Nhiệm vụ, quyền hạn của các cơ quan được giao nhiệm vụ tiến hành một số hoạt động điều tra

Điều tra là một giai đoạn độc lập của tố tụng hình sự,  ở giai đoạn này cơ quan được phân công nhiệm vụ điều tra thực hiện các nhiệm vụ cụ thể nhằm áp dụng các biện pháp cần thiết do luật định để chứng minh việc thực hiện tội phạm và người phạm tội, xác định rõ những nguyên nhân và điều kiện phạm tội. Hoạt động điều tra vụ án hình sự được thực hiện bởi cơ quan điều tra và các cơ quan được giao nhiệm vụ tiến hành một số hoạt động điều tra. Để hiểu rõ hơn về những nhiệm vụ, quyền hạn của các cơ quan được giao nhiệm vụ tiến hành một số hoạt động điều tra mời bạn đọc tham khảo bài viết dưới đây của Luật Dương Gia:

1. Cơ quan được giao nhiệm vụ tiến hành hoạt động điều tra là gì?

Thời điểm của giai đoạn điều tra được bắt đầu từ khi cơ quan (người) tiến hành tố tụng hình sự có thẩm quyền ra quyết định khởi tố vụ án hình sự và kết thúc bằng bản kết luận điều tra và quyết định của Cơ quan Điều tra về việc đề nghị Viện kiểm sát truy tố bị can trước Tòa án hoặc đình chỉ vụ án hình sự tương ứng.

Cơ quan được giao nhiệm vụ tiến hành hoạt động điều tra là một trong hai bộ phận của cơ quan tiến hành tố tụng. Cụ thể, tại điểm a) khoản 1, Điều 4 BLTTHS quy định: ” Cơ quan có thẩm quyền tiến hành tố tụng gồm cơ quan tiến hành tố tụng và cơ quan được giao nhiệm vụ tiến hành một số hoạt động điều tra.”

Điều 35 Bộ luật tố tụng Hình sự 2015 quy định khá cụ thể và chi tiết về các cơ quan và người được giao nhiệm vụ tiến hành một số hoạt động điều tra, theo đó cơ quan được giao nhiệm vụ tiến hành một số hoạt động điều tra gồm:

a) Các cơ quan của Bộ đội biên phòng;

b) Các cơ quan của Hải quan;

c) Các cơ quan của Kiểm lâm;

d) Các cơ quan của lực lượng Cảnh sát biển;

đ) Các cơ quan của Kiểm ngư;

e) Các cơ quan của Công an nhân dân được giao nhiệm vụ tiến hành một số hoạt động điều tra;

g) Các cơ quan khác trong Quân đội nhân dân được giao nhiệm vụ tiến hành một số hoạt động điều tra

2. Cơ quan Điều tra Tiếng Anh là gì?

Cơ quan điều tra Tiếng Anh là: “investigative agency”.

3. Nhiệm vụ, quyền hạn của các cơ quan được giao nhiệm vụ tiến hành hoạt động điều tra

Nhiệm vụ, quyền hạn của các cơ quan được giao nhiệm vụ tiến hành hoạt động điều tra được quy định tại Điều 164 BLTTHS 2015, theo đó:

Khi phát hiện hành vi có dấu hiệu tội phạm trong lĩnh vực và địa bàn quản lý của mình thì các cơ quan của Bộ đội biên phòng, Hải quan, Kiểm lâm, lực lượng Cảnh sát biển, Kiểm ngư được giao nhiệm vụ tiến hành một số hoạt động điều tra có nhiệm vụ, quyền hạn:

Trường hợp tội phạm ít nghiêm trọng

Cơ quan được giao nhiệm vụ tiến hành hoạt động điều tra có quyền ra quyết định khởi tố vụ án hình sự, khởi tố bị can trong trường hợp phạm tội quả tang có chứng cứ và lý lịch người phạm tội rõ ràng 

Sau đó cơ quan được giao nhiệm vụ tiến hành hoạt động điều tra có nhiệm vụ tiến hành điều tra

Trong thời hạn 01 tháng kể từ ngày ra quyết định khởi tố vụ án hình sự cơ quan được giao nhiệm vụ điều tra có trách nhiệm chuyển hồ sơ vụ án cho Viện kiểm sát có thẩm quyền để tiếp tục giải quyết vụ án.

