1. Trắc đạc công trình là gì?

Hoạt động trắc đạc công trình thường được thực hiện bởi các kỹ sư trắc đạc, sử dụng những công cụ và phương pháp đo đạc chính xác như máy đo đạc, máy toàn đạc và hệ thống định vị toàn cầu (GPS). Những kỹ sư trắc đạc sẽ tiến hành đo đạc và thu thập dữ liệu về các yếu tố địa lý như là độ cao, độ dốc, hình dạng mặt đất, và các yếu tố khác có thể ảnh hưởng đến quá trình thi công và vận hành của công trình. Các dữ liệu thu thập được từ hoạt động trắc đạc công trình rất quan trọng cho cả quá trình thiết kế, xây dựng và quản lý công trình. Nó cung cấp những thông tin chi tiết về vị trí và hình dạng của công trình, giúp cho nhà thiết kế tạo ra các bản vẽ kỹ thuật và mô phỏng 3D chính xác. Ngoài ra, dữ liệu trắc đạc cũng sẽ được sử dụng để tính toán và kiểm tra chất lượng công trình ở trong quá trình xây dựng, đảm bảo rằng công trình được thực hiện đúng theo kế hoạch và đáp ứng các yêu cầu kỹ thuật.

Trắc đạc công trình cũng đóng vai trò quan trọng trong việc quản lý và bảo trì công trình sau khi đã hoàn thành. Dữ liệu trắc đạc được sử dụng để theo dõi sự thay đổi vị trí và hình dạng của công trình theo đúng thời gian, đánh giá tác động của các yếu tố tự nhiên và nhân tạo, và đưa ra những biện pháp bảo vệ và sửa chữa khi cần thiết. Nó cũng hỗ trợ quá trình vận hành và khai thác các công trình bằng cách cung cấp thông tin về vị trí các hệ thống và cấu trúc quan trọng, giúp cho tăng cường an toàn và hiệu suất hoạt động. Ngoài ra, trắc đạc công trình cũng đóng một vai trò quan trọng trong việc giải quyết sự cố và xử lý những vấn đề liên quan đến công trình xây dựng. Khi xảy ra sự cố như sạt lở đất, lún, hay hư hỏng về cấu trúc, dữ liệu trắc đạc có thể được sử dụng để phân tích và đưa ra các giải pháp khắc phục hiệu quả.

Tại khoản 8 Điều 2 Văn bản hợp nhất 05/VBHN-BXD 2023 quản lý chất lượng, thi công xây dựng và bảo trì công trình xây dựng có giải thích về trắc đạc công trình, theo Điều này thì trắc đạc công trình là hoạt động đo đạc để xác định về vị trí, hình dạng và kích thước của địa hình, công trình xây dựng phục vụ cho thi công xây dựng, quản lý chất lượng, bảo hành, bảo trì, vận hành, khai thác và giải quyết sự cố công trình xây dựng.

2. Trách nhiệm trắc đạc công trình:

Điều 42 Văn bản hợp nhất 05/VBHN-BXD 2023 quản lý chất lượng, thi công xây dựng và bảo trì công trình xây dựng quy định về vấn đề thí nghiệm chuyên ngành xây dựng, quan trắc, trắc đạc công trình, cụ thể như sau:

Thí nghiệm chuyên ngành xây dựng, quan trắc, trắc đạc công trình là các hoạt động đo lường được thực hiện tại trong quá trình thi công xây dựng để xác định về những thông số kỹ thuật và vị trí của vật liệu, cấu kiện, bộ phận công trình, phục vụ thi công và nghiệm thu công trình xây dựng.
Thí nghiệm chuyên ngành xây dựng phải được thực hiện bởi những tổ chức, cá nhân có năng lực theo quy định của pháp luật.
Các tổ chức, cá nhân thực hiện công tác thí nghiệm chuyên ngành xây dựng, quan trắc, trắc đạc công trình có trách nhiệm cung cấp về những số liệu một cách trung thực, khách quan và chịu trách nhiệm về tính chính xác đối với các số liệu mà mình cung cấp.
Nhà thầu thi công xây dựng có trách nhiệm tổ chức trong việc thực hiện các hoạt động thí nghiệm chuyên ngành xây dựng, quan trắc, trắc đạc công trình ở trong quá trình thi công xây dựng công trình theo đúng với quy định của hợp đồng xây dựng và các quy chuẩn kỹ thuật, tiêu chuẩn có liên quan.

