Phân tích triết lí nhân sinh trong bài thơ Nhàn hay chọn lọc

Bài thơ chữ Nôm “Nhàn” trong tuyển tập “Bạch Vân quốc ngữ thi” của ông thể hiện những suy tư nội tâm, phản ánh triết lý nhân sinh sâu sắc, nhân cách cao cả của ông. Dưới đây là bài viết về: Phân tích triết lí nhân sinh trong bài thơ Nhàn hay chọn lọc.

1. Dàn ý Phân tích triết lí nhân sinh trong bài thơ Nhàn hay chọn lọc:

1.1. Mở bài:

- Giới thiệu Nguyễn Bỉnh Khiêm và bài thơ "Nhàn".

- Tóm tắt triết lí nhân sinh trong bài thơ.

1.2. Thân bài:

- Sáng tác và thể loại của bài thơ.

- Lý do Nguyễn Bỉnh Khiêm chọn sống gần gũi làng quê bình dị.

- Triết lí nhân sinh: Cái đẹp trong tâm hồn là quan trọng, không giống như công danh và phú quý như một giấc mơ.

- Nguyễn Bỉnh Khiêm chọn sống thong thả, ung dung, và thú vui tao nhã.

- Ngôn ngữ thơ mộc mạc, tự nhiên, giản dị, và cách ngắt nhịp diễn tả lối sống nhàn tản, thư thái.

- So sánh "phú quý" với "chiêm bao" để bộc lộ thái độ xem thường phú quý.

1.3. Kết bài:

- Khẳng định triết lí nhân sinh của Nguyễn Bỉnh Khiêm trong bài thơ "Nhàn".

- Suy nghĩ của bản thân về hai câu thơ cuối, nhấn mạnh ý nghĩa của việc sống thong thả, ung dung, và tìm niềm vui trong cuộc sống.

2. Phân tích triết lí nhân sinh trong bài thơ Nhàn hay chọn lọc:

Nguyễn Bỉnh Khiêm là một nhà văn, nhà thơ có học vấn uyên thâm và từng làm quan, tuy nhiên vì sự bất công trong chính quyền, ông đã từ chức về sống ẩn dật với một cuộc sống thong thả, thanh tịnh. Ông được biết đến với hai tập thơ tiếng Hán "Bạch Vân am thi tập" và tập thơ tiếng Nôm "Bạch Vân quốc ngữ thi". Bài thơ "Nhàn" được lấy từ tập thơ "Bạch Vân quốc ngữ thi" và viết bằng thể thất ngôn bát cú đường luật, tản mạn về cuộc sống thanh tịnh, an nhàn tại nơi đồng quê.

Bài thơ "Nhàn" của Nguyễn Bỉnh Khiêm phản ánh tâm hồn tràn đầy niềm vui và sự thanh tịnh trong tâm hồn của tác giả. Điểm nhấn và tinh thần chủ đạo của bài thơ chính là cuộc sống an nhàn, thanh thản nơi đồng quê. Dù chỉ gồm 8 câu thơ đường luật, tác giả đã thành công trong việc tạo ra một bức tranh cuộc sống êm ả tại nơi đồng quê. Bài thơ bắt đầu bằng hai câu thơ đơn giản, mộc mạc:

Một mai một cuốc, một cần câu
Thơ thẩn dầu ai vui thú nào

Bằng phép lặp "một"-"một", bài thơ đã mô tả một bức tranh bình dị, chất phác về cuộc sống ở miền quê nghèo. Hai câu thơ đầu tiên cho thấy tâm hồn thanh tịnh và sự yên bình của thiên nhiên tại miền Bắc Bộ. "Một cuốc", "một cần câu" thể hiện sự giản dị, mộc mạc của một người nông dân. Nguyễn Bỉnh Khiêm được hình dung như một người nông dân lão luyện, vui đùa với thú vui tao nhã như câu cá và làm vườn.

Đây là một cuộc sống mà nhiều người thời kỳ phong kiến ước ao, tuy nhiên, không phải ai cũng có thể từ bỏ cuộc sống quan trường để trở về đồng quê như Nguyễn Bỉnh Khiêm. Động từ "thơ thẩn" trong câu thứ hai đã tạo ra một nhịp điệu êm dịu cho đọc giả.

Dù ở chốn đông người, Nguyễn Bỉnh Khiêm vẫn không quên cuộc sống hiện tại của mình và sống "an phận". Cuộc sống của ông đã khiến nhiều người ngưỡng mộ. Hai câu thơ tiếp theo càng mô tả rõ nét hình ảnh "lão nông Nguyễn Bỉnh Khiêm".

