trực tiếp nuôi con, nghĩa vụ, quyền của mỗi bên sau khi ly hôn đối với con; trường hợp không thỏa thuận được thì Tòa án quyết định giao con cho một bên trực tiếp nuôi căn cứ vào quyền lợi về mọi mặt của con; nếu con từ đủ 07 tuổi trở lên thì phải xem xét nguyện vọng của con.
- Con dưới 36 tháng tuổi được giao cho mẹ trực tiếp nuôi, trừ trường hợp người mẹ không đủ điều kiện để trực tiếp trông nom, chăm sóc, nuôi dưỡng, giáo dục con hoặc cha mẹ có thỏa thuận khác phù hợp với lợi ích của con.
Khi có nhu cầu giành lại quyền trực tiếp nuôi con sau ly hôn, cha hoặc mẹ là người không trực tiếp nuôi con có quyền nộp đơn khởi kiện yêu cầu thay đổi người trực tiếp nuôi con đến Tòa án có thẩm quyền để được xem xét, giải quyết theo quy định của pháp luật.
Theo đó, Tòa án nhân dân cấp huyện nơi người đang trực tiếp nuôi con cư trú có thẩm quyền giải quyết. Trường hợp vụ việc có yếu tố nước ngoài (ví dụ: một bên là người nước ngoài, đang cư trú ở nước ngoài hoặc con đang ở nước ngoài…) thì thẩm quyền thuộc Tòa án nhân dân cấp tỉnh theo quy định của pháp luật tố tụng dân sự.
a. Hồ sơ giành lại quyền nuôi con:
- Đơn khởi kiện về việc thay đổi người trực tiếp nuôi con sau ly hôn (theo đúng hình thức và nội dung luật định);
- Bản án ly hôn (đối với trường hợp ly hôn đơn phương) hoặc Quyết định công nhận thuận tình ly hôn (đối với trường hợp ly hôn thuận tình);
- Bản sao giấy khai sinh của con;
- Bản sao Chứng minh nhân dân/Căn cước công dân của người khởi kiện;
- Các tài liệu, chứng cứ chứng minh có căn cứ thay đổi người trực tiếp nuôi con như: điều kiện kinh tế, chỗ ở, thời gian chăm sóc con, tư cách đạo đức của người đang nuôi con, việc không còn bảo đảm quyền và lợi ích tốt nhất cho con…
b. Trình tự giải quyết:
- Sau khi tiếp nhận hồ sơ khởi kiện hợp lệ, Tòa án sẽ ra Thông báo nộp tiền tạm ứng án phí.
- Người khởi kiện có trách nhiệm nộp tiền tạm ứng án phí dân sự sơ thẩm tại Cơ quan thi hành án dân sự có thẩm quyền và nộp lại biên lai thu tiền tạm ứng án phí cho Tòa án.
- Khi nhận được biên lai tạm ứng án phí, Tòa án sẽ ra quyết định thụ lý vụ án và tiến hành giải quyết vụ việc theo đúng trình tự và thủ tục tố tụng do pháp luật quy định dựa trên cơ sở bảo đảm quyền và lợi ích hợp pháp của trẻ em.
3. Cần căn cứ vào những tiêu chí nào khi xem xét yêu cầu đòi lại quyền nuôi con?
Khi giải quyết yêu cầu thay đổi người trực tiếp nuôi con, Tòa án thường sẽ tập trung duy nhất vào quyền và lợi ích hợp pháp của người con tại thời điểm xét xử. Việc đánh giá được thực hiện toàn diện và khách quan, dựa trên nhiều tiêu chí pháp lý cụ thể dưới đây (dựa trên Điều 6 Nghị quyết 01/2024/NQ-HĐTP):
3.1. Quyền lợi mọi mặt của con là tiêu chí cao nhất:
Nguyên tắc xuyên suốt trong mọi quyết định liên quan đến quyền nuôi con là bảo đảm quyền lợi tốt nhất cho trẻ em. Tòa án không xem xét việc “ai có quyền đòi lại” mà đặt câu hỏi trọng tâm: Việc thay đổi người trực tiếp nuôi con có mang lại lợi ích tốt hơn cho con hay không? Quyền lợi của con được hiểu một cách toàn diện, bao gồm cả điều kiện vật chất, tinh thần, sự phát triển nhân cách, giáo dục, sức khỏe và sự ổn định tâm lý. Do đó, dù một bên là người đã từng tự nguyện nhường quyền nuôi con thì Tòa án vẫn có thể chấp nhận yêu cầu thay đổi nếu chứng minh được rằng việc giao con cho bên đó phù hợp hơn với lợi ích hiện tại và lâu dài của trẻ.
