Xử lý trường hợp bố mẹ ép đăng ký kết hôn, cấm cản kết hôn

Em và bạn gái đang có ý định tiến tới hôn nhân, nhưng bố mẹ cô ấy ép cô ấy lấy 1 người khác. Bạn gái em không thể làm trái ý gia đình. Vậy pháp luật có cầm điều này không?

---

Tóm tắt câu hỏi:

Em và bạn gái em yêu nhau và đã chung sống như vợ chồng. Chúng em cũng đang có ý định tiến tới hôn nhân nhưng cha mẹ cô ấy lại ép buộc cô ấy phải lấy một người đàn ông khác. Bạn gái em lại không thể làm trái ý gia đình. Vậy Luật sư cho em hỏi có quy định nào của pháp luật cấm điều này không? Em xin cảm ơn!

Luật sư tư vấn:

Theo quy định tại Điều 2 Luật hôn nhân gia đình 2014 thì nguyên tắc cơ bản của Luật này đó là:

“Điều 2. Những nguyên tắc cơ bản của chế độ hôn nhân và gia đình

1. Hôn nhân tự nguyện, tiến bộ, một vợ một chồng, vợ chồng bình đẳng.”

Thêm nữa, điều kiện để nam nữ tiến hành đăng ký kết hôn được quy định tại Điều 8  pháp luật quy định như sau:

“Điều 8. Điều kiện kết hôn

1. Nam, nữ kết hôn với nhau phải tuân theo các điều kiện sau đây:

a) Nam từ đủ 20 tuổi trở lên, nữ từ đủ 18 tuổi trở lên;

b) Việc kết hôn do nam và nữ tự nguyện quyết định;

c) Không bị mất năng lực hành vi dân sự;

d) Việc kết hôn không thuộc một trong các trường hợp cấm kết hôn theo quy định tại các điểm a, b, c và d khoản 2 Điều 5 của Luật này.

2. Nhà nước không thừa nhận hôn nhân giữa những người cùng giới tính.”

Tuy nhiên, việc đăng ký kết hôn sẽ không được chấp nhận nếu xảy ra các trường hợp quy định tại khoản 2 Điều 5 sau:

“a) Kết hôn giả tạo, ly hôn giả tạo;

b) Tảo hôn, cưỡng ép kết hôn, lừa dối kết hôn, cản trở kết hôn;

c) Người đang có vợ, có chồng mà kết hôn hoặc chung sống như vợ chồng với người khác hoặc chưa có vợ, chưa có chồng mà kết hôn hoặc chung sống như vợ chồng với người đang có chồng, có vợ;

d) Kết hôn hoặc chung sống như vợ chồng giữa những người cùng dòng máu về trực hệ; giữa những người có họ trong phạm vi ba đời; giữa cha, mẹ nuôi với con nuôi; giữa người đã từng là cha, mẹ nuôi với con nuôi, cha chồng với con dâu, mẹ vợ với con rể, cha dượng với con riêng của vợ, mẹ kế với con riêng của chồng;

đ) Yêu sách của cải trong kết hôn;”

Như vậy, dựa vào những quy định của pháp luật nêu trên thì bạn và bạn gái nếu đáp ứng đủ các yêu cầu về độ tuổi, huyết thống… theo Điều 8 và Điều 5 Luật hôn nhân gia đình 2014 thì 2 bạn hoàn toàn có thể tiến hành đăng ký kết hôn và được pháp luật bảo hộ. Gia đình bạn gái bạn cũng sẽ không có quyền ép bạn gái bạn kết hôn với 1 người khác mà không tự nguyện, bởi vì điều này đã vi phạm nguyên tắc và điều kiện kết hôn theo luật.

Luật sư tư vấn pháp luật trực tuyến qua tổng đài:1900.6568

Như vậy, pháp luật không cấm bạn gái bạn kết hôn với bạn.

1. Cha mẹ cưỡng ép con kết hôn

Cưỡng ép kết hôn là một trong những trường hợp pháp luật quy định là kết hôn trái pháp luật.

Cưỡng ép kết hôn là hành vi buộc người khác phải kết hôn trái với nguyện vọng của họ. Cưỡng ép có thể do một trong hai bên ép buộc bên kia phải kết hôn với mình hoặc một trong hai bên nam, nữ hoặc cả hai bị người khác ép phải kết hôn với nhau. Theo hướng dẫn tại Nghị quyết 02/2000/NQ-HĐTP ngày 23 tháng 10 năm 2000 của Hội đồng thẩm phán TANDTC thì cưỡng ép kết hôn do cha mẹ được xác định tại điểm b.3, khoản 1, Điều 1 Nghị quyết 02/2000/NQ-HĐTP như sau:

Một bên hoặc cả hai bên nam và nữ bị người khác cưỡng ép (ví dụ: bố mẹ của người nữ do nợ của người nam một khoản tiền nên cưỡng ép người nữ phải kết hôn với người nam để trừ nợ; do bố mẹ của hai bên có hứa hẹn với nhau nên cưỡng ép con của họ phải kết hôn với nhau…) buộc người bị cưỡng ép kết hôn trái với nguyện vọng của họ.

Như vậy, có khá nhiều lý do để dẫn đến tình trạng kết hôn không tự nguyện do bố mẹ, như cha mẹ buộc con kết hôn để trừ nợ – đây là trường hợp cũng khá phổ biến ở đồng bào các dân tộc thiểu số. Đây không chỉ đơn giản là hành vi ép buộc trong hôn nhân mà nó còn xâm phạm đến quyền tự do dân chủ của con người. Nạn nhân của những cuộc hôn nhân như thế này thường là phụ nữ và không ít trong số họ đã tìm đến cái chết để giải thoát khỏi cuộc hôn nhân không hạnh phúc.

Cha mẹ của hai bên đã từng có hứa hẹn nên đã ép buộc hai bên kết hôn với nhau. Việc đính ước ước này thường là giữa hai gia đình có mối giao hảo từ lâu hoặc liên kết hôn nhân vì mục đích chính trị hay kinh tế. Hoặc là cha mẹ cũng ép con cái phải kết hôn với 1 người mà họ cảm thấy tốt nhất cho con cái họ, mà không để ý tới quyền tự do lựa chọn đối tượng kết hôn của con.

Tuy nhiên, cũng cần phân biệt giữa “ép buộc” và “thuyết phục”, có thê rban đầu cha mẹ hướng cho con đến một đối tượng kết hôn không hợp ý của con nhưng sau đó người con đã nghe theo sự khuyên nhủ, phân tích của cha mẹ mà đồng ý tiến tới hôn nhân thì dây không thể xem là hôn nhân ép buộc, không tự nguyên. Còn đối với trường hợp bị ép buộc thì tức là về mặt ý chí họ không thể tự làm chủ, bị người khác điều khiển, áp đặt do họ bị lệ thuộc về một mặt gì đó. Do vậy, khi xem xét các trường hợp kết hôn có phải là cưỡng ép hay không cần phải chú ý đến yếu tố ý chí của chủ thể kết hôn.

Như vậy, khi có trường hợp cưỡng ép kết hôn này xảy ra thì người bị cưỡng ép có quyền tố cáo lên Tòa án hoặc Viện kiểm sát để yêu cầu hủy việc kết hôn trái pháp luật theo quy định tại Điều 12 Luật hôn nhân gia đình 2014. Khi đó, hậu quả pháp lý của trường hợp này sẽ được giải quyết như sau:

“Điều 17. Hậu quả pháp lý của việc hủy kết hôn trái pháp luật

1. Khi việc kết hôn trái pháp luật bị hủy thì hai bên kết hôn phải chấm dứt quan hệ như vợ chồng.

2. Quyền, nghĩa vụ của cha, mẹ, con được giải quyết theo quy định về quyền, nghĩa vụ của cha, mẹ, con khi ly hôn.

3. Quan hệ tài sản, nghĩa vụ và hợp đồng giữa các bên được giải quyết theo quy định tại Điều 16 của Luật này.”

2. Bố mẹ có quyền cấm hai con kết hôn

Tóm tắt câu hỏi:

Chào luật sư, tôi tên là Nguyễn Sĩ Tuấn Linh, người yêu tôi là Nguyễn Minh Lan, bố của cô ấy tên là Nguyễn Sĩ Tuấn Sơn. Khi tôi về ra mắt nhà người tôi thì bố mẹ cô ấy nhất quyết bảo chúng tôi bỏ nhau vì gia đình chúng tôi cũng họ hàng với nhau. Nhưng tôi đã về hỏi bố mẹ tôi và chắc chắn rằng không hề cùng họ, có họ nhưng phạm vi 6 đời rồi. Vậy có phải cứ trùng đệm họ là không được kết hôn đúng không luật sư?

