Tín dụng đen là gì? Nhận diện vi phạm, tội phạm tín dụng đen?

Tội phạm là một hiện tượng xã hội đang tồn tại ở mỗi quốc gia được phản ánh trong Bộ luật hình sự vì trái với chuẩn mực xã hội. Tại mọi thời gian, địa điểm và trong từng lĩnh vực tội phạm đều có thể xuất hiện  như trong lĩnh vực xã hội, lĩnh vực văn hóa hay các lĩnh vực kinh tế,…Có thể nói tội phạm đang tồn tại xung quanh mỗi chúng ta hàng ngày và có thể bất ngờ xâm phạm và gây thiệt hại đến quyền và lợi ích hợp pháp của chúng ta.

1. Tín dụng đen là gì?

Hiện, các văn bản pháp luật không có một định nghĩa cụ thể, chính xác nào về "tín dụng đen". Tuy nhiên, có thể khái quát định nghĩa về tín dụng đen như sau:

Tín dụng đen là một hình thức cho vay tín dụng với lãi suất cao (cho vay nặng lãi) từ các cá nhân hoặc tổ chức không có giấy phép kinh doanh hoạt động cho vay. Đây là hình thức cho vay không được pháp luật công nhận. Vì ở Việt Nam, chỉ các tổ chức tín dụng, ngân hàng mới được cấp phép hoạt động cho vay.

2. Tội phạm tín dụng đen là gì?

Trước khi đi tìm hiểu về tội phạm tín dụng đen ta cần biết hoạt động tín dụng đen là gì?. Hoạt động tín dụng đen là hoạt động kinh doanh tín dụng không đăng ký kinh doanh và mang một số có đặc điểm trái với quy định của pháp luật nên không nhà nước công nhận. Những hành vi này được thực hiện bởi những cá nhân hay pháp nhân thương mại nên tùy thuộc vào từng mức độ, tích chất của hành vi vi phạm pháp luật mà người hoạt động kinh doanh tín dụng đen có thể phải chịu nhưng hậu quả pháp lý như về vi phạm hành chính, vi phạm dân sự hay cao hơn đó là vi phạm hình sự về tội phạm.

Theo Bộ luật Hình sự 2015 hợp nhất 2017 tội phạm về cho vay tín dụng đen được quy định tại điều 201 được gọi là Tội cho vay lãi nặng trong giao dịch dân sự. Khách thể mà tội phạm tín dụng đen hướng tới đó là về trật tự quản lý kinh tế cụ thể là lĩnh vực tài chính và ngân hàng được quy định tại chương XVIII Bộ luật hình sự 2015 hợp nhất 2017. Từ đây ta có thể đưa ra định nghĩa :

Tội phạm tín dụng đen cũng là một dạng của tội phạm vì vậy đây là việc một người hoặc một pháp nhân thương mại có đầy đủ năng lực pháp lý thực hiện hành vi cho vay tín dụng với mức lãi suất vượt mức quy định của pháp luật, được quy định trong Bộ luật hình sự là tội phạm và thực hiện một cách có lỗi xâm phạm đến các quyền và lợi ích hợp pháp của cá nhân, cơ quan, tổ chức; lợi ích của nhà nước và của xã hội.

3. Nhận diện vi phạm, tội phạm tín dụng đen:

Mỗi một vấn đề đều mang những đặc điểm để nhận dạng nhằm phân biệt với các vấn đề khác và vi phạm, tội phạm tín dụng đen cũng vậy. Việc nắm được cơ sở nhận biết về hành vi tín dụng đen một mặt giúp các cơ quan nhà nước có các biện pháp ngăn chặn, phát hiện và xử lý kịp thời tội phạm. Mặt khác giúp các cá nhân, tổ chức có sự hiểu biết để né tác động tiêu cực của vi phạm tín dụng đen. Sau đây là một số dấu hiệu nhận biết của vi phạm, tội phạm tín dụng đen :

Thứ nhất, về hình thức cho vay: Hoạt động cho vay hiện nay đã được các chủ nợ biến tướng bằng việc : Soạn thảo các bản hợp đồng, giao dịch vay tiền thường và ký nhận với nội dung giả tạo để che dấu mức lãi suất bất hợp pháp của mình trước cơ quan nhà nước có thẩm quyền và tạo điều kiện dễ dàng khống chế con nợ.

