Thiết kế phong cách Wabi Sabi là gì? Nguồn gốc, nét đặc trưng?

1. Phong cách Wabi Sabi nghĩa là gì và nguồn gốc?

Thiết kế phong cách Wabi Sabi có nguồn gốc từ phương pháp Thiền của đạo Phật ở thế kỷ XII và sau đó phát triển mạnh mẽ qua nghi thức trà đạo cải tiến của thiền sư Sen no Rikyu. Sau nhiều năm, Wabi Sabi được ưa chuộng trong phong cách thiết kế, trở thành một nét đẹp tại xứ sở hoa anh đào.

Wabi Sabi, trong tiếng Nhật, “Wabi” có nghĩa là sự tĩnh lặng, điềm tĩnh, tận hưởng tinh tế nhưng không phô trương; là cuộc sống đơn sơ, giản dị về vật chất nhưng vẫn cảm nhận sự đủ đầy, tĩnh lặng trong tâm can. “Sabi” được hiểu là nét đẹp vô thường, trường tồn cùng thời gian. Những giá trị của đồ vật được thể hiện qua vết hằn, sứt mẻ, hay cũ kỹ, sau lớp bụi thời gian dù không hoàn hảo nhưng vẫn giữ nguyên vẻ đẹp nguyên bản, đầy khí chất. Nói chung, ta nhận thấy rằng, Wabi Sabi nghĩa là phong cách không chú trọng về vật chất mà tập trung về nét đẹp của sự tự nhiên, bình dị, đi sâu vào lưu giữ những giá trị thuần khiết.

Thông thường, chúng ta cũng có thể cắt nghĩa Wabi Sabi đơn giản như sau:

- Wabi nghĩa là tìm thấy sự đủ đầy trong tâm hồn qua cuộc sống đơn sơ, giản dị và khiêm tốn về vật chất. Từ này còn mang nghĩa tách biệt, tận hưởng sự tĩnh lặng điềm nhiên.

- Sabi chính là nét đẹp được tôi luyện qua bàn tay của thời gian khi những đồ vật khoác lên mình chiếc áo bụi sạm màu nhưng vẻ đẹp mang đầy đủ độ chín, khuất lấp sau lớp bụi mờ là phẩm giá và khí chất thanh nhã. Những vệt hằn, sứt mẻ, hư hao mà thời gian để lại trở thành những đặc điểm giá trị của vật phẩm đó.

Trong cuộc sống hiện đại, có thể nhận ra Wabi Sabi hiện diện khá phổ biến trong kiến trúc và thiết kế nội thất. Phong cách Wabi Sabi cũng thường được kết hợp với các phong cách khác như: Bắc Âu, Đồng quê, Zen (thiền) hay tối giản.

Phong cách Wabi Sabi trong tiếng Anh là: Wabi Sabi style.

2. Đặc trưng của thiết kế theo triết lý Wabi Sabi:

Thiết kế theo triết lý Wabi Sabi có những đặc điểm cơ bản sau đây:

- Chất liệu trong phong cách Wabi Sabi:

Phong cách Wabi Sabi sử dụng các vật liệu hữu cơ đến từ tự nhiên, gần như loại bỏ các công đoạn gia công làm sạch, đánh bóng. Vật liệu phổ biến bao gồm các loại sau: gỗ mộc, kim loại thô, thổ cẩm, đá, đất sét… đây là những chất liệu chuyển tải trọn vẹn và ấn tượng nhất dấu ấn thoái hóa bởi thời gian.

- Kiểu dáng trong phong cách Wabi Sabi:

Phong cách Wabi Sabi khuyến khích các nhà thiết kế giữ nguyên hình dáng ban đầu của chất liệu hoặc chỉ chỉnh sửa một cách tiết chế, tôn trọng tự nhiên thay vì thay đổi hoàn toàn chúng theo khuôn mẫu có sẵn để tiện cho sinh hoạt. Kiểu dáng nguyên thủy của sản phẩm chính là đặc tính nổi bật, ấn tượng đầu tiên với khách hàng. Trong triết lý Wabi Sabi, tác phẩm nghệ thuật trên hết chỉ có thể là chính nó chứ không phải để cố tình trở thành biểu tượng cho bất cứ điều gì khác.