Luật sư tư vấn:

Theo quy định tại Luật hôn nhân và gia đình 2014 thì:

“Điều 8. Điều kiện kết hôn

1. Nam, nữ kết hôn với nhau phải tuân theo các điều kiện sau đây:

a) Nam từ đủ 20 tuổi trở lên, nữ từ đủ 18 tuổi trở lên;

b) Việc kết hôn do nam và nữ tự nguyện quyết định;

c) Không bị mất năng lực hành vi dân sự;

d) Việc kết hôn không thuộc một trong các trường hợp cấm kết hôn theo quy định tại các điểm a, b, c và d khoản 2 Điều 5 của Luật này.

2. Nhà nước không thừa nhận hôn nhân giữa những người cùng giới tính.”

Và theo quy định tại Điều 5 của Luật này thì:

“2. Cấm các hành vi sau đây:

a) Kết hôn giả tạo, ly hôn giả tạo;

b) Tảo hôn, cưỡng ép kết hôn, lừa dối kết hôn, cản trở kết hôn;

c) Người đang có vợ, có chồng mà kết hôn hoặc chung sống như vợ chồng với người khác hoặc chưa có vợ, chưa có chồng mà kết hôn hoặc chung sống như vợ chồng với người đang có chồng, có vợ;

d) Kết hôn hoặc chung sống như vợ chồng giữa những người cùng dòng máu về trực hệ; giữa những người có họ trong phạm vi ba đời; giữa cha, mẹ nuôi với con nuôi; giữa người đã từng là cha, mẹ nuôi với con nuôi, cha chồng với con dâu, mẹ vợ với con rể, cha dượng với con riêng của vợ, mẹ kế với con riêng của chồng;”

Chiếu theo sự việc bạn trình bày thì mặc dù họ của bố người bạn và bạn trùng nhau, nhưng về bản chất hai bên lại không họ hàng gì trong phạm vi 3 đời bị cấm. Như vậy, hai bạn hoàn toàn có thể đi đăng ký kết hôn. Trong trường hợp bên nào cản trở hôn nhân tự nguyện, tiến bộ thì có thể sẽ bị phạt hành chính hoặc truy cứu hình sự.

3. Bị ép đăng ký kết hôn xử lý như thế nào?

Tóm tắt câu hỏi:

Người yêu của em đang bị gia đình ép lấy người mà cô ấy không yêu. Cô ấy không đồng ý và giờ gia đình cô ấy bắt cô ấy đi đăng ký kết hôn. Cô ấy đi và đã ký vào 1 tờ giấy gì đó có nội dung là đủ tuổi đăng ký kết hôn hợp pháp gì đó. Nhưng cô ấy nhất quyết không xuất trình chứng mình nhân dân và bỏ về. Vậy cho em hỏi cô ấy đã chính thức làm vợ người kia chưa và thủ tục như vậy có tác dụng gì? Và nếu mà người làm ở xã mà cố tình làm xong thủ tục đăng ký kết hôn của cô ấy mà không được sự đồng ý của cô ấy thì sẽ bị làm sao?

Luật sư tư vấn:

Điều 18 Luật hộ tịch năm 2014quy định về thủ tục đăng ký kết hôn như sau:

“Điều 18. Thủ tục đăng ký kết hôn

1. Hai bên nam, nữ nộp tờ khai đăng ký kết hôn theo mẫu quy định cho cơ quan đăng ký hộ tịch và cùng có mặt khi đăng ký kết hôn.

