Thiên lệch nhận thức muộn là gì? So sánh giữa Thiên lệch nhận thức muộn và định giá nội tại

Thiên lệch nhận thức muộn là một hiện tượng tâm lý cho phép mọi người thuyết phục bản thân sau một sự kiện mà họ đã dự đoán chính xác trước khi nó xảy ra. Điều này có thể khiến mọi người kết luận rằng họ có thể dự đoán chính xác các sự kiện khác. Vậy thiên lệch nhận thức muộn là gì? Thiên lệch nhận thức muộn và định định giá nội tại có điểm gì giống và khác nhau.

1. Thiên lệch nhận thức muộn là gì?

Thiên lệch ​​nhận thức muộn/ đúng đắn (Hindsight bias) được nghiên cứu trong kinh tế học hành vi vì nó là một thất bại phổ biến của các nhà đầu tư cá nhân. Thiên lệch ​​nhận thức muộn là khi một người nhìn lại sự kiện và tin rằng họ có thể đã dự đoán kết quả. Điều này có nghĩa là hầu hết mọi người tin rằng phán đoán của họ tốt hơn nó. Ý tưởng là, một khi chúng ta biết kết quả, việc xây dựng một lời giải thích hợp lý sẽ dễ dàng hơn nhiều. Với điều này, chúng ta trở nên ít phê phán các quyết định của mình hơn, dẫn đến việc ra quyết định kém trong tương lai.

- Các nhà đầu tư thường cảm thấy áp lực trong việc sắp xếp thời gian mua hoặc bán cổ phiếu một cách hoàn hảo để tối đa hóa lợi nhuận của họ. Khi bị thua lỗ, họ hối hận vì đã không hành động sớm hơn. Với sự hối tiếc, ý nghĩ rằng họ đã nhìn thấy nó đến cùng.

+ Thành kiến ​​nhận thức muộn xảy ra khi có thông tin mới về trải nghiệm trong quá khứ -  thay đổi cách chúng ta nhớ lại trải nghiệm đó. Chúng tôi chỉ ghi nhớ một cách có chọn lọc những thông tin xác nhận những gì chúng tôi biết hoặc tin là đúng. Sau đó, nếu chúng ta cảm thấy mình đã biết trước điều gì sẽ xảy ra, chúng ta sẽ không xem xét cẩn thận kết quả (hoặc lý do dẫn đến kết quả).

+ Các cá nhân và xã hội dễ bị thành kiến ​​nhận thức muộn màng vì thật thoải mái khi nghĩ rằng thế giới có thể đoán trước được và do đó có trật tự phần nào. Kết quả là, chúng tôi tìm cách xem các sự kiện không thể đoán trước là có thể dự đoán được. Chúng tôi muốn có một cái nhìn tích cực về bản thân và do đó sử dụng kỹ năng cảm thụ để tạo ra một câu chuyện hoặc câu chuyện cho thấy chúng tôi đã biết trước kết quả.

- Các nhà đầu tư nên thận trọng khi đánh giá khả năng dự đoán các sự kiện hiện tại sẽ tác động đến hoạt động trong tương lai của chứng khoán như thế nào. Tin rằng một người có thể dự đoán kết quả trong tương lai có thể dẫn đến quá tự tin và quá tự tin có thể dẫn đến việc lựa chọn cổ phiếu hoặc đầu tư, không phải vì hiệu quả tài chính của họ , mà là dựa trên linh cảm.

- Một trong những cách dễ dàng nhất để ngăn chặn sự thiên vị nhận thức muộn là ghi nhật ký hoặc nhật ký. Điều này sẽ tạo ra một bản ghi về quá trình ra quyết định, cho phép bạn xem lại lý do bạn đưa ra kết luận nhất định. Phần lớn, một tài liệu như vậy sẽ giúp đảm bảo bạn có thể phản ánh chính xác một tình huống. Các tạp chí quyết định này giúp nêu chi tiết thời điểm và cách thức đưa ra các quyết định. Điều này cho phép bạn hiểu rõ hơn về những gì bạn nghĩ sẽ xảy ra tại thời điểm đưa ra quyết định. Ngoài ra, việc cân nhắc tất cả thông tin cũng rất quan trọng, bao gồm cả việc đặt trọng lượng nhiều hơn vào những thông tin có giá trị.  Nhật ký quyết định có thể giúp đưa ra quyết định tốt hơn trong tương lai, cũng như ngăn việc đoán mò lần thứ hai. Phân tích đúng kết quả sẽ giúp hiểu được điều gì đã xảy ra sai (hoặc đúng).  Các nghề, chẳng hạn như kế toán, đòi hỏi nhiều phản hồi sẽ ít bị thiên vị nhận thức muộn hơn.

2. So sánh giữa thiên lệch nhận thức muộn và định giá nội tại:

* Giống nhau: nhìn chung thiên lệch ​nhận thức muộn và định giá nội tại có thể dẫn đến sai sót trong xử lý và phân tích thông tin. Những sai sót này có thể dẫn đến việc ra quyết định không hợp lý, cuối cùng dẫn đến các quyết định đầu tư hoặc kinh doanh tiêu cực hoặc kém hiệu quả. Những quyết định tồi này có thể gây tốn kém về tiền bạc, bỏ lỡ cơ hội hoặc sử dụng sai nguồn lực.

