Sản phẩm phái sinh là gì? Các loại sản phẩm phái sinh phổ biến?

Sản phẩm phái sinh là một trong những thuật ngữ mới xuất hiện trong những năm gần đây tại Việt Nam. Sản phẩm phái sinh trong thực tế là một thuật ngữ liên quan trực tiếp đến một hình thức đầu tư mới đầy hứa hẹn cho các doanh nghiệp, tổ chức và cá nhân trong tương lai. Chắc hẳn hiện nay vẫn còn nhiều người chưa hiểu rõ về thuật ngữ này. Bài viết dưới đây chúng ta sẽ cùng tìm hiểu sản phẩm phái sinh là gì cũng như các loại sản phẩm phái sinh phổ biến hiện nay?

1. Sản phẩm phái sinh là gì?

Chắc hẳn, trên thực tế, đối với nhiều chủ thể thì sản phẩm phái sinh là một định nghĩa, một thuật ngữ còn khá xa lạ và mới mẻ. Bởi vì cụm từ sản phẩm phái sinh này chỉ mới được xuất hiện vài năm trở lại đây ở Việt Nam. Sản phẩm phái sinh trên thực tiễn được xem như một công cụ tài chính.

Sản phẩm phái sinh về bản chất chính là công cụ tài chính được định giá dựa trên sự biến động dự kiến về giá trị của một tài sản chính gốc cụ thể như tỷ giả, lãi suất, ngoại hối, tiền tệ hoặc tài sản tài chính khác…

Nói một cách khác, sản phẩm phái sinh cũng chính là một hợp đồng tài chính có giá trị được liên kết với biến động giá dự kiến trong tương lai của tài sản cơ sở mà sản phẩm phái sinh được liên kết. Sản phẩm phái sinh được sử dụng như một công cụ để nhằm mục đích có thể bảo hiểm rủi ro, đầu cơ và phân bổ.

Hợp đồng tương lai thực chất chính là sản phẩm phái sinh sơ cấp chủ yếu được giao dịch trên các sàn giao dịch tại Việt Nam. Hợp đồng tương lai cũng chính là sự thỏa thuận giữa hai bên để thực hiện việc mua hoặc bán công cụ cơ bản tại một thời điểm cụ thể trong tương lai với mức giá cụ thể được xác định ngày hôm nay.

Sản phẩm phái sinh trong tiếng Anh là: Derivative products.

2. Các loại sản phẩm phái sinh phổ biến:

Các sản phẩm phái sinh khá đa dạng và phổ biến với người sử dụng. Sản phẩm và thị trường tài chính phái sinh luôn được biết đến là những khái niệm khá rộng và bao quát. Trên thực tế, các nước trên thế giới cũng đã xây dựng một thị trường phái sinh tổng thể trên cả ba công cụ cơ sở mà ta có thể kể đến đó chính là: chứng khoán, tiền tệ và hàng hóa. Cũng chính vì thế mà mỗi một lĩnh vực sẽ có một loại hàng hóa khác nhau. Cụ thể:

- Thứ nhất: Sản phẩm phái sinh tín dụng:

Sản phẩm phái sinh tín dụng được hiểu chính là sản phẩm bao gồm các hợp đồng về tín dụng. Những hợp đồng về tín dụng này có thể là hợp đồng bảo hiểm, hợp đồng đầu tư gắn liền với các rủi ro tín dụng hoặc hợp đồng hoán đổi các rủi ro tín dụng. Ngoài ra còn có các hợp đồng khác được pháp luật quy định cụ thể.

- Thứ hai: Sản phẩm phái sinh lãi suất tiền tệ:

Sản phẩm phái sinh lãi suất tiền tệ được hiểu chính là sản phẩm bao gồm các hợp đồng về lãi suất. Những hợp đồng về lãi suất này có thể là hợp đồng lãi suất với cùng một loại tiền, hợp đồng hoán đổi lãi suất đối với giao dịch hai loại tiền, hợp đồng hoán đổi tiền tệ hay nhiều loại hợp đồng cụ thể khác. Bên cạnh đó thì cũng còn một số hợp đồng phái sinh lãi suất khác được pháp luật quy định cụ thể.