2. Ngay sau khi nhận đủ giấy tờ theo quy định tại khoản 1 Điều này, nếu thấy đủ điều kiện kết hôn theo quy định của Luật hôn nhân và gia đình, công chức tư pháp – hộ tịch ghi việc kết hôn vào Sổ hộ tịch, cùng hai bên nam, nữ ký tên vào Sổ hộ tịch. Hai bên nam, nữ cùng ký vào Giấy chứng nhận kết hôn; công chức tư pháp – hộ tịch báo cáo Chủ tịch Ủy ban nhân dân cấp xã tổ chức trao Giấy chứng nhận kết hôn cho hai bên nam, nữ.

Trường hợp cần xác minh điều kiện kết hôn của hai bên nam, nữ thì thời hạn giải quyết không quá 05 ngày làm việc”.

Theo đó, nếu như hai bên nam, nữ cùng ký vào Giấy chứng nhận kết hôn; công chức tư pháp – hộ tịch báo cáo Chủ tịch Ủy ban nhân dân cấp xã tổ chức trao Giấy chứng nhận kết hôn cho hai bên nam, nữ thì lúc này sẽ được công nhận là vợ chồng có đăng ký kết hôn hợp pháp.

Trong trường hợp của bạn, có thể là bạn của bạn mới ký vào tờ khai đăng ký hôn chứ chưa ký vào giấy đăng ký kết hôn. Tuy nhiên, để xác định chính xác, bạn gái của bạn nên chủ động liên hệ với nơi bạn gái của bạn đến đăng ký kết hôn để biết rõ được chính xác bạn gái của bạn ký vào tờ giấy với nội dung gì.

Nếu trong trường hợp bạn gái của bạn không muốn kết hôn với người kia và bị gia đình ép thì theo Luật hôn nhân và gia đình thì trường hợp này là kết hôn trái pháp luật. Điều 10 Luật hôn nhân và gia đình năm 2014 quy định về người có quyền yêu cầu hủy kết hôn trái pháp luật như sau:

“Điều 10. Người có quyền yêu cầu hủy việc kết hôn trái pháp luật

1. Người bị cưỡng ép kết hôn, bị lừa dối kết hôn, theo quy định của pháp luật về tố tụng dân sự, có quyền tự mình yêu cầu hoặc đề nghị cá nhân, tổ chức quy định tại khoản 2 Điều này yêu cầu Tòa án hủy việc kết hôn trái pháp luật do việc kết hôn vi phạm quy định tại điểm b khoản 1 Điều 8 của Luật này.

2. Cá nhân, cơ quan, tổ chức sau đây, theo quy định của pháp luật về tố tụng dân sự, có quyền yêu cầu Tòa án hủy việc kết hôn trái pháp luật do việc kết hôn vi phạm quy định tại các điểm a, c và d khoản 1 Điều 8 của Luật này:

a) Vợ, chồng của người đang có vợ, có chồng mà kết hôn với người khác; cha, mẹ, con, người giám hộ hoặc người đại diện theo pháp luật khác của người kết hôn trái pháp luật;

b) Cơ quan quản lý nhà nước về gia đình;

c) Cơ quan quản lý nhà nước về trẻ em;

d) Hội liên hiệp phụ nữ.

3. Cá nhân, cơ quan, tổ chức khác khi phát hiện việc kết hôn trái pháp luật thì có quyền đề nghị cơ quan, tổ chức quy định tại các điểm b, c và d khoản 2 Điều này yêu cầu Tòa án hủy việc kết hôn trái pháp luật”.

Như vậy, trong trường hợp của bạn, nếu bạn gái của bạn bị cưỡng ép kết hôn thì bạn gái của bạn có quyền yêu cầu Tòa án hủy việc kết hôn trái pháp luật.

4. Bố mẹ có quyền ép buộc con cái kết hôn không?

Tóm tắt câu hỏi:

Mình tên My, sinh năm 1999. Mình không muốn bước vào một cuộc hôn nhân không hạnh phúc nhất là giờ đây mình đang bị gia đình người thân ép lấy anh ta. Mình nói thật là mình không có tình cảm gì với anh ta, chỉ xem anh ta là người bạn, người anh thôi. Mình cũng đã nói chuyện với gia đình nhiều lần nhưng gia đình mình không chịu hiểu cho mình. My chưa muốn lập gia đình vì My còn quá trẻ, còn ước mơ sự nghiệp của mình nữa. Mong Luật sư tư vấn.