- Kết cấu trong phong cách Wabi Sabi:

Ngoài chất liệu thô sơ, kết cấu của thiết kế mang phong cách Wabi Sabi thông thường được giữ nguyên bề mặt xù xì thô ráp, màu sắc giữ nguyên như ban đầu với những sắc độ không đều và đầy ngẫu hứng từ tự nhiên.

- Màu sắc trong phong cách Wabi Sabi:

Phong cách Wabi Sabi đúng với tiêu chí giữ lại những gì nhẹ nhàng và tự nhiên nhất, màu sắc không phải là yếu tố được cổ vũ trong các thiết kế Wabi Sabi. Tại các không gian thiết kế theo phong cách Wabi Sabi, các sắc màu không có cơ hội thể hiện vẻ rực rỡ, trái lại còn chìm hẳn. Bởi vì màu sắc chân thực từ tự nhiên thiếu hẳn sự tương phản hay tính thống nhất cần có để bổ trợ nhau tạo nên sự nổi bật. Nhưng chính vì mất hẳn đi tính cầu kỳ mà màu sắc với độ sáng tự nhiên đem lại một cảm giác yên bình trong tâm trí.

- Sự đơn giản trong phong cách Wabi Sabi:

Sự đơn giản đến từ chất liệu hữu cơ tuyệt đối. Sự đơn giản từ cách thức sáng tạo không cầu kỳ, không kiểu cách. Sự đơn giản độc đáo của Wabi Sabi không buồn tẻ mà hết sức tinh tế, bởi tận cùng đằng sau sự đơn giản ấy là vẻ đẹp của sự chân thật.

Phong cách Wabi Sabi từ chối tất cả những gì tô vẽ, bày biện không cần thiết mà hướng sự tập trung của con người đến những vật dụng thực sự cần thiết để tâm trí không còn bị thao túng bởi vật chất. Trong phong cách này, người ta đề cao sự bền bỉ, hữu dụng của đồ vật. Một ngôi nhà Wabi Sabi tập trung vào công năng nên được bày biện tối giản với những mộc mạc, thô sờn của thời gian.

- Không gian trong phong cách Wabi Sabi:

Trong không gian Wabi Sabi, không hề tồn tại một khoảng không nào vô nghĩa. Bởi theo triết lý phong cách này thì tỷ lệ là thước đo của không gian nhưng chính khoảng trống lại truyền tải bản chất của vũ trụ. Đó cũng chính là lý do những khoảng trống rộng và thoáng đóng vai trò quan trọng trong kiến trúc Wabi Sabi.

Các khoảng trống kết hợp với nguồn ánh sáng tràn vào nhà qua cửa sổ, đem lại cảm giác thoáng đãng dễ chịu và ngập tràn sinh khí.

- Cân bằng:

Phong cách thiết kế nội thất Wabi Sabi cũng cần phải tái hiện được sự cân bằng hữu cơ của thế giới tự nhiên. Không một công thức nào có thể ước đoán cho hệ thống của tự nhiên bởi vạn vật đều chỉ tìm thấy mình trong một môi trường nhất định. Sự cân bằng, hài hòa với môi trường ấy chính là nguyên lý thiết kế cho nghệ sỹ trong quá trình sáng tạo.

Giữa cuộc sống xô bồ nhộn nhịp, ta nhận thấy rằng, phong cách Wabi Sabi giống như một liệu pháp tinh thần hiệu quả khi dần hướng con người tìm thấy sự tĩnh lặng trong chính ngôi nhà mình. Theo quan niệm của người Nhật, không có gì sinh ra trong tự nhiên lại có thể hoàn hảo và trường tồn. Vậy nên Wabi Sabi giống như một cách trân trọng vẻ đẹp chân phương như vốn dĩ của tạo vật, thể hiện sự tôn trọng đến thiên nhiên và rèn giũa tính khiêm nhường, biết chấp nhận sự thật nơi con người.

- Tiết chế:

Sự tiết chế sẽ đem lại cảm giác chân thật và trải nghiệm của quy luật vô thường trong không gian. Từ đây, người ta mới hiểu được rằng không có gì là trường cửu, vĩnh viễn, bất biến.

