Biện pháp bắt buộc chữa bệnh là gì? Biện pháp bắt buộc chữa bệnh tiếng Anh là gì? Thực hiện, đình chỉ thực hiện biện pháp bắt buộc chữa bệnh?
Biện pháp bắt buộc chữa bệnh là một trong những biện pháp tư pháp được được quy định tại Điều 46, Bộ luật Hình sự 2015 sửa đổi bổ sung 2017. Và biện pháp bắt buộc chữa bệnh chỉ được áp dụng đối với người thực hiện hành vi nguy hiểm cho xã hội mà mắc bệnh tâm thần gây ảnh hưởng đến việc chấp hành bản án, quyết định có hiệu lực của Tòa án. Vậy việc thực hiện, đình chỉ thực hiện biện pháp bắt buộc chữa bệnh được quy định như thế nào?
Luật sư tư vấn pháp luật hình sự trực tuyến miễn phí: 1900.6568
Căn cứ pháp lý:
Bộ Luật Hình sự 2015 sửa đổi bổ sung 2017,
Bộ luật Tố tụng Hình sự 2015;
Luật thi hành án hình sự 2019.
1. Biện pháp bắt buộc chữa bệnh là gì?
Điều 49, Bộ luật Hình sự 2015 quy định về bắt buộc chữa bệnh:
“1. Đối với người thực hiện hành vi nguy hiểm cho xã hội trong khi mắc bệnh quy định tại Điều 21 của Bộ luật này, Viện kiểm sát hoặc Tòa án căn cứ vào kết luận giám định pháp y, giám định pháp y tâm thần có thể quyết định đưa họ vào một cơ sở điều trị chuyên khoa để bắt buộc chữa bệnh.
2. Đối với người phạm tội trong khi có năng lực trách nhiệm hình sự nhưng trước khi bị kết án đã mắc bệnh tới mức mất khả năng nhận thức hoặc khả năng điều khiển hành vi của mình, thì căn cứ vào kết luận giám định pháp y, giám định pháp y tâm thần, Tòa án có thể quyết định đưa họ vào một cơ sở điều trị chuyên khoa để bắt buộc chữa bệnh. Sau khi khỏi bệnh, người đó có thể phải chịu trách nhiệm hình sự.
3. Đối với người đang chấp hành hình phạt tù mà bị bệnh tới mức mất khả năng nhận thức hoặc khả năng điều khiển hành vi của mình, thì căn cứ vào kết luận giám định pháp y, giám định pháp y tâm thần, Tòa án có thể quyết định đưa họ vào một cơ sở điều trị chuyên khoa để bắt buộc chữa bệnh. Sau khi khỏi bệnh, nếu không có lý do khác để miễn chấp hành hình phạt, thì người đó phải tiếp tục chấp hành hình phạt.
Thời gian bắt buộc chữa bệnh được trừ vào thời hạn chấp hành hình phạt tù.”
Qua điều luật bên trên ta có thể như sau:
+ Biện pháp bắt buộc chữa bệnh là một trong những biện pháp cưỡng chế bắt buộc thực hiện được áp dụng để xử lý tội phạm.
+ Ngoài ra, thì biện pháp bắt buộc chữa bệnh còn là một biện pháp tư pháp buộc người mà trong hoặc sau khi thực hiện hành vi nguy hiểm cho xã hội. Nhưng trước khi bị kết án hoặc chấp hành hình phạt mà mắc bệnh tâm thần hoặc bệnh khác làm mất khả năng nhận thức hay khả năng điều khiển hành vi phải vào cơ sở điều trị chuyên khoa để chữa bệnh nhằm mục đích loại bỏ những điều kiện có thể dẫn đến việc phạm tội mới trong tương lai do tình trạng bệnh của họ.
+ Biện pháp bắt buộc chữa bệnh chỉ được áp dụng đối với người thực hiện hành vi nguy hiểm cho xã hội mà mắc bệnh tâm thần dẫn tới mất khả năng nhận thức hoặc khả năng điều khiển hành vi hoặc áp dụng đối với người thực hiện hành vi nguy hiểm cho xã hội mà hạn chế năng lực trách nhiệm hình sự.