Ta dại ta tìm nơi vắng vẻ
Người khôn người đến chốn lao xao

Sau khi rời khỏi chốn quan trường, Nguyễn Bỉnh Khiêm đã tìm đến một nơi vắng vẻ để sống. Ông tự nhận mình là "dại" vì quyết định này, nhưng đây lại là điều khiến nhiều người ngưỡng mộ và ghen tỵ. Ông sử dụng từ ngữ độc đáo để miêu tả phong cách sống của mình, và cho rằng những người chọn theo đường quan trường là những người "khôn". Điều này có thể coi là một lời khen tinh tế, cũng có thể là một cách khen chê đối với bản thân và người khác.

Hai câu thơ ở đoạn văn này hoàn toàn đối lập nhau về ngôn ngữ và ý nghĩa, với từ "dại" và "vắng vẻ" ở một bên, và "khôn" và "lao xao" ở bên kia. Tuy nhiên, Nguyễn Bỉnh Khiêm đã chọn nơi vắng vẻ để sống, và đó là nơi thật sự thích hợp với cách sống của ông. Điều này thể hiện cốt cách thanh cao và tâm hồn đáng ngưỡng mộ của Nguyễn Bỉnh Khiêm, và hai câu thơ đã gợi mở cho người đọc về cuộc sống bình dị, giản đơn và cao thượng của ông.

Thu ăn măng trúc đông ăn giá
Xuân tắm hồ sen hạ tắm ao

Những câu thơ đơn giản nhưng sâu sắc của Nguyễn Bỉnh Khiêm thể hiện đầy đủ cuộc sống sinh hoạt và thực phẩm của người nông dân nghèo. Dù không có sự xa hoa, những thực phẩm quen thuộc của mùa vụ vẫn đầy đặn và thơm ngon, khiến tác giả cảm thấy an phận và hài lòng. Tác giả cũng khen ngợi vẻ đẹp và đầy đủ của thiên nhiên Bắc Bộ bằng câu thơ "Xuân tắm hồ sen hạ tắm ao", phản ánh sự thanh tao và hòa hợp giữa tác giả và thiên nhiên. Từ đó, đề cao tinh thần, cốt cách và suy nghĩ của Nguyễn Bỉnh Khiêm.

Rượu đến cội cây ta sẽ uống
Nhìn xem phú quý tựa chiêm bao

Hai câu thơ này thể hiện triết lý và suy nghĩ của Nguyễn Bỉnh Khiêm trong thời gian ẩn dật. Tuy ông có tài năng và trí tuệ, nhưng ông không coi tiền bạc và của cải là điều quan trọng nhất. Với ông, phú quý chỉ như một giấc mơ, khi tỉnh dậy thì sẽ không còn. Ông yêu nước và sống an nhàn, và cách so sánh độc đáo đã tạo nên tứ thơ hoàn hảo. Những suy nghĩ sâu xa và phong thái của ông là tấm gương đáng học hỏi.

Bài thơ "Nhàn" của Nguyễn Bỉnh Khiêm đã khiến người đọc ngưỡng mộ và khâm phục ông. Bài thơ có kết cấu chặt chẽ và tứ thơ đơn giản nhưng hàm ý sâu xa, toát lên tâm hồn và cốt cách của ông. Hiện nay, ông vẫn là tấm gương đáng ngưỡng mộ.

3. Phân tích triết lí nhân sinh trong bài thơ Nhàn hay:

Nguyễn Bỉnh Khiêm đã chọn một cuộc sống yên bình và mãn nguyện ở nông thôn, tránh xa chốn phồn hoa phú quý, sau khi quyết định rời bỏ quan trường. Bài thơ chữ Nôm “Nhàn” trong tuyển tập “Bạch Vân quốc ngữ thi” của ông thể hiện những suy tư nội tâm, phản ánh triết lý nhân sinh sâu sắc, nhân cách cao cả của ông. Hai câu cuối bài thơ gói gọn triết lý nhân sinh của Nguyễn Bỉnh Khiêm: danh lợi chỉ là phù du phù du, còn vẻ đẹp tâm hồn thì trường tồn, vô giá.

"Rượu, đến cội cây, ta sẽ uống
Nhìn xem phú quý tựa chiêm bao"

Nguyễn Bỉnh Khiêm, một học giả đỗ Trạng nguyên và làm quan dưới triều Mạc, nuôi mộng thành tài, được công danh. Anh ta thậm chí còn yêu cầu được diện kiến ​​hoàng đế để thể hiện tài năng của mình, nhưng yêu cầu của anh ta đã bị từ chối. Nhận ra bản chất phù du của danh lợi, anh chọn cách rút lui khỏi xã hội và sống một cuộc sống bình dị ở nông thôn. Ông chấp nhận triết lý rằng giá trị thực sự nằm ở vẻ đẹp bên trong của một người, không phải ở sự giàu có hay địa vị. Cái nhìn sâu sắc này được phản ánh trong bài thơ "Nhàn" của ông, trong đó ông nhấn mạnh tầm quan trọng của một cuộc sống đạo đức và thanh thản. Mặc dù những người khác có thể coi quyết định từ bỏ vị trí của anh ấy là ngu ngốc, nhưng anh ấy coi đó là một cách để tránh những phiền nhiễu của thế giới vật chất và theo đuổi một cuộc sống có ý nghĩa và mục đích.