3.2. Điều kiện vật chất của người yêu cầu nuôi con:
Điều kiện vật chất là một trong những tiêu chí quan trọng, nhưng không phải yếu tố quyết định duy nhất. Tòa án sẽ xem xét khả năng bảo đảm nhu cầu thiết yếu cho con như: Ăn, ở, sinh hoạt, học tập, chăm sóc y tế… Các yếu tố thường được đánh giá bao gồm mức thu nhập ổn định, tính hợp pháp và bền vững của nguồn thu, điều kiện nhà ở, môi trường sinh sống… Cơ quan có thẩm quyền sẽ đánh giá về điều kiện vật chất của người yêu cầu có đủ để bảo đảm cuộc sống bình thường và an toàn cho con hay không; đồng thời xem xét tương quan với điều kiện thực tế của bên đang trực tiếp nuôi con.
3.3. Điều kiện tinh thần và khả năng trực tiếp chăm sóc, giáo dục con:
Bên cạnh yếu tố vật chất, Tòa án đặc biệt coi trọng điều kiện tinh thần và khả năng chăm sóc trực tiếp. Điều này bao gồm: Thời gian dành cho con, mức độ gắn bó tình cảm, khả năng quan tâm, dạy dỗ, định hướng nhân cách… và hỗ trợ tâm lý cho trẻ. Trong nhiều trường hợp, dù một bên có thu nhập cao hơn nhưng thường xuyên đi làm xa cũng như không có thời gian chăm sóc con hoặc giao con cho người khác nuôi dưỡng… thì vẫn có thể bị đánh giá là không bảo đảm tốt điều kiện tinh thần cho trẻ. Ngược lại, người từng nhường quyền nuôi con nhưng nay có thời gian, sự quan tâm và môi trường tinh thần ổn định hơn thì hoàn toàn có cơ hội được Tòa án chấp nhận yêu cầu.
3.4. Nhân thân, đạo đức và lối sống của cha, mẹ:
Tòa án sẽ xem xét nhân thân của mỗi bên thông qua lối sống, đạo đức, cách ứng xử và hành vi trong đời sống xã hội. Các yếu tố như: Chấp hành pháp luật, tiền án tiền sự, hành vi bạo lực gia đình, nghiện rượu, cờ bạc, ma túy hoặc các hành vi tiêu cực khác có ảnh hưởng xấu đến sự phát triển của con đều là căn cứ bất lợi. Trong trường hợp người đang trực tiếp nuôi con có lối sống không lành mạnh, thường xuyên vi phạm nghĩa vụ chăm sóc hoặc có hành vi xâm hại về thể chất, tinh thần đối với trẻ thì đây là căn cứ rất quan trọng để Tòa án xem xét chấp nhận yêu cầu đòi lại quyền nuôi con của bên còn lại.
3.5. Sự ổn định trong cuộc sống hiện tại của trẻ em:
Một nguyên tắc quan trọng khác là bảo đảm sự ổn định về tâm lý và môi trường sống cho trẻ. Tòa án sẽ cân nhắc việc thay đổi người trực tiếp nuôi con có làm “xáo trộn” nghiêm trọng đến cuộc sống hiện tại của trẻ hay không (đặc biệt là với trẻ nhỏ hoặc trẻ đã quen với môi trường học tập, sinh hoạt ổn định). Tuy nhiên, sự ổn định này không phải là yếu tố tiên quyết. Nếu môi trường sống hiện tại tuy ổn định nhưng không còn phù hợp hoặc tiềm ẩn nguy cơ ảnh hưởng xấu đến sự phát triển của trẻ thì Tòa án vẫn có thể quyết định thay đổi để bảo đảm lợi ích lâu dài cho con.
3.6. Ý kiến, nguyện vọng của con từ đủ 07 tuổi trở lên:
Đối với trẻ từ đủ 07 tuổi thì Tòa án bắt buộc phải xem xét ý kiến, nguyện vọng của con khi quyết định thay đổi người trực tiếp nuôi dưỡng. Tuy nhiên, nguyện vọng của trẻ không mang tính quyết định “tuyệt đối/duy nhất” mà chỉ là một trong những căn cứ để Tòa án đánh giá. Tòa án sẽ xem xét nguyện vọng đó có xuất phát từ lợi ích thực sự của trẻ hay bị tác động, chi phối từ một phía. Trong nhiều trường hợp, dù trẻ mong muốn ở với một bên nhưng nếu điều kiện nuôi dưỡng của bên đó không bảo đảm, Tòa án vẫn có thể đưa ra quyết định khác để bảo vệ tốt nhất quyền lợi của con.
THAM KHẢO THÊM:
Tư vấn pháp luật qua Zalo
Liên hệ với Luật sư để được hỗ trợ:
Tư vấn pháp luật qua Zalo 