+ Bắt buộc chữa bệnh có mục đích đầu tiên là phòng ngừa khả năng gây thiệt hại cho trật tự, an toàn xã hội của người mắc bệnh tâm thần hoặc bệnh khác gây rối loạn hoạt động tâm thần. Bên cạnh đó, bắt buộc chữa bệnh còn mang nội dung nhân đạo cao cả, thay vì áp dụng hình phạt đối với người có hành vi nguy hiểm cho xã hội, tòa án cho họ được chữa bệnh tại cơ sở điều trị chuyên khoa. Trong trường hợp không cần thiết phải đưa vào cơ sở điều trị chuyên khoa thì có thể giao cho gia đình hoặc người giám hộ trông nom dưới sự giám sát của cơ quan nhà nước có thẩm quyền.
2. Biện pháp bắt buộc chữa bệnh tiếng Anh là gì?
Biện pháp bắt buộc chữa bệnh tiếng Anh theo Bộ luật Hình sự 2015 sửa đổi bổ sung 2017 là “Mandatory disease treatment”
Biện pháp bắt buộc chữa bệnh tiếng Anh theo Bộ luật Tố tụng Hình sự 2015 là ” Enforce civil commitment”
3. Thực hiện, đình chỉ thực hiện biện pháp bắt buộc chữa bệnh
3.1. Thực hiện biện pháp bắt buộc chữa bệnh
Điều kiện và thẩm quyền áp dụng biện pháp bắt buộc chữa bệnh sẽ bao gồm:
+ Khi có căn cứ cho rằng người thực hiện hành vi nguy hiểm cho xã hội không có năng lực trách nhiệm hình sự theo quy định tại Điều 21 của Bộ luật hình sự thì tuỳ từng giai đoạn tố tụng, Cơ quan điều tra, Viện kiểm sát, Tòa án phải trưng cầu giám định pháp y tâm thần.
+ Căn cứ kết luận giám định pháp y tâm thần, Viện kiểm sát quyết định áp dụng biện pháp bắt buộc chữa bệnh trong giai đoạn điều tra, truy tố; Tòa án quyết định áp dụng biện pháp bắt buộc chữa bệnh trong giai đoạn xét xử và thi hành án.
Vậy, người thực hiện hành vi phạm tội của mình trong khi đang mắc bệnh tâm thần thì không phải chịu trách nhiệm hình sự. Bệnh tâm thần là bệnh do rối loạn hoạt động não bộ gây nên những biến đổi bất thường về lời nói, ý tưởng, hành vi, tác phong, tình cảm…Ngoài ra, sau khi gây án người phạm tội mới bị mắc bệnh tâm thần hoặc mắc bệnh khác làm mất khả năng nhận thức, mất năng lực điều khiển hành vi. Chính vì vậy mà người phạm tội bắt buộc phải chữa bệnh và có thể sẽ phải chịu trách nhiệm hình sự về tội do mình gây ra.
Căn cứ vào Khoản 14, Điều 3, Luật thi hành án hình sự 2019 thì: “Thi hành biện pháp tư pháp bắt buộc chữa bệnh là việc cơ quan, người có thẩm quyền theo quy định của Luật này buộc người thực hiện hành vi nguy hiểm cho xã hội hoặc người đang chấp hành án mắc bệnh tâm thần, bệnh khác làm mất khả năng nhận thức hoặc khả năng điều khiển hành vi của mình phải điều trị tại cơ sở chữa bệnh bắt buộc theo quyết định của Tòa án, Viện kiểm sát.”
* Dựa vào quy định của Luật Thi hành án 2019 thì thẩm quyền đề nghị áp dụng biện pháp tư pháp bắt buộc chữa bệnh sẽ thuộc về những chủ thể sau đây:
+ Cơ quan đang thụ lý giải quyết vụ án trong giai đoạn điều tra có quyền đề nghị Viện kiểm sát cùng cấp;
+ Trại giam, trại tạm giam, cơ quan thi hành án hình sự Công an cấp tỉnh trong giai đoạn thi hành án có quyền đề nghị Tòa án nhân dân cấp tỉnh, Tòa án quân sự cấp quân khu nơi phạm nhân chấp hành án.
Ngoài ra, cơ quan đề nghị áp dụng biện pháp tư pháp bắt buộc chữa bệnh có trách nhiệm lập hồ sơ đưa người vào cơ sở bắt buộc chữa bệnh, bao gồm:
– Quyết định của Viện kiểm sát hoặc Tòa án về áp dụng biện pháp tư pháp bắt buộc chữa bệnh;
– Kết luận của Hội đồng giám định pháp y tâm thần;
– Lý lịch cá nhân của người chấp hành biện pháp tư pháp bắt buộc chữa bệnh;
– Tài liệu khác có liên quan.