Trường hợp tội phạm nghiêm trọng, tội phạm rất nghiêm trọng, tội phạm đặc biệt nghiêm trọng hoặc tội phạm ít nghiêm trọng nhưng phức tạp

Cơ quan được giao nhiệm vụ tiến hành một số hoạt động điều tra có thẩm quyền ra quyết định khởi tố vụ án hình sự và tiến hành hoạt động điều tra ban đầu

Trong thời hạn 07 ngày kể từ ngày ra quyết định khởi tố vụ án hình sự cơ quan được giao tiến hành một số hoạt động điều tra có trách nhiệm chuyển hồ sơ vụ án cho Cơ quan điều tra có thẩm quyền tiếp tục giải quyết vụ án.

Trong Công an nhân dân, Quân đội nhân dân, ngoài các Cơ quan điều tra thì các cơ quan khác được giao nhiệm vụ tiến hành một số hoạt động điều tra trong khi làm nhiệm vụ của mình, nếu phát hiện sự việc có dấu hiệu tội phạm thì có quyền khởi tố vụ án hình sự, tiến hành hoạt động điều tra ban đầu và chuyển hồ sơ vụ án cho Cơ quan điều tra có thẩm quyền trong thời hạn 07 ngày kể từ ngày ra quyết định khởi tố vụ án hình sự.

Các cơ quan của Bộ đội biên phòng, Hải quan, Kiểm lâm, lực lượng Cảnh sát biển, Kiểm ngư, cơ quan khác trong Công an nhân dân, Quân đội nhân dân được giao nhiệm vụ tiến hành một số hoạt động điều tra phải thực hiện đúng nhiệm vụ, quyền hạn quy định tại Điều 39 và Điều 40 của Bộ luật này và thực hiện đúng nguyên tắc, trình tự, thủ tục tố tụng đối với hoạt động điều tra do Bộ luật này quy định. Viện kiểm sát có trách nhiệm thực hành quyền công tố và kiểm sát việc tuân theo pháp luật trong hoạt động điều tra của các cơ quan này.

3. Điểm mới trong quy định về nhiệm vụ, quyền hạn của các cơ quan được giao nhiệm vụ tiến hành hoạt động điều tra

Cơ quan được giao nhiệm vụ tiến hành một số hoạt động điều tra gồm: Các cơ quan của Bộ đội biên phòng; Các cơ quan của Hải quan; Các cơ quan của Kiểm lâm; Các cơ quan của lực lượng Cảnh sát biển; Các cơ quan của Kiểm ngư; Các cơ quan của Công an nhân dân được giao nhiệm vụ tiến hành một số hoạt động điều tra,…

Nhiệm vụ, quyền hạn của cơ quan được giao nhiệm vụ tiến hành một số hoạt động Điều tra được quy định tại Điều 10 Luật tổ chức cơ quan điều tra Hình sự 2015 có hiệu lực kể từ ngày 01/01/2018

So với bộ luật tố tụng Hình sự 2003, Bộ luật tố tụng hình sự 2015 đã có những thay đổi đáng chú ý sau:

Thứ nhất,  bổ sung thêm lực lượng kiểm ngư là cơ quan được giao tiến hành một số hoạt động điều tra. 

Kiểm ngư là lực lượng chuyên trách thực hiện chức năng tuần tra, kiểm tra, kiểm soát, phát hiện, xử lý vi phạm pháp luật và thanh tra chuyên ngành thủy sản trên các vùng biển Việt Nam, đông thời thực hiện bảo vệ ngư dân và chủ quyền quốc gia trên biển

Tại khoản 1 Điều 36 Luật Tổ chức cơ quan điều tra hình sự năm 2015 đã quy định Cơ quan Kiểm ngư khi thực hiện nhiệm vụ trong lĩnh vực quản lý của mình trên các vùng biển và thềm lục địa của nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam mà phát hiện tội phạm thì được quyền điều tra. Theo đó, lực lượng Kiểm ngư có thẩm quyền điều tra ở những tội phạm sau:

– Tội xâm phạm an ninh lãnh thổ (Điều 111 BLHS 2015);

– Tội hủy hoại nguồn lợi thủy sản (Điều 242 BLHS 2015);

– Tội vi phạm quy định về quản lý, bảo vệ động vật nguy cấp, quý, hiếm (Điều 244 BLHS 2015);

– Tội vi phạm các quy định về quản lý khu bảo tồn thiên nhiên (Điều 245 BLHS 2015);

– Tội nhập khẩu, phát tán các loài ngoại lai xâm hại (Điều 246 BLHS 2015);

– Tội chế tạo, tàng trữ, vận chuyển, sử dụng, mua bán trái phép hoặc chiếm đoạt vật liệu nổ (Điều 305 BLHS 2015);

– Tội sản xuất, tàng trữ, vận chuyển hoặc mua bán trái phép chất cháy, chất độc (Điều 311 BLHS 2015).