- Thứ ba: Sản phẩm phái sinh ngoại tệ:

Sản phẩm phái sinh ngoại tệ được hiểu chính là sản phẩm bao gồm các hoạt động giao dịch liên quan đến ngoại tệ. Những hoạt động giao dịch liên quan đến ngoại tệ này có thể là giao dịch mua bán ngoại tệ, giao dịch hoán đổi các ngoại tệ hay nhiều loại giao dịch khác. Bên cạnh đó còn các giao dịch ngoại tệ khác được pháp luật quy định.

- Thứ tư: Sản phẩm phái sinh giá cả hàng hóa:

Sản phẩm phái sinh giá cả hàng hóa được hiểu chính là sản phẩm bao gồm các hợp đồng về giá cả hàng hóa. Những hoạt động giao dịch về giá cả hàng hóa này có thể là giao dịch hoán đổi giá cả của các loại hàng hóa, hợp đồng tương lai giá cả của các sản phẩm hàng hóa,…Bên cạnh đó còn các hợp đồng phái sinh giá cả khác của hàng hóa được pháp luật quy định.

3. Một số lợi ích của việc đầu tư sản phẩm phái sinh:

Cho đến giai đoạn hiện nay, tại Việt Nam cũng như trên toàn thế giới thì quy mô thị trường phái sinh trên thế giới đã tăng trưởng một cách chóng mặt. Tổng mức vốn hóa thị trường phái sinh trên thế giới hiện nay ước tính đạt hơn 1200 tỷ USD và con số đó gấp gần 10 lần tổng GDP của toàn thế giới. Việc các chủ thể thực hiện đầu tư vào sản phẩm phái sinh mang đến cho khách hàng nhiều lợi ích hấp dẫn. Ta có thể kể đến các lợi ích sau đây:

- Ta nhận thấy, lợi ích đầu tiên khi thực hiện đầu tư vào sản phẩm phái sinh là nó cho phép các đối tượng là những nhà đầu tư tìm kiếm lợi nhuận dựa trên các trạng thái (positions) chứ không nhất thiết phải nắm giữ các tài sản vật chất. Như vậy có thể giúp tiết kiệm rất nhiều các chi phí liên quan đến giao dịch hay lưu trữ hàng hóa.

- Lợi ích thứ hai khi thực hiện đầu tư vào sản phẩm phái sinh là tính hấp dẫn của kênh đầu tư này. Với tỷ lệ đòn bẩy cao hứa hẹn mang đến lợi nhuận khổng lồ cho nhà đầu tư. Chưa kể, thị trường giao dịch sản phẩm phái sinh có tính thanh khoản cao với các tiện ích giao dịch rất hiện đại, giao dịch một cách dễ dàng và nhanh chóng.

- Lợi ích thứ ba khi thực hiện đầu tư vào sản phẩm phái sinh đó là sản phẩm phái sinh đã trở thành công cụ để phòng ngừa rủi ro rất hiệu quả, giúp cho các chủ thể là những người mua và người bán có thể kiếm được lợi nhuận từ chênh lệch giá cả thông qua những hợp đồng tương lai. Những hợp đồng này đã quy định một mức giá xác định nên khi thị trường biến động cũng không lo lắng bị ảnh hưởng.

- Lợi ích thứ tư khi thực hiện đầu tư vào sản phẩm phái sinh đó chính là làm cho vấn đề thông tin trên thị trường minh bạch và độ tin cậy cao. Điều này sẽ giúp cho các chủ thể là những nhà đầu tư lên được chiến lược kinh doanh chênh lệch giá tốt hơn khi đầu tư sản phẩm phái sinh.

Với những lợi ích thiết thực được nêu cụ thể bên trên, sản phẩm phái sinh đã và đang dần trở thành công cụ đầu tư mới dành cho các đối tượng là những nhà đầu tư trên thị trường. Hiện nay tại Việt Nam, thị trường hàng hóa phái sinh đã trở thành một bộ phận quan trọng của nền kinh tế giúp thu hút mạnh nguồn vốn đầu tư cả trong và ngoài nước. Việc thực hiện đầu tư vào sản phẩm phái sinh còn trở thành một kênh đầu tư mới hấp dẫn phòng ngừa rủi ro hiệu quả cho các đối tượng là những nhà đầu tư.

4. Tìm hiểu về các sản phẩm chứng khoán phái sinh:

Bên cạnh các sản phẩm phái sinh của thị trường hàng hóa, tiền tệ thì thị trường chứng khoán cũng có các sản phẩm chứng khoán phái sinh. Và các sản phẩm này có những ý nghĩa và vai trò quan trọng trong thực tiễn.

Những sản phẩm chứng khoán phái sinh này thực chất là tập hợp các hợp đồng tương lai có các chỉ số cổ phiếu. Thông thường các hợp đồng tương lai này sẽ được niêm yết và giao dịch công khai.

Tại Việt Nam, phần lớn các chủ thể là những nhà đầu tư vẫn ưa chuộng các sản phẩm phái sinh của thị trường hàng hóa hơn cả. Bởi vì thực chất những sản phẩm phái sinh này trên thực tế cũng sẽ đem lại nhiều ưu thế hơn cho các đối tượng là những nhà đầu tư.

Đối với sản phẩm chứng khoán phái sinh thì những đối tượng là các nhà đầu tư có vốn đầu tư lớn sẽ thường đổ tiền vào nhiều hơn. Thông thường, chứng khoán phái sinh ở Việt Nam sẽ bao gồm 4 loại sản phẩm.

- Hợp đồng kỳ hạn:

Hợp đồng kỳ hạn được hiểu là thỏa thuận của các chủ thể là những bên mua và bên bán tài sản vào một thời điểm nào đó trong tương lai. Tuy nhiên mức giá của tài sản đó sẽ được xác định từ thời điểm hiện tại.

- Hợp đồng tương lai:

Hợp đồng tương lai về bản chất cũng là một dạng của hợp đồng kỳ hạn. Tuy nhiên dạng hợp đồng kỳ hạn này trên thực tế thì đã được chuẩn hóa, được niêm yết giá công khai và đã được bắt đầu giao dịch tại các Sở giao dịch chứng khoán.

- Hợp đồng quyền chọn:

Hợp đồng quyền chọn sẽ bao gồm hợp đồng quyền chọn mua và hợp đồng quyền chọn bán. Đối với loại hợp đồng quyền chọn này, các chủ thể là những người nắm hợp đồng chỉ có quyền mà không có nghĩa vụ thực hiện việc mua hoặc bán tài sản.

- Hợp đồng hoán đổi:

Hợp đồng hoán đổi thực chất chính là hợp đồng thỏa thuận giữa hai bên khi giao dịch hợp đồng về việc hoán đổi tiền tệ được phát sinh từ công cụ tài chính trong thời điểm tương lai. Hợp đồng hoán đổi sẽ luôn quy định thời điểm hoán đổi và phương pháp, công thức tính tiền một cách cụ thể, rõ ràng.

So với các sản phẩm khác thì sản phẩm phái sinh hàng hóa được xem là mang lại nhiều lợi thế hơn cả cho các đối tượng là những nhà đầu tư. Ở Việt Nam, nếu như cổ phiếu chỉ được xem là một sân chơi cho các đối tượng là những nhà đầu tư lớn như doanh nghiệp, tổ chức chuyên nghiệp, thì phái sinh hàng hóa lại dành cho rất nhiều đối tượng. Các chủ thể có thể là nhà đầu tư, người nông dân hay nhà sản xuất đều có thể tiến hành mua bán, trao đổi kiếm lời.

Các sản phẩm phái sinh hàng hóa tại Việt Nam trong giai đoạn hiện nay tuy còn sơ khai nhưng rất đa dạng, tính thanh khoản cao, giao dịch toàn cầu và uy tín nên rất đáng để cho các đối tượng là những nhà đầu tư tham gia thử nghiệm.