Ý kiến kiểm toán ngoại trừ là gì? Đặc trưng của ý kiến kiểm toán ngoại trừ?

Mục tiêu cuối cùng của kiểm toán viên là đảm bảo sự trung thực và hợp lý của một báo cáo tài chính của một công ty thông qua việc phát hành một ý kiến kiểm toán đáng tin cậy. Như vậy, báo cáo kiểm toán về báo cáo tài chính là sản phẩm cuối cùng của quá trình kiểm toán. Đây là thông báo về kết quả làm việc của kiểm toán viên; trong đó, kiểm toán viên phải nêu được những đánh giá của mình về sự phù hợp và tính đúng đắn, trung thực của báo cáo tài chính cũng như sự tuân thủ các chuẩn mực và chế độ kế toán hiện hành khi lập báo cáo tài chính của doanh nghiệp. Người ta chia ý kiến của kiểm toán viên thành nhiều loại, trong đó có ý kiến kiểm toán ngoại trừ- một dạng của ý kiến không phải là ý kiến chấp nhận toàn phần.

Căn cứ:

Chuẩn mực kiểm toán số 705: Ý kiến kiểm toán không phải là ý kiến chấp nhận toàn phần (Ban hành kèm theo Thông tư số 214/2012/TT-BTC  ngày 06 tháng 12 năm 2012 của Bộ Tài chính).

1. Ý kiến kiểm toán ngoại trừ là gì?

Tất cả các cuộc kiểm toán đều phải kết thúc bằng một báo cáo để xác nhận những thông tin được kiểm toán có phù hợp với những chuẩn mực đã được thiết lập hay không. Kiểm toán viên cần trình bày ý kiến của mình rõ ràng bằng văn bản, trong đó nêu rõ cơ sở của ý kiến kiểm toán, văn bản này chính là báo cáo kiểm toán.

Ý kiến ​​hoặc báo cáo của kiểm toán viên là một phần quan trọng của quá trình kiểm toán. Trong mọi cuộc kiểm toán, báo cáo của kiểm toán viên là điều cần thiết vì nó là con trỏ cho thấy liệu báo cáo tài chính của công ty có duy trì các chuẩn mực kiểm toán hay không. Các doanh nghiệp cố gắng tránh những ý kiến ​​có thẩm quyền, vì những ý kiến ​​này cho thấy rằng thông tin tài chính do công ty cung cấp được trình bày khá hợp lý nhưng chưa đầy đủ về một số khía cạnh. Mặc dù vậy, một ý kiến ​​ngoại trừ không ảnh hưởng tiêu cực đến hiệu quả hoặc hoạt động của một doanh nghiệp, các công ty hoặc tổ chức sẽ cố gắng hết sức để tránh những ý kiến ​​đó.

Theo tinh thần Chuẩn mực kiểm toán 705, Ý kiến không phải là ý kiến chấp nhận toàn phần (qualified opinion): được trình bày trong trường hợp báo cáo tài chính được kiểm toán có chứa đựng các sai sót trọng yếu, hoặc kiểm toán viên bị giới hạn về phạm vi kiểm toán và sự giới hạn này ảnh hưởng trọng yếu đến kết quả kiểm toán, hoặc có những bất đồng về những vấn đề quan trọng giữa kiểm toán viên và người quản lý đơn vị được kiểm toán làm ảnh hưởng đến kết quả kiểm toán. Có ba dạng ý kiến kiểm toán không phải là ý kiến chấp nhận toàn phần, được gọi là “ý kiến kiểm toán ngoại trừ”, “ý kiến kiểm toán trái ngược” và “từ chối đưa ra ý kiến”.

Giải thích về ý kiến kiểm toán ngoại trừ, có thể hiểu rằng: Ý kiến kiểm toán ngoài trừ là một trong các dạng ý kiến kiểm toán không phải là ý kiến chấp nhận toàn phần theo quy định của Chuẩn mực kiểm toán Việt Nam, là những quan điểm, đánh giá của kiểm toán viên được trình bày trong báo cáo tài chính được kiểm toán có chứa đựng các sai sót trọng yếu nhưng không lan tỏa đối với báo cáo tài chính.

Ý kiến ​​ngoại trừ là một chỉ báo cho thấy kiểm toán viên không thể thu thập đủ dữ liệu hoặc thông tin tài chính về công ty như một giới hạn về phạm vi của cuộc kiểm toán. Các số liệu bị bỏ sót, dữ liệu không chắc chắn và ước tính chưa được xác nhận cũng có thể khiến kiểm toán viên chuyên nghiệp đưa ra ý kiến ​​đủ điều kiện về báo cáo tài chính. Ngoài ra, việc không tuân thủ các quy tắc đã đặt ra của  chuẩn mực kiểm toán có thể dẫn đến một ý kiến ​​đủ điều kiện được đưa ra về báo cáo tài chính kinh doanh. Nói chung, việc không có khả năng xác minh các dữ liệu, số liệu hoặc ước tính được cung cấp trong thông tin tài chính của một công ty sẽ tạo ra các ý kiến ​​đủ điều kiện. Ngoài ra, khi thiếu các thuyết minh, giải thích về sự xuất hiện của một số số liệu nhất định trong báo cáo, kiểm toán viên có thể tạo ra sự nghi ngờ hoặc không chắc chắn cho kiểm toán viên, từ đó đưa ra ý kiến ​​xác đáng.

Ý kiến ngoại trừ so với các ý kiến khác:

Ý kiến ngoại trừ là sự phản ánh việc kiểm toán viên không thể đưa ra một ý kiến ​​kiểm toán không đủ tiêu chuẩn hoặc không rõ ràng. Ý kiến kiểm toán chấp nhận toàn phần được đưa ra nếu báo cáo tài chính được cho là không có sai sót trọng yếu. Đây là loại ý kiến ​​kiểm toán viên phổ biến nhất.

Nếu các vấn đề được phát hiện trong quá trình kiểm toán dẫn đến có sai sót trọng yếu ảnh hưởng đến việc ra quyết định của người sử dụng báo cáo tài chính thì ý kiến ​​đó được chuyển thành ý kiến ​​ngoại trừ . Ý kiến ​​ngoại trừ dẫn đến việc công ty cần phải điều chỉnh lại và hoàn thành một cuộc kiểm toán khác đối với báo cáo tài chính của mình. Một ý kiến ngoại trừ vẫn được chấp nhận đối với hầu hết người cho vay, chủ nợ và nhà đầu tư.

Trong trường hợp kiểm toán viên không thể hoàn thành báo cáo kiểm toán do không có hồ sơ tài chính hoặc không có sự hợp tác đầy đủ từ Ban Giám đốc, kiểm toán viên sẽ đưa ra ý kiến ​​từ chối trách nhiệm. Đây là dấu hiệu cho thấy không có ý kiến ​​nào về báo cáo tài chính được xác định.

Tại sao một ý kiến ngoại trừ lại quan trọng?

Ý kiến ngoại trừ xuất hiện dưới dạng thư gửi kèm theo báo cáo tài chính của công ty. Một ý kiến ngoại trừ là một tín hiệu mạnh mẽ cho các nhà đầu tư rằng các phương pháp kế toán tài chính của một công ty cần được cải tiến và không nhất thiết phải hoàn toàn đáng tin cậy. Một ý kiến ngoại trừ không giống như một ý kiến bất lợi, là một báo cáo cảnh báo nghiêm khắc hơn chứa nhiều ngoại lệ và cảnh báo.

2. Đặc trưng của ý kiến kiểm toán ngoại trừ:

Đặc trưng của ý kiến kiểm toán ngoài trừ được biểu hiện thông qua cách xác định loại ý kiến này, theo đó, Chuẩn mực kiểm toán 705 đã nêu rõ rằng:

"Kiểm toán viên phải trình bày “ý kiến kiểm toán ngoại trừ” khi:

(a) Dựa trên các bằng chứng kiểm toán đầy đủ, thích hợp đã thu thập được, kiểm toán viên kết luận là các sai sót, xét riêng lẻ hay tổng hợp lại, có ảnh hưởng trọng yếu nhưng không lan tỏa đối với báo cáo tài chính; hoặc

(b) Kiểm toán viên không thể thu thập được đầy đủ bằng chứng kiểm toán thích hợp để làm cơ sở đưa ra ý kiến kiểm toán, nhưng kiểm toán viên kết luận rằng những ảnh hưởng có thể có của các sai sót chưa được phát hiện (nếu có) có thể là trọng yếu nhưng không lan tỏa đối với báo cáo tài chính."

Một ý kiến ngoài trừ có thể được đưa ra khi hồ sơ tài chính của một công ty không tuân theo chuẩn mực kiểm toán trong tất cả các giao dịch tài chính, nhưng chỉ khi sự sai lệch so với chuẩn mực kế toán không phổ biến. Thuật ngữ "tính lan tỏa" có thể được hiểu theo cách khác dựa trên xét đoán chuyên môn của kiểm toán viên. Tuy nhiên, để không lan rộng, báo cáo sai sót không được trình bày sai lệch tình hình tài chính thực tế của toàn công ty và không được ảnh hưởng đến việc ra quyết định của người sử dụng báo cáo tài chính.

3. Cách trình bày một ý kiến ngoại trừ: