Phân tích hình tượng người lính Tây Tiến trong bài thơ Tây Tiến

Với một phong cách thơ phóng khoáng, hồn hậu, lãng mạn và tài hoa, Quang Dũng rất thành công trong việc viết về người lính Tây Tiến và quê hương xứ Đoài của mình qua tác phẩm “Tây Tiến”. Qua từng lời thơ, Quang Dũng đã dựng lên một bức tượng đài bất tử về người lính cách mạng trong cuộc kháng chiến trường kỳ chống thực dân Pháp xâm lược nước ta. Đó là bức tượng đài đã làm cho những người chiến sĩ yêu nước từng ngã xuống trong những tháng năm gian khổ ấy bất tử cùng thời gian. Trong bài viết này chúng ta sẽ cùng nhau đi vào tìm hiểu và phân tích hình tượng người lính Tây Tiến trong bài thơ Tây Tiến.

1. Tác giả bài thơ Tây Tiến: 

Nhà thơ Quang Dũng (1921-1988), tên khai sinh Bùi Đình Diệm. Nhà thơ Quang Dũng sinh ra tại làng Phượng Trì, huyện Đan Phượng, thành phố Hà Nội. Ông học đến bậc trung học ở Hà Nội đến đầu năm 1947, ông gia nhập đoàn quân Tây Tiến.

Cuối 1948, Quang Dũng chuyển sang đơn vị khác. Sau 1954, ông là biên tập viên, Nhà xuất bản Văn học. Để nói về nhà thơ Quang Dũng thì ông là một nghệ sĩ đa tài, ông có thể vừa làm thơ, viết văn, vẽ tranh và soạn nhạc. Phong cách nghệ thuật của Quang Dũng phóng khoáng, hồn hậu, lãng mạn và tài hoa. Ông viết rất hay về người lính Tây Tiến và quê hương xứ Đoài của mình.

Các tác phẩm chính của ông phải kể đến như: Rừng về xuôi (1964), tập bút ký; Mây đầu ô (1986), tập thơ;Quang Dũng – Tác phẩm chọn lọc (1988),…

2. Tác phẩm Tây Tiến:

Bài thơ được viết vào cuối năm 1948 tại Phù Lưu Chanh khi Quang Dũng rời đơn vị Tây Tiến. Ban đầu bài thơ có tên “Nhớ Tây Tiến”, sau được Quang Dũng đổi tên thành “Tây Tiến” và được in trong tập “Mây đầu ô”.

3. Dàn bài phân tích bức tranh thiên nhiên Tây Bắc trong bài thơ Tây Tiến:

3.1.  Mở bài:

Phần mở bài chúng ta có thể triển khai theo hai cách:

Cách 1: Theo cách trực tiếp là đi thẳng vào giới thiệu tác giả và tác phẩm và đoạn thơ chúng ta đang phân tích.

Cách 2: Theo cách gián tiếp là dẫn dắt từ một câu chuyện hay một câu thơ hay một đoạn văn mang hàm ý liên quan đến để từ đó đi vào trọng tâm của bài.

Hướng dẫn: 

Trước khi đi vào tìm hiểu về bài thơ Tây Tiến chúng ta cần phải biết ai là người cha đẻ của bài thơ Tây Tiến để qua đó giúp người đọc có thể nhận biết được nguồn gốc của bài thơ; cũng như hiểu được tâm tư, tình cảm của người thi sĩ đã viết nên một tác phẩm tuyệt vời như vậy. Chính vì vậy, tại phần mở bài ta cần đi vào giới thiệu đôi nét về tác giả Quang Dũng và Bài thơ Tây Tiến.

Để có thể triển khai nội dung đoạn thơ mà chúng ta muốn phân tích thì việc dẫn dắt người đọc đến với thông tin đoạn thơ là rất quan trọng. Qua đó người được có thể nhận biết đoạn thơ mà chúng ta đang phân tích là đoạn thơ nào và nằm ở đâu trong bài thơ Tây Tiến; Vì vậy, tại phần mở bài chúng ta cần triển khai một vài ý để dẫn vào hình tượng người lính Tây Tiến.

3.2. Thân bài:

A: Khái quát chung:

Theo cách giới thiệu Tác giả tác phẩm trước để tiến vào nội dung của bài ta có thể triển khai theo một số ý sau:

– Quang Dũng được biết đến với tư cách một người nghệ sĩ đa tài với tâm hồn phóng khoáng vừa biết làm thơ, viết văn, vừa có thể vẽ tranh, đặc biệt là rất thành công trong lĩnh vực sáng tác thơ văn. 

– Quang Dũng mang phong cách thơ hồn hậu, lãng mạn, hào hoa.

– Bài thơ được viết vào cuối năm 1948 khi Quang Dũng chuyển sang đơn vị khác. Rời xa đơn vị cũ chưa bao lâu, ngồi tại Phù Lưu Chanh nhớ về đơn vị cũ, tác giả đã viết bài thơ này.

– Ban đầu bài thơ có tên “Nhớ Tây Tiến”, sau được Quang Dũng đổi tên thành “Tây Tiến” và được in trong tập “Mây đầu ô”.

– Hình tượng nổi bật xuyên suốt toàn tác phẩm là hình tượng người lính Tây Tiến.

– Đoàn quân Tây Tiến

+Tây Tiến: tên một đơn vị bộ đội được thành lập năm 1947, với nhiệm vụ là phối hợp với bộ đội Lào để bảo vệ biên giới Việt Lào.

+Địa bàn hoạt động: khá rộng, núi non hiểm trở, rừng thiêng nước độc, giáp Sầm Nưa ( Lào).

+ Thành phần của đoàn binh: chủ yếu là thanh niên Hà Nội, trong đó có cả học sinh, sinh viên. Họ sống và chiến đấu trong hoàn cảnh vô cùng thiếu thốn, khắc nghiