Văn hóa doanh nghiệp là gì? Lịch sử, tầm quan trọng và lợi ích?

Văn hóa là một thuật ngữ ra đời và xuất hiện ở khắp mọi mơi và xuyên suốt quá trình hình thành và phát triển của các nền văn hóa, kinh doanh, doanh nghiệp, đạo đức, thuần phong mỹ thuật của các cá nhân hay các quốc gia trên thế giới.

1. Văn hóa doanh nghiệp là gì?

Thuật ngữ “văn hóa doanh nghiệp” đề cập đến niềm tin và thực hành liên quan đến một công ty cụ thể. Ví dụ, văn hóa doanh nghiệp có thể được phản ánh trong cách một công ty thuê và thăng chức nhân viên, hoặc trong tuyên bố sứ mệnh của công ty. Một số công ty tìm cách liên kết bản thân với một bộ giá trị cụ thể, chẳng hạn như bằng cách xác định mình là một tổ chức “đổi mới” hoặc “có ý thức về môi trường”.

Văn hóa doanh nghiệp đề cập đến những niềm tin và hành vi xác định cách nhân viên và ban quản lý của công ty tương tác và xử lý các giao dịch kinh doanh bên ngoài. Thông thường, văn hóa doanh nghiệp được bao hàm, không được xác định rõ ràng, và phát triển một cách hữu cơ theo thời gian từ những đặc điểm tích lũy của những người mà công ty thuê.

Văn hóa của một công ty sẽ được phản ánh trong quy tắc ăn mặc, giờ làm việc, thiết lập văn phòng, lợi ích của nhân viên, doanh thu, quyết định tuyển dụng, đối xử với khách hàng, sự hài lòng của khách hàng và mọi khía cạnh khác của hoạt động.

Văn hóa doanh nghiệp đề cập đến những niềm tin và hành vi xác định cách thức tương tác giữa nhân viên và quản lý của công ty. Văn hóa doanh nghiệp cũng bị ảnh hưởng bởi văn hóa và truyền thống quốc gia, xu hướng kinh tế, thương mại quốc tế, quy mô công ty và sản phẩm. Văn hóa doanh nghiệp, dù được định hình có chủ đích hay phát triển một cách hữu cơ, đều đạt đến cốt lõi của hệ tư tưởng và thực tiễn của công ty, đồng thời ảnh hưởng đến mọi khía cạnh của doanh nghiệp.

Alphabet (GOOGL), công ty mẹ của Google, nổi tiếng với văn hóa doanh nghiệp thân thiện với nhân viên. Nó tự định nghĩa rõ ràng là độc đáo và cung cấp các đặc quyền như tắt máy từ xa, thời gian linh hoạt, hoàn trả học phí, bữa trưa miễn phí cho nhân viên và bác sĩ tại chỗ. Tại trụ sở chính của công ty ở Mountain View, California, công ty cung cấp các dịch vụ tại chỗ như thay nhớt, rửa xe, mát-xa, lớp thể dục và tạo mẫu tóc. Văn hóa doanh nghiệp đã giúp nó liên tục giành được thứ hạng cao trong danh sách "100 công ty tốt nhất để làm việc" của tạp chí Fortune.

Văn hóa doanh nghiệp rất quan trọng vì nó có thể hỗ trợ các mục tiêu kinh doanh quan trọng. Chẳng hạn, nhân viên có thể bị thu hút bởi những công ty có nền văn hóa mà họ xác định, từ đó có thể thúc đẩy việc giữ chân nhân viên và thu hút nhân tài mới. Đối với các công ty tập trung vào đổi mới, việc nuôi dưỡng văn hóa đổi mới có thể rất quan trọng để duy trì lợi thế cạnh tranh liên quan đến bằng sáng chế hoặc các hình thức sở hữu trí tuệ khác. Tương tự, văn hóa doanh nghiệp cũng có thể đóng một vai trò nào đó trong việc tiếp thị công ty tới khách hàng và xã hội nói chung, do đó nhân đôi như một hình thức quan hệ công chúng.

2. Lịch sử của văn hóa doanh nghiệp:

Nhận thức về văn hóa doanh nghiệp hoặc tổ chức trong các doanh nghiệp và các tổ chức khác như các trường đại học đã xuất hiện vào những năm 1960. Thuật ngữ văn hóa doanh nghiệp phát triển vào đầu những năm 1980 và được biết đến rộng rãi vào những năm 1990. Văn hóa doanh nghiệp đã được các nhà quản lý, nhà xã hội học và các học giả khác sử dụng trong những thời kỳ đó để mô tả đặc điểm của một công ty.

Điều này bao gồm niềm tin và hành vi tổng quát, hệ thống giá trị toàn công ty, chiến lược quản lý, giao tiếp và quan hệ của nhân viên, môi trường làm việc và thái độ. Văn hóa doanh nghiệp sẽ tiếp tục bao gồm những huyền thoại về nguồn gốc công ty thông qua các giám đốc điều hành (CEO) lôi cuốn, cũng như các biểu tượng trực quan như logo và nhãn hiệu.

Đến năm 2015, văn hóa doanh nghiệp không chỉ do người sáng lập, ban lãnh đạo và nhân viên của một công ty tạo ra mà còn chịu ảnh hưởng của văn hóa và truyền thống dân tộc, xu hướng kinh tế, thương mại quốc tế, quy mô công ty và sản phẩm. Có nhiều thuật ngữ liên quan đến các công ty bị ảnh hưởng bởi nhiều nền văn hóa, đặc biệt là trong bối cảnh toàn cầu hóa và sự gia tăng tương tác quốc tế của môi trường kinh doanh ngày nay. Như vậy, thuật ngữ đa văn hóa đề cập đến “sự tương tác của những người từ các nền tảng khác nhau trong thế giới kinh doanh”; sốc văn hóa đề cập đến sự bối rối hoặc lo lắng mà mọi người trải qua khi tiến hành kinh doanh trong một xã hội khác với xã hội của họ; và cú sốc văn hóa ngược thường xảy ra với những người dành thời gian dài ở nước ngoài để kinh doanh và gặp khó khăn trong việc chuẩn bị trước khi trở về.

Để tạo ra những trải nghiệm tích cực giữa các nền văn hóa và tạo điều kiện cho một nền văn hóa doanh nghiệp gắn kết và hiệu quả hơn, các công ty thường dành các nguồn lực chuyên sâu, bao gồm đào tạo chuyên ngành, nhằm cải thiện các tương tác kinh doanh giữa các nền văn hóa.

3. Ví dụ về văn hóa doanh nghiệp đương đại:

Cũng như văn hóa quốc gia có thể ảnh hưởng và hình thành văn hóa doanh nghiệp, chiến lược quản lý của công ty cũng vậy. Ở các công ty hàng đầu của thế kỷ 21, chẳng hạn như Google, Apple Inc. (AAPL) và Netflix Inc. (NFLX), các chiến lược quản lý ít truyền thống hơn như thúc đẩy sự sáng tạo, giải quyết vấn đề tập thể và tự do hơn cho nhân viên đã trở thành tiêu chuẩn và suy nghĩ để đóng góp vào thành công kinh doanh của họ. Các chính sách tiến bộ như lợi ích toàn diện cho nhân viên và các lựa chọn thay thế cho lãnh đạo thứ bậc — thậm chí loại bỏ các văn phòng và buồng giam đóng cửa — là một xu hướng phản ánh một thế hệ hiện đại, có ý thức về công nghệ hơn.

Xu hướng này đánh dấu sự thay đổi so với văn hóa doanh nghiệp hiếu chiến, chủ nghĩa cá nhân và rủi ro cao như của công ty năng lượng Enron trước đây. Các ví dụ nổi bật về các chiến lược quản lý thay thế có ảnh hưởng đáng kể đến văn hóa doanh nghiệp bao gồm kỹ thuật holacracy, đã được đưa vào sử dụng tại công ty giày Zappos (AMZN) và các kỹ thuật quản lý linh hoạt được áp dụng tại công ty phát trực tuyến nhạc Spotify. Tính toàn diện là một triết lý quản lý mở, trong số các đặc điểm khác, loại bỏ các chức danh công việc và các thứ bậc truyền thống khác.

Nhân viên có vai trò linh hoạt và khả năng tự tổ chức, đồng thời đánh giá cao sự hợp tác. Zappos đã thiết lập chương trình mới này vào năm 2014 và đã gặp phải thách thức trong quá trình chuyển đổi với nhiều thành công và chỉ trích khác nhau. Tương tự, Spotify, một dịch vụ phát trực tuyến nhạc, sử dụng các nguyên tắc quản lý linh hoạt như một phần của văn hóa doanh nghiệp độc đáo của mình. Về bản chất, quản lý Agile tập trung vào việc phân phối sản phẩm với chiến lược linh hoạt, thử và sai, thường nhóm các nhân viên trong cách tiếp cận môi trường mới thành lập để giải quyết một cách sáng tạo các vấn đề của công ty.

Đặc điểm của Văn hóa Doanh nghiệp Thành công

Văn hóa doanh nghiệp, dù được định hình có chủ đích hay phát triển một cách hữu cơ, đều đạt đến cốt lõi của hệ tư tưởng và thực tiễn của công ty, đồng thời ảnh hưởng đến mọi khía cạnh của doanh nghiệp, từ mỗi nhân viên, khách hàng đến hình ảnh của công chúng. Nhận thức về văn hóa doanh nghiệp hiện nay là nhạy bén hơn bao giờ hết. Tạp chí Harvard Business Review đã xác định sáu đặc điểm quan trọng của văn hóa doanh nghiệp thành công trong năm 2015.

Đầu tiên và quan trọng nhất là "tầm nhìn": từ một tuyên bố sứ mệnh đơn giản đến tuyên ngôn của công ty, tầm nhìn của công ty là một công cụ mạnh mẽ. Ví dụ: khẩu hiệu nổi tiếng và hiện đại của Google: “Đừng làm ác” là một tầm nhìn hấp dẫn của công ty. Thứ hai, "giá trị", trong khi là một khái niệm rộng, thể hiện tinh thần và quan điểm cần thiết để đạt được tầm nhìn của công ty.

Tương tự, "thực hành" là những phương pháp hữu hình, được hướng dẫn bởi đạo đức, qua đó một công ty thực hiện các giá trị của mình. Ví dụ: Netflix nhấn mạnh tầm quan trọng của những nhân viên có kiến ​​thức, có thành tích cao và như vậy, Netflix trả cho nhân viên của mình ở mức lương cao nhất thị trường của họ, thay vì thông qua triết lý kiếm tiền theo cách của bạn . "Con người" đến tiếp theo, với các công ty sử dụng và tuyển dụng theo cách phản ánh và nâng cao văn hóa tổng thể của họ.

Cuối cùng, "tường thuật" và "địa điểm" có lẽ là những đặc điểm hiện đại nhất của văn hóa doanh nghiệp. Có một câu chuyện tường thuật hoặc câu chuyện nguồn gốc mạnh mẽ, chẳng hạn như câu chuyện của Steve Jobs và Apple, là điều quan trọng đối với sự phát triển và hình ảnh công chúng. "Địa điểm" kinh doanh, chẳng hạn như thành phố được lựa chọn, cũng như thiết kế và kiến ​​trúc văn phòng, là một trong những tiến bộ tiên tiến nhất trong văn hóa doanh nghiệp đương đại.

4. Tầm quan trọng của việc xây dựng văn hóa doanh nghiệp:

Văn hóa doanh nghiệp góp phần tạo nên định hướng và chính sách phát triển bền vững

Việc xây dựng điều này, văn hóa doanh nghiệp có tầm quan trọng cấp bách và là một yêu cầu tất yếu. Chính sách phát triển thương hiệu vì hình ảnh và văn hóa của doanh nghiệp sẽ góp phần quảng bá thương hiệu của doanh nghiệp. Chính vì thế, văn hóa doanh nghiệp là tài sản vô hình của doanh nghiệp. Góp phần tạo nên sức mạnh lớn lao của doanh nghiệp.

“Nếu chiến lược được ví như Hạt thì văn hóa sẽ được xem là Đất. Nếu Đất không tốt thì dù cố gắng mấy Hạt cũng không thể nảy mầm và lớn mạnh được”. Từ tổ chức tư vấn đào tạo hàng đầu của nước Mỹ Franklin Covey.

Nếu thực sự nhận thức được rằng văn hóa doanh nghiệp là giá trị cốt lõi quyết định năng lực cạnh tranh riêng của doanh nghiệp. Đó là yếu tố quan trọng để doanh nghiệp phát triển bền vững trong kỷ nguyên 4.0. Các doanh nghiệp nhỏ và vừa có thể đi nhanh và nắm bắt cơ hội của xu thế 4.0 này.

Văn hóa doanh nghiệp tạo động lực cho nhân viên làm việc

Khi doanh nghiệp có một văn hóa tử tế và phù hợp với mục tiêu, chiến lược dài hạn mà doanh nghiệp đã đề ra. Giúp nhân viên thấy rõ mục tiêu, định hướng và bản chất công việc mình làm. Tạo ra các mối quan hệ tốt đẹp giữa các nhân viên, một môi trường làm việc thoải mái, lành mạnh. Giúp nhân viên có cảm giác mình làm công việc có ý nghĩa hãnh diện vì là một thành viên của doanh nghiệp.

Điều này càng có ý nghĩa khi tình trạng “chảy máu chất xám” đang phổ biến. Lương và thu nhập chỉ là một phần của động lực làm việc. Khi thu nhập đạt đến một mức nào đó, người ta sẵn sàng đánh đổi. Chọn mức thu nhập thấp hơn để được làm việc ở một môi trường hoà đồng, thoải mái, được đồng nghiệp tôn trọng.

Từ đó, ta có thể thấy, văn hóa doanh nghiệp có tầm quan trọng góp phần làm cho mọi người mọi người luôn sống để phấn đấu và chiến đấu hết mình vì mục tiêu chung của doanh nghiệp một cách tự nguyện. Giúp cho lãnh đạo dễ dàng hơn trong công việc quản lý công ty. Giúp cho nhân viên thoải mái và chủ động hơn trong việc định hướng cách nghĩ và cách làm của mình. Tạo ra lợi thế cạnh tranh cho doanh nghiệp (chất lượng sản phẩm, chi phí, sự linh hoạt trước phản ứng của thị trường, thời gian giao hàng…).

Văn hóa doanh nghiệp gắn kết các thành viên trong doanh nghiệp

văn hóa doanh nghiệp tác động đến tinh thần, thái độ, động cơ lao động. Của các thành viên và việc sử dụng đội ngũ lao động của cấp quản lý. văn hóa doanh nghiệp di truyền, bảo tồn cái bản sắc của doanh nghiệp qua nhiều thế hệ thành viên. Tạo nên một cam kết chung và tạo ra khả năng phát triển bền vững của doanh nghiệp. Truyền tải ý thức, giá trị của tổ chức tới các thành viên trong tổ chức đó. Chính vì vậy có thể nói rằng văn hóa như một chất keo kết dính các thành viên trong tổ chức. Giúp việc quản lý tổ chức trở thành một cơ chế định hướng mục tiêu hành động của tổ chức.

Khi ta phải đối mặt với xu hướng xung đột lẫn nhau. Thì văn hóa chính là yếu tố giúp mọi người hoà nhập và thống nhất. Do đó, văn hóa doanh nghiệp có tầm quan trọng trong việc xây dựng một nề nếp văn hóa lành mạnh tiến bộ trong tổ chức. Đảm bảo sự phát triển của mỗi cá nhân trong doanh nghiệp. Thu hút nhân tài, tăng cường sự gắn bó người lao động, tạo ra khả năng phát triển bền vững.

Văn hóa doanh nghiệp tạo nét đặc trưng khác biệt và đặc biệt

văn hóa doanh nghiệp có tầm quan trọng to lớn cho doanh nghiệp nào muốn tạo ra sự khác biệt. Phân biệt doanh nghiệp với các doanh nghiệp khác cùng ngành. Tạo nên bản sắc (phong thái, sắc thái, nề nếp, tập tục) riêng của mình. Văn hóa của doanh nghiệp giống như “cá tính” của doanh nghiệp đó. Ở mỗi cá nhân, cá tính giúp phân biệt người này với người khác. “Văn hóa” cũng chính là bản sắc riêng giúp một doanh nghiệp không thể lẫn với doanh nghiệp khác. Dù có cùng hoạt động trong một lĩnh vực và cung cấp những sản phẩm tương tự ra thị trường.

5. Những giá trị đúc kết nên văn hóa doanh nghiệp:

Tinh thần doanh nghiệp và quan điểm giá trị của doanh nghiệp là yếu tố hình thành nên văn hóa doanh nghiệp. Trong cuốn sách "Văn mình làm giàu và nguồn gốc của cải của" TS. Vương Quân Hoàng, chúng ta đã được đề cập tới khái niệm giá trị. Giải thích một cách đơn giản, giá trị là một cái gì đó mà người ta cảm thấy quan trọng, có ích. Cụm từ “quan trọng” và “có ích lợi” là rất đáng lưu tâm trong xây dựng văn hóa doanh nghiệp. Bởi lẽ lãnh đạo công ty sẽ rất khó xây dựng văn hóa doanh nghiệp, nếu không bảo vệ ích lợi mà văn hóa doanh nghiệp đem lại. Nhân viên cần được giáo dục nhận thức rằng việc đeo thẻ nhân viên, mặc đồng phục là thể hiện sự tự hào là thành viên của công ty, và có ích cho công việc của họ chứ không phải họ mang những thứ đó để làm quảng cáo.

Nếu không giảng giải được cặn kẽ hệ thống các giá trị văn hóa của doanh nghiệp có ích lợi gì với nội bộ tổ chức, tất yếu mọi hình thức triển khai chỉ là phong trào. Một câu hỏi được đặt ra rằng, vậy những giá trị nào là hợp lý và giá trị nào là không hợp lý. Điều này tùy thuộc rất nhiều vào từng tổ chức riêng biệt, nhưng tựu chung lại, có một số giá trị được đề cao trong nội bộ tổ chức ở Việt Nam đó là:

- Sự thành thực (thể hiện là nói thật, không gian dối, cam kết thực hiện những gì mình hứa hẹn và đảm bảo đúng những gì mình sẽ thực hiện)

- Sự tự giác (thể hiện ở mức độ sẵn sàng với công việc, không ngại khó khăn, làm việc hết mình vì lợi ích của tổ chức)

- Sự khôn khéo (biết nói những gì cần nói, hỏi những điều cần hỏi, tranh luận những điều đáng tranh luận và sắp xếp những gì hợp lý nhất)

Ngoài ra còn một số giá trị khác được đề cập tới như sự tự tin, sáng tạo … Những giá trị này sẽ là nền tảng định hướng cho văn hóa của doanh nghiệp.

6. Lợi ích của văn hóa doanh nghiệp:

- Văn hóa doanh nghiệp là yếu tố chi phối hầu hết mọi kết quả của doanh nghiệp. Nếu doanh nghiệp không có văn hóa doanh nghiệp rõ ràng thì giống như một con người không có định hướng mục tiêu cuộc đời và không biết đi về đâu.

- Các công ty phát triển lớn mạnh đều có nền văn hóa doanh nghiệp vững chắc, tuổi đời của một doanh nghiệp có nền văn hóa vững chắc lớn hơn rất nhiều lần tuổi đời của người lãnh đạo doanh nghiệp đó.

Với mỗi cá nhân hiện đang là thành viên của một doanh nghiệp bất kì, hãy thực hiện đúng văn hóa của doanh nghiệp mà bạn đang công tác, bởi những điều tưởng chừng như đơn giản và nhỏ nhoi ấy lại có ảnh hưởng lớn đến cuộc sống của bạn theo hướng tích cực hoặc tiêu cực tùy vào thái độ thực hiện của bạn.

Kết luận: Chính vì vậy có thể nói rằng văn hóa như một chất keo kết dính các thành viên trong tổ chức, để giúp việc quản lý tổ chức bằng cách đưa ra những chuẩn mực để hướng các thành viên nên nói gì và làm gì, văn hóa tạo ra như một cơ chế khẳng định mục tiêu của tổ chức, hướng dẫn và uốn nắn những hành vi và ứng xử của các thành viên trong tổ chức. Như một nhà nghiên cứu về văn hóa tổ chức có nói rằng “văn hóa xác định luật chơi”.