Việc bổ sung lực lượng kiểm ngư vào cơ quan được giao nhiểm vụ tiến hành một số hoạt động điều tra có ý nghĩa quan trọng trong việc giữ gìn an ninh vùng biển, tránh bỏ lọt tội phạm vi phạm quy định về quản lý, bảo vệ động vật nguy cấp, quý hiếm.

Điểm khác biệt thứ hai trong BLTTHS 2015 nằm ở điểm mới trong việc có những quy định cụ thể về người được giao nhiệm vụ tiến hành một số hoạt động điều tra (BLTTHS 2003 chưa quy định về vấn đề này)

Cụ thể tại Khoản 2, Điều 35 BLTTHS đã liệt kê rất chi tiết những người có quyền và nghĩa vụ trong điều tra vụ án Hình sự cũng như phạm vi điều tra của từng nhóm.

Việc bổ sung quy định mới này có ý nghĩa quan trọng trong việc phân công điều tra giữa các cơ quan có thẩm quyền được nhanh chón, chính xác, tránh tình trạng bị chồng chéo. Ngoài ra việc quy định rõ rang chi tiết về thẩm quyền điều tra của từng đơn vị giúp cho hoạt động giám sát điều tra trở nên dễ dàng hơn. Trong hoạt động kiểm sát điều tra, nếu phát hiện người tiến hành một số hoạt động điều tra không đúng theo quy định tại các điểm từ điểm a đến điểm h khoản 2 Điều 35 BLTTHS năm 2015 thì Kiểm sát viên phải có ý kiến yêu cầu thực hiện cho đúng luật.

Mặt khác BLTTHS năm 2015 (Điều 39, 40)  quy định rõ thẩm quyền của cấp trưởng, cấp phó và của cán bộ điều tra. Theo đó khi cấp trưởng vắng mặt thì phải ủy quyền cho một cấp phó được thực hiện nhiệm vụ, quyền hạn của cấp trưởng và phải chịu trách nhiệm trước cấp trưởng, đồng thời cấp trưởng và cấp phó không được ủy quyền cho cán bộ điều tra thực hiện nhiệm vụ, quyền hạn của mình.

Quy định này  đã thể hiện sự sát sao trong công tác điều tra truy bắt tội phạm, tránh trường hợp vì sự vắng mặt của cấp thủ trưởng dẫn đến làm gián đoạn công tác điều tra và bỏ lọt tội phạm.

Thứ tư, về những nhiệm vụ, quyền hạn của những người được giao nhiệm vụ tiến hành một số hoạt động điều tra, khoản 2 Điều 39 BLTTHS 2015 quy định có nhiều điểm mới so với BLTTHS năm 2003

Việc thụ lý, xác minh, kiểm tra nguồn tin về tội phạm như: Quyết định tạm đình chỉ việc giải quyết tin báo tội phạm; quyết định không khởi tố vụ án hình sự; quyết định thay đổi hoặc bổ sung quyết định khởi tố vụ án, bị can; quyết định áp dụng biện pháp cưỡng chế; quyết định đình chỉ, tạm đình chỉ điều tra, phục hồi điều tra… Do đó Kiểm sát viên phải kiểm sát toàn bộ các hoạt động được quy định tại điểm a đến điểm g khoản 2 Điều 39 BLTTHS năm 2015 của những người được giao nhiệm vụ tiến hành một số hoạt động điều tra.
Thứ năm, về quyền hạn của các cơ quan được giao tiến hành một số hoạt động điều tra BLTTHS năm 2003 quy định chung trong một điều luật (Điều 111) nên chưa có sự rõ ràng trong phân chia quyền hạn của các cơ quan này dẫn đến sự khó khăn trong thực hiện nhiệm vụ.

Cho đến BLTTHS năm 2015 thì những quy định nhiệm vụ, quyền hạn của các cơ quan gồm: Bộ đội biên phòng, Hải quan, Kiểm lâm, lực lượng Cảnh sát biển, Kiểm ngư tại Điều 39. Còn nhiệm vụ, quyền hạn của các cơ quan của Công an nhân dân, các cơ quan khác trong Quân đội nhân dân đã được tách ra và quy định tại Điều 40 BLTTHS năm 2015.

Do nhiệm vụ, quyền hạn của Bộ đội biên phòng, Hải quan, Kiểm lâm, lực lượng Cảnh sát biển, Kiểm ngư là không giống với nhiệm vụ, quyền hạn của các cơ quan của Công an nhân dân, các cơ quan khác trong Quân đội nhân dân nên việc phân tách như vậy là hợp lý và khoa học, góp phần hỗ trợ cho công tác điều tra được diễn ra thuận lợi hơn.