Luật sư tư vấn:

Theo quy định tại Điều 5 Luật hôn nhân gia đình 2014 về các hành vi bị nghiêm cấm:

”Cấm các hành vi sau đây:

…

b) Tảo hôn, cưỡng ép kết hôn, lừa dối kết hôn, cản trở kết hôn;

…”

Hành vi cưỡng ép kết hôn là một trong những hành vi bị pháp luật nghiêm cấm trong trường hợp này. Thêm vào đó, việc kết hôn của nam nữ phải đảm bảo tính tự nguyện của cả hai bên.

Tại Điều 181 Bộ luật hình sự 2015 quy định:

”Điều 181. Tội cưỡng ép kết hôn, ly hôn hoặc cản trở hôn nhân tự nguyện, tiến bộ, cản trở ly hôn tự nguyện

Người nào cưỡng ép người khác kết hôn trái với sự tự nguyện của họ, cản trở người khác kết hôn hoặc duy trì quan hệ hôn nhân tự nguyện, tiến bộ hoặc cưỡng ép hoặc cản trở người khác ly hôn bằng cách hành hạ, ngược đãi, uy hiếp tinh thần, yêu sách của cải hoặc bằng thủ đoạn khác, đã bị xử phạt vi phạm hành chính về hành vi này mà còn vi phạm, thì bị phạt cảnh cáo, phạt cải tạo không giam giữ đến 03 năm hoặc phạt tù từ 03 tháng đến 03 năm.”

Theo hướng dẫn bởi Điều 2 Thông tư liên tịch 01/2001/TTLT-BTP-BCA-TANDTC-VKSNDTC, Chủ thể của tội này có thể là bất kỳ người nào có năng lực trách nhiệm hình sự. Thông thường, chủ thể của tội này là bên nam hoặc bên nữ muốn kết hôn; người có ảnh hưởng nhất định trong gia đình của bên nam hay bên nữ (như: ông, bà, cha, mẹ, anh, chị…); người có ảnh hưởng trực tiếp đến bên nam hoặc bên nữ (như: người vợ cũ, chồng cũ, con sau khi ly hôn, người tình cũ…); người có ảnh hưởng trong công tác (như: thủ trưởng đối với nhân viên) hoặc về tín ngưỡng, tôn giáo (như: các chức sắc trong tôn giáo đối với tín đồ). Chỉ có thể truy cứu trách nhiệm hình sự về tội này khi người vi phạm đã bị xử phạt hành chính về hành vi này mà còn vi phạm. 

Nếu không đủ cấu thành để truy cứu trách nhiệm hình sự thì những người thực hiện hành vi cưỡng ép kết hôn sẽ bị xử phạt vi phạm hành chính theo quy định tại Điều 55 Nghị định 167/2013/NĐ-CP như sau:

Luật sư tư vấn pháp luật hôn nhân và gia đình qua tổng đài:1900.6568

”Điều 55. Hành vi cưỡng ép kết hôn, ly hôn, tảo hôn hoặc cản trở hôn nhân tự nguyện tiến bộ

Phạt cảnh cáo hoặc phạt tiền từ 100.000 đồng đến 300.000 đồng đối với một trong những hành vi sau đây:

1. Cưỡng ép người khác kết hôn, ly hôn, tảo hôn bằng cách hành hạ, ngược đãi, uy hiếp tinh thần hoặc bằng thủ đoạn khác.

2. Cản trở người khác kết hôn, ly hôn, cản trở hôn nhân tự nguyện, tiến bộ bằng cách hành hạ, ngược đãi, uy hiếp tinh thần, yêu sách của cải hoặc bằng thủ đoạn khác.”

Như thông tin bạn cung cấp, gia đình và người thân của bạn đang ép bạn kết hôn với một người mà bạn không hề có tình cảm mặc dù nhiều lần bạn đã trình bày nguyện vọng của mình. Do đó để đảm bảo quyền lợi của mình bạn cần trình báo đến cơ quan công an nơi bạn cư trú về vấn đề của mình trong trường hợp này.