3. Một số vấn đề liên quan về phong cách Wabi Sabi:

Phong cách Wabi Sabi thể hiện trong nội thất:

Phong cách Wabi Sabi trong giai đoạn ngày càng được yêu thích, trong bối cảnh con người càng vội vã, lo toan với cuộc sống. Phong cách Wabi Sabi là nơi truyền cảm hứng cho chủ nghĩa tối giản, tập trung vào thân tâm trong không gian sống, tạo sự bình yên tĩnh tại. Cũng vì thế, với phong cách Wabi Sabi từ màu sắc, kiểu dáng đến các vật liệu thường mang màu sắc trầm nhẹ, toát lên nét đẹp hoài cổ. Tuy nhiên, các đồ đạc được cẩn thận lựa chọn và trưng bày công phu, tinh tế, mang dấu ấn cho lối sống chủ nhà.

Sự đơn giản trong thiết kế Wabi Sabi:

Sự đơn giản được đánh giá là yếu tố hàng đầu của thiết kế Wabi Sabi

Trong thiết kế nội thất, ta nhận thấy rằng, vẻ đẹp Wabi Sabi không nằm quá nhiều ở những yếu tố tô vẽ hay bày biện không cần thiết. Wabi Sabi hướng sự tập trung của con người đến những vật dụng thực sự cần thiết để tâm trí, tâm hồn được thả lỏng. Những vật dụng cũ được tận dụng tối đa, những vết trầy xước, nứt vỡ được hàn gắn bằng vàng (nghệ thuật Kintsugi) để chúng tiếp tục nhiệm vụ của mình

Ngôi nhà Wabi Sabi không trưng bày quá nhiều các vật dụng mà hướng tới sự mộc mạc và thô sơ nhất. Các tông màu theo phong cách này không rực rỡ, phối nhiều màu mà thường là các màu lạnh, nâu trầm, một màu duy nhất.

Hình dáng của các vật dụng được ưu tiên giữ lại hình dáng nguyên bản, hoặc chỉ được chỉnh sửa tiết chế để tôn lên vẻ đẹp độc đáo như vốn có. Theo quan điểm của người Nhật, đó là vẻ đẹp nguyên thuỷ của vạn vật, tinh thần tự nhiên của tạo hoá.

Thiết kế Wabi Sabi trân trọng cái cũ:

Điều này xảy ra cũng đã tạo nên những nét khác biệt cho không gian khi khoác lên vẻ đẹp dấu tích thời gian. Các món đồ nội thất cũ không bị vứt bỏ, được tái sử dụng, trở thành vật trang trí trong Wabi Sabi. Những món đồ cũ, vết nứt trở thành linh hồn mang theo dấu ấn những câu chuyện của thời gian. Với những chủ thể là những người yêu thích sự hoài niệm thì những món đồ cũ chính là cách để họ hình dung về những gì đã đi qua, thưởng thức nghệ thuật một cách trọn vẹn. Các đối tượng này tìm thấy được trong những khiếm khuyết vẻ đẹp của sự không hoàn hảo để chấp nhận và trân trọng.

Wabi Sabi sử dụng vật liệu tự nhiên, mộc mạc:

Các vật liệu khi được sử dụng trong phong cách Wabi Sabi thông thường là gỗ mộc, kim loại thô, đá nguyên khối, thổ cẩm hoặc đất.

Các chủ thể là những người dùng giữ nguyên hình dáng ban đầu của các đồ vật, bỏ qua các công đoạn gia công, làm đẹp như đánh bóng, tạo khối,... Nếu có thì chỉ chỉnh sửa ít đảm bảo sự tương đồng với các vật dụng trong không gian sống. Các sản phẩm từ tự nhiên tạo vẻ đẹp mộc mạc, gần gũi với thiên nhiên, cuộc sống của căn nhà. Điều này khác xa hoàn toàn với nhiều lối thiết kế hiện nay, chú trọng đến những thiết kế công phu, xa hoa tiện ích. Những món đồ với phong cách Wabi Sabi sẽ được sắp xếp công phu tạo tính nghệ thuật, không mang lại cảm giác đơn điệu khi ghé thăm.