Ở một vùng xa xôi, yên tĩnh, Nguyễn Bỉnh Khiêm sống vô tư và thoải mái. Mỗi ngày ông tham gia vào các hoạt động đời thường và thú vui như "Uống rượu, đến cội cây, ta sẽ uống/ Nhìn xem phú quý tựa chiêm bao". Cách diễn đạt của ông đơn giản, tự nhiên và thường xuyên ngắt nhịp để miêu tả cuộc sống nhàn tản và thư thái của mình. Uống rượu và thưởng thức cảnh đẹp là sở thích tao nhã của Nguyễn Bỉnh Khiêm, nhưng ông cũng nhắc đến địa điểm "cội cây" và bày tỏ thái độ của mình là "nhìn xem" thay vì tham gia vào cuộc đua tranh danh lợi và phú quý. Hai câu thơ cuối cùng của ông thể hiện ý chí sống thư thái, xa cách với những cuộc đời phồn hoa và đứng ngoài nhìn người tranh giành danh lợi và phú quý. Nguyễn Bỉnh Khiêm không ngẫu nhiên đề cập đến điển tích Thuần Vu Phần để giải thích triết lí nhân sinh của mình. Thuần Vu Phần là một vị tướng tài, từ chức về nhà và chọn uống rượu để giải tỏa. Một lần, khi ông say rượu và ngủ bên gốc cây, ông đã mơ thấy mình làm phò mã của vua nước Hòe, được hưởng tất cả những vinh hoa phú quý của cuộc đời. Khi tỉnh dậy, ông mới nhận ra đó chỉ là giấc mơ. Nguyễn Bỉnh Khiêm lấy điển tích trong truyện đời Đường để thể hiện quan điểm của mình. Ông xem chốn quan trường như một giấc mơ hư ảo. Lánh đời là lựa chọn tất yếu của những người làm quan trong thời cuộc có dấu hiệu suy vong và quan lại đầy bệnh tật. Mặc dù lời thơ của Nguyễn Bỉnh Khiêm không phải là hoa mỹ và không có nhiều biện pháp nghệ thuật, nhưng nó vẫn chứa đựng nhiều ý nghĩa để suy ngẫm.

Triết lí nhân sinh của Nguyễn Bỉnh Khiêm về sự quý giá của đức tính nhân cách so với phù phiếm phú quý được diễn đạt qua hai câu thơ cuối của bài thơ "Rượu, đến cội cây" của ông. Với Nguyễn Bỉnh Khiêm, phú quý chỉ là giấc mơ hư ảo, nhất thời và không thực sự quan trọng. Thay vào đó, ông cho rằng cái đẹp trong tâm hồn và nhân cách mới là điều đáng quý.

Nguyễn Bỉnh Khiêm chọn lối sống thong thả, ung dung giữa những sinh hoạt rất đời thường, với những thú vui tao nhã như uống rượu và ngắm cảnh. Tuy nhiên, ông không lạm dụng những thú vui đó để đánh mất nhân cách và chìm đắm trong thế giới hư ảo của danh lợi và phú quý. Thay vào đó, ông đã chọn làm người tỉnh để tránh vòng xoáy của sự thực và hư thực trong đời sống.

Hai câu thơ cuối của bài thơ "Rượu, đến cội cây" là cách nhìn đời và lời tâm sự của Nguyễn Bỉnh Khiêm. Đó là mong muốn tránh xa vòng xoáy danh lợi và luôn giữ vững nhân cách, trí tuệ của mình. Ông cho rằng phú quý chỉ là một giấc mơ hư ảo, ngắn ngủi và không thực sự quan trọng. Thay vào đó, ông tin rằng đức tính nhân cách và sự đáng quý của nó là điều tối cao trong đời sống.

Với Nguyễn Bỉnh Khiêm, triết lí nhân sinh của mình được diễn đạt qua điển tích Thuần Vu Phần trong truyện đời Đường. Ông coi chốn quan trường là giấc mơ hư ảo, không có thực và đây là lý do ông chọn lối sống nhàn tản và tránh xa vòng xoáy của sự thực và hư thực trong đời sống. Lời thơ của ông không cầu kỳ, không hoa mĩ nhưng mang trong mình một thông điệp sâu sắc và đáng suy ngẫm về giá trị của đức tính nhân cách trong cuộc sống.

    5 / 5 ( 1 bình chọn )