Trong trường hợp Viện kiểm sát, Tòa án tự mình quyết định áp dụng biện pháp tư pháp bắt buộc chữa bệnh thì Viện kiểm sát, Tòa án đã ra quyết định có trách nhiệm lập hồ sơ và đề nghị cơ quan đang thụ lý giải quyết vụ án trong giai đoạn điều tra hoặc trại giam, trại tạm giam, cơ quan thi hành án hình sự Công an cấp huyện trong giai đoạn thi hành án đưa người vào cơ sở bắt buộc chữa bệnh.
– Theo quy định của pháp luật thì ngay sau khi nhận được quyết định áp dụng biện pháp tư pháp bắt buộc chữa bệnh, cơ quan đang giải quyết vụ án trong giai đoạn điều tra hoặc trại giam, trại tạm giam, cơ quan thi hành án hình sự Công an cấp huyện trong giai đoạn thi hành án có nhiệm vụ giao người bị bắt buộc chữa bệnh và hồ sơ kèm theo cho cơ sở chữa bệnh tâm thần được chỉ định theo quyết định của Viện kiểm sát hoặc quyết định của Tòa án, đồng thời sao gửi quyết định áp dụng biện pháp tư pháp bắt buộc chữa bệnh cho cơ quan quản lý thi hành án hình sự thuộc Bộ Công an, Bộ Quốc phòng.
3.2. Đình chỉ thực hiện biện pháp bắt buộc chữa bệnh
Đình chỉ thi hành biện pháp bắt buộc chữa bệnh được quy định rõ rõ ràng Điều 454, Bộ luật Tố tụng Hình sự 2015
“1. Biện pháp bắt buộc chữa bệnh được thực hiện ở cơ sở bắt buộc chữa bệnh tâm thần do Viện kiểm sát hoặc Tòa án chỉ định theo quy định của pháp luật.
2. Khi có thông báo của thủ trưởng cơ sở bắt buộc chữa bệnh tâm thần về việc người bị bắt buộc chữa bệnh đã khỏi bệnh thì cơ quan đã đề nghị áp dụng biện pháp bắt buộc chữa bệnh hoặc Viện kiểm sát, Tòa án đã ra quyết định áp dụng biện pháp bắt buộc chữa bệnh trưng cầu giám định pháp y tâm thần về tình trạng bệnh của người bị bắt buộc chữa bệnh.
Căn cứ kết luận giám định về việc người bị bắt buộc chữa bệnh đã khỏi bệnh, Viện kiểm sát, Tòa án ra quyết định đình chỉ thi hành biện pháp bắt buộc chữa bệnh.
3. Quyết định đình chỉ thi hành biện pháp bắt buộc chữa bệnh phải được cơ quan đã đề nghị áp dụng biện pháp bắt buộc chữa bệnh hoặc Viện kiểm sát, Tòa án gửi ngay cho cơ sở bắt buộc chữa bệnh và người đại diện của người bị bắt buộc chữa bệnh.
4. Các hoạt động tố tụng, việc chấp hành hình phạt đã bị tạm đình chỉ có thể được phục hồi theo quy định của Bộ luật này.”
Như điều luật đã quy định thì khi người bị bắt buộc chữa bệnh đã khỏi bệnh, thủ trưởng cơ sở chữa bệnh tâm thần thông báo cho cơ quan đề nghị áp dụng biện pháp tư pháp bắt buộc chữa bệnh để yêu cầu Hội đồng giám định y khoa tiến hành giám định về tình trạng bệnh của người đó. Sau đó, căn cứ kết luận giám định về việc người bị bắt buộc chữa bệnh đã khỏi bệnh, Viện kiểm sát, Tòa án ra quyết định đình chỉ thi hành biện pháp bắt buộc chữa bệnh và có trách nhiệm gửi quyết định cho cơ quan đề nghị áp dụng biện pháp tư pháp bắt buộc chữa bệnh để thông báo cho cơ sở chữa bệnh tâm thần và thân nhân của người đó.
Sau khi nhận được quyết định đình chỉ, cơ quan đề nghị áp dụng biện pháp tư pháp bắt buộc chữa bệnh phải đến nhận người bị bắt buộc chữa bệnh. Việc giao nhận phải lập biên bản, trong đó ghi rõ thời gian chữa bệnh tại cơ sở chữa bệnh tâm thần.