* Khác nhau:

- Thứ nhất, về định nghĩa:

+ Định giá nội tại : Sự thiên vị về nhận thức muộn có thể khiến các nhà đầu tư mất tập trung khỏi những phân tích khách quan về một công ty. Việc tuân thủ các phương pháp định giá nội tại giúp họ đưa ra quyết định dựa trên các yếu tố dựa trên dữ liệu chứ không phải các yếu tố cá nhân. Giá trị nội tại đề cập đến nhận thức về giá trị thực của cổ phiếu, dựa trên tất cả các khía cạnh của hoạt động kinh doanh và có thể trùng khớp hoặc không với giá trị thị trường hiện tại.

+ Thiên lệch nhận thức muộn: Thiên lệch ​​nhận thức muộn là khi một người nhìn lại sự kiện và tin rằng họ có thể đã dự đoán kết quả. Điều này có nghĩa là hầu hết mọi người tin rằng phán đoán của họ tốt hơn nó. Ý tưởng là, một khi chúng ta biết kết quả, việc xây dựng một lời giải thích hợp lý sẽ dễ dàng hơn nhiều. Với điều này, chúng ta trở nên ít phê phán các quyết định của mình hơn, dẫn đến việc ra quyết định kém trong tương lai.

- Thứ hai, về đặc điểm:

+ Định giá nội tại:  Để có hiệu quả trong việc tránh cơ sở nhận thức muộn, tốt nhất nên sử dụng một mô hình toán học hiệu quả. Điều này khiến bạn phải phỏng đoán và thành kiến ​​khi phân tích một công ty. Đặc biệt, sử dụng các yếu tố định lượng, chẳng hạn như báo cáo tài chính và tỷ lệ. Tuy nhiên, giá trị nội tại có những hạn chế của nó. Đáng chú ý, không có tính toán giá trị nội tại phổ quát. Có nhiều mô hình hoặc công cụ định giá khác nhau để sử dụng. Ngoài ra, có những giả định phải được gắn vào bất kỳ mô hình nào, có thể tự mở ra thành kiến.

- Phân tích định lượng và định tính : Định giá nội tại thường sẽ tính đến các yếu tố định tính như mô hình kinh doanh của công ty, quản trị công ty và thị trường mục tiêu. Các yếu tố định lượng như phân tích báo cáo tài chính cung cấp những hiểu biết sâu sắc về giá thị trường hiện tại là chính xác hoặc nếu công ty được định giá quá cao hoặc định giá thấp. Các nhà phân tích thường sử dụng mô hình chiết khấu dòng tiền (DCF) để xác định giá trị nội tại của công ty. DCF sẽ tính đến dòng tiền tự do của công ty và chi phí sử dụng vốn bình quân gia quyền (WACC).

+ Thiên lệch nhận thức muộn: là một hiện tượng tâm lý trong đó người ta tin rằng họ đã dự đoán chính xác một sự kiện trước khi nó xảy ra.

- Ví dụ về Thiên lệch nhận thức muộn: 

Bong bóng tài chính luôn chịu sự sai lệch về nhận thức sau khi vỡ. Sau bong bóng dot-com vào cuối những năm 1990 và cuộc Đại suy thoái năm 2008 , nhiều chuyên gia và nhà phân tích đã chứng minh rõ ràng rằng những sự kiện tưởng chừng như nhỏ nhặt vào thời điểm đó lại thực sự là dấu hiệu của những rắc rối tài chính trong tương lai như thế nào. Họ đã đúng, nhưng các sự kiện đồng thời khác củng cố giả định rằng thời kỳ bùng nổ sẽ không bao giờ kết thúc. Trên thực tế, nếu bong bóng tài chính dễ phát hiện khi nó xảy ra, nó có thể đã được tránh hoàn toàn.

- Các đối tượng thông thường của thiên lệch ​​nhận thức muộn không nằm trong thang điểm đó. Vào những năm 1980, bất kỳ nhà đầu tư nào có suy nghĩ rằng Bill Gates là một chàng trai sáng giá hay Macintosh là một sản phẩm gọn gàng đều có thể vô cùng hối tiếc vì đã không mua cổ phiếu của Microsoft hoặc Apple vào thời điểm đó khi họ “thấy nó đến. " Trên thực tế, họ có thể bị thành kiến ​​nhận thức muộn.

-Theo nhà kinh tế học Richard Thaler. Điều này bao gồm các doanh nhân, những người cũng có khuynh hướng nhận thức muộn màng. Đáng chú ý, khi được hỏi liệu công ty khởi nghiệp của họ có thành công hay không, hơn 75% doanh nhân của các công ty khởi nghiệp thất bại cho biết có. Tuy nhiên, khi được hỏi lại sau khi startup của họ thất bại, chỉ 58% nói rằng họ tin rằng startup của họ sẽ thành công.

- Các chuyên gia kinh doanh thường sẽ sử dụng thành kiến ​​nhận thức muộn trong việc ra quyết định -giả định vì một chiến lược đã hoạt động trước đó nên nó sẽ tiếp tục hoạt động. Tuy nhiên, các điều kiện luôn thay đổi và bởi vì điều gì đó đã hoạt động trong quá khứ không có nghĩa là nó sẽ hoạt động trở lại. Thành kiến ​​nhận thức muộn có nghĩa là các giám đốc điều hành có thể đưa ra các quyết định rủi ro hoặc được phân tích kém.