Theo quy định trên thì trách nhiệm trắc đạc công trình được quy định như sau:

Đối với các tổ chức, cá nhân thực hiện trắc đạc công trình: phải cung cấp số liệu một cách trung thực, khách quan và chịu trách nhiệm về tính chính xác đối với các số liệu mà mình cung cấp.
Đối với nhà thầu thi công xây dựng: phải tổ chức thực hiện các hoạt động trắc đạc công trình trong quá trình thi công xây dựng công trình theo như đúng với quy định của hợp đồng xây dựng và các quy chuẩn kỹ thuật, tiêu chuẩn có liên quan.

3. Các bước về công tác trắc đạc công trình:

Bước 1: Đầu tiên, công tác này bắt đầu với việc khảo sát địa hình và lập bản đồ địa hình khu vực xây dựng để nắm rõ những đặc điểm của khu đất, từ đó điều chỉnh thiết kế nếu cần. Việc xác định những điểm mốc cố định (mốc chuẩn) làm cơ sở cho các phép đo tiếp theo là bước chuẩn bị quan trọng.

Bước 2: Sau khi hoàn tất khâu chuẩn bị, việc định vị các mốc cơ sở sử dụng những thiết bị như máy toàn đạc và máy GPS RTK để xác định chính xác về vị trí của các điểm mốc cơ sở trên khu vực xây dựng. Từ đó, những kỹ sư tiến hành chuyển vị trí từ bản vẽ ra thực địa, xác định và đánh dấu vị trí của những yếu tố công trình như góc nhà, tâm trụ và biên công trình dựa trên các bản vẽ thiết kế.

Bước 3: Giám sát và kiểm tra

Trong suốt quá trình xây dựng, việc kiểm tra độ chính xác là cần thiết. Những kết quả đo đạc được so sánh với thiết kế ban đầu để đảm bảo không có sai lệch lớn. Nếu như phát hiện sai số, tiến hành điều chỉnh và hiệu chỉnh vị trí những mốc trắc địa hoặc các yếu tố công trình để đảm bảo đúng vị trí thiết kế.
Công tác theo dõi và quản lý liên tục trong quá trình thi công cũng rất quan trọng. Những kỹ sư thường xuyên kiểm tra và giám sát để đảm bảo các phần công trình được xây dựng đúng với vị trí và kích thước. Quá trình này sẽ được ghi chép và thành lập báo cáo chi tiết về quá trình trắc đạc, các kết quả đo đạc và các biện pháp hiệu chỉnh nếu có.

Bước 4: Lập hồ sơ và báo cáo

Cuối cùng, việc sử dụng các thiết bị trắc đạc hiện đại như là máy toàn đạc, hệ thống định vị vệ tinh (GPS) và máy thủy bình là không thể thiếu để đạt được độ chính xác cao trong đo đạc. Công tác trắc đạc định vị công trình đòi hỏi sự chính xác rất cao và kỹ thuật chuyên nghiệp để đảm bảo những công trình được xây dựng đúng theo thiết kế, tránh các sai sót gây ảnh hưởng đến chất lượng và an toàn của công trình. Khi thực hiện việc trắc đạc công trình, người trắc đạc sẽ cần phải có một số thiết bị hỗ trợ trắc đạc công trình sau:

Máy GPS RTK: Máy GPS RTK là 1 máy nhỏ gọn và di động có chức năng giám sát hình ảnh, thiết bị giúp tiết kiệm được năng lượng nhờ được tăng tốc bởi một con chip tiên tiến, cung cấp được thời gian hoạt động lên đến 24 giờ. Camera cấp độ HD starlight ở phía dưới cho phép người dùng thực hiện giám sát hình ảnh một cách chính xác, thân máy nhẹ 750g và có chức năng theo dõi AR giúp công việc lập bản đồ và khảo sát truyền thống trở nên dễ dàng và đơn giản hơn.
Máy toàn đạc điện tử: Máy toàn đạc điện tử là một thiết bị điện tử/quang học được sử dụng trong khảo sát hiện đại cùng với nhiều các tính năng. Cấu tạo máy toàn đạc là một máy kinh vĩ điện tử (chuyển tuyến) đã được tích hợp với máy đo khoảng cách điện tử (EDM), cùng với bộ lưu trữ dữ liệu nội bộ và/hoặc bộ thu thập các dữ liệu bên ngoài.
Thiết bị laser scanner: Thiết bị laser scanner là một công nghệ mới được sử dụng ở trong lĩnh vực trắc đạc định vị công trình. Nó sử dụng công nghệ quét laser để tạo ra một mô hình 3D của những đối tượng và địa hình, từ đó có thể xác định vị trí và hình dạng của chúng. Việc sử dụng các thiết bị laser scanner giúp cho việc đo đạc và định vị trở nên nhanh chóng và chính xác hơn. Đồng thời, các kết quả đo đạc cũng được hiển thị dưới dạng mô hình 3D trực quan, giúp cho những người sử dụng dễ dàng quan sát và phân tích.