Ngoài ra, cùng với sự phát triển mạnh mẽ của công nghệ thông tin, các hoạt động cho vay trực tuyến (vay online) đang phát triển rầm rộ qua các ứng dụng di động (app) hay các website với nhiều quảng cáo về thủ tục vay đơn giản, lãi suất vay luôn dưới 20%/năm, tức là dưới mức bị liệt là cho vay nặng lãi. Đến khi vay rồi thì hàng loạt các chi phí phát sinh đổ lên người vay dẫn tới mức lãi suất khủng khiếp. Đã có trường hợp, tin vào lời quảng cáo vay tiền 0% lãi suất, 0% phí tư vấn, giải ngân nhanh dưới 30 phút… nên người vay đã truy cập và điền đầy đủ các thông tin vào một website vay trực tuyến để vay 02 triệu đồng trong vòng 20 ngày. Hồ sơ vay nhanh chóng được duyệt qua ít phút. Sau khi người vay cung cấp ảnh chụp thẻ căn cước công dân và truy cập đường link dẫn đến trang facebook cá nhân thì tài khoản báo có 1.400.000 đồng; số tiền 600.000 đồng còn lại được bên cho vay giải thích là phí quản lý vay, phí hồ sơ, tiền lãi và nhiều khoản chi phí khác. Như vậy, với mỗi ngày vay tiền qua website này, người vay đã mất phí 30.000 đồng/ngày; so với mức thực vay được là 1.400.000 đồng thì người vay đang phải chịu lãi suất lên đến 64%/tháng.

Thứ hai, về mục đích cho vay : bất chấp không cần biết mục đích vay của các con nợ là gì kể cả được sử dụng vào mục đích phi pháp các đối tượng cho vay tín dụng đen vẫn tiến hành cho vay điều quan trọng mà các đối tượng này quan tâm đến đó là số tiền vay là bao nhiêu và lãi theo mức độ nào.

Thứ ba, thời gian cho vay : các đối tượng cho vay tín dụng đen thường không hạn chế, áp đặt một thời gian cố định vay vì lãi được tính theo ngày hoặc theo 01 tháng/lần tùy thuộc vào sự thỏa thuận của các bên ; tiền lãi kỳ đầu được khấu trừ ngay vào lần vay đầu tiên.

Thứ tư, không cầm giữ tài sản thế chấp : với đối tượng nhắm tới là những cá nhân, tổ chức không có khả năng vay ngân hàng nên các bên cho vay tín dụng đen không cần đến tài sản thế chấp để đảm bảo mà thay vào đó thông thường bên cho vay tín dụng đen sẽ ghi trong hợp đồng vay nội dung “Quá thời hạn trả nợ nếu bên vay không trả được nợ thì bên cho vay có quyền thu hồi nhà, đất, tài sản của bên vay”. Hết thời hạn vay mà con nợ vẫn chưa thể thanh toán khoản tiền gốc và lãi cho chủ thì ta thường hay thấy hình ảnh những thanh niên xăm trổ đến xiết tài sản của con nợ bằng nhiều cách thức khác nhau gây náo loạn trận tự xã hội.

Thứ năm, mức lãi suất cao hơn so với quy định của pháp luật :

Theo quy định tại Điều 468 Bộ luật Dân sự 2015 về lãi suất thì: Lãi suất vay do các bên thỏa thuận. Trường hợp các bên có thỏa thuận về lãi suất thì lãi suất theo thỏa thuận nhưng không được vượt quá 20%/năm của khoản tiền vay (tức là 1,66%/tháng), trừ trường hợp luật khác có liên quan quy định khác… Nếu lãi suất theo thỏa thuận vượt quá lãi suất giới hạn 20%/năm thì mức lãi suất vượt quá không có hiệu lực. Trường hợp các bên có thỏa thuận về việc trả lãi, nhưng không xác định rõ lãi suất và có tranh chấp về lãi suất thì lãi suất được xác định bằng 50% mức lãi suất nêu trên (tức là 10%/năm; tương đương 0,83%/tháng) tại thời điểm trả nợ. Những đối tượng cho vay nào có mức lãi suất cao hơn con số mà pháp luật dân sự quy định thì là hành vi vi phạm pháp luật liên quan đến tín dụng đen.

Đôi với pháp luật Hình sự theo quy định tại Điều 201 Bộ luật Hình sự 2015 về tội Cho vay nặng lãi trong giao dịch dân sự thì : “Người nào trong giao dịch dân sự mà cho vay với lãi suất gấp 5 lần trở lên của mức lãi suất cao nhất quy định trong Bộ luật Dân sự, thu lợi bất chính từ 30 triệu đồng đến dưới 100 triệu đồng ” đối tượng cho vay nào mà cho vay với mức lãi suất gấp 5 lần trở lên so với mức quy định tại Bộ luật dân sự tức là 100% mức lãi suất thu lợi bất chính từ 30 triệu đồng cho đến 100 triệu đồng hoặc dưới 30 triệu nhưng đã bị xử phạt vi phạm hành chính mà còn tái phạm thì đã đầy đủ các dấu hiệu bị coi là tội phạm và có sẽ bị truy cứu trách nhiệm hình sự nếu bị tố giác và phát hiện.

Thứ sáu, có các hành động biến tướng : Quá trình trả nợ, do trước khi tiếp cận khoản vay, họ đã không hề có khoản tiền nào trông chờ, mà số tiền nhận được thực tế kiếm được thì lại quá ít so với số tiền mà họ đã thực hiện vay tại các cá nhân, tổ chức tín dụng đen. Khi đã vướng vào vòng xoáy nợ nần, do lãi suất lớn nên người vay không trả được lãi thì các chủ nợ bắt đầu có các hoạt động biến tướng tinh vi hơn là trực tiếp hoặc thông qua các tổ chức “xã hội đen”; tổ chức đòi nợ chuyên nghiệp cho người đe dọa; đánh đập hoặc cho những đối tượng xăm trổ hung hãn mang theo băng rôn, ném chất bẩn vào nhà riêng, nhà bố mẹ anh em, cơ quan, đơn vị của người vay tiền hay các đối tượng sẽ đe dọa tung ảnh, video nhạy cảm lên mạng xã hội, gửi cho bạn bè, người thân hoặc in các tờ rơi rải ở khu dân cư để gây áp lực buộc người vay trả tiền. Hành vi của các đối tượng đã để lại những hậu quả rất nặng nề, có thể ảnh hưởng trực tiếp tới nhân phẩm, danh dự, sức khỏe, tâm lý, đời sống, hạnh phúc gia đình của nạn nhân và những người thân.

Hiện nay hoạt động tín dụng đen đang xuất hiện ngày càng nhiều để không bị mắc bẫy tín dụng đen, người dân cần tìm hiểu thông tin về các gói vay từ những ngân hàng uy tín; tránh xa những quảng cáo vay vốn ưu đãi hay đăng ký thẻ tín dụng không chứng minh thu nhập… từ các thông báo, tờ rơi ngã tư hay cột điện. Thay vì tìm đến những cơ sở không uy tín các cá nhân, tổ chức có thể tìm đến các ngân hàng thương mại, hiện nay các ngân hàng thương mại đang cải cách thủ tục hành chính, quá trình xét duyệt và giải ngân rất nhanh, đặc biệt là các món vay nhỏ, vì thế, khi cần hãy tìm đến các ngân hàng. Ngay từ đầu, chắc chắn không có dịch vụ cầm đồ, hỗ trợ tài chính nào ép buộc người khác vay; nói cách khác, các nạn nhân đều tự nguyện. Vì thế, hãy chi tiêu đúng mực, sống lành mạnh, đặc biệt là không dính vào các tệ nạn xã hội để bảo vệ cuộc sống của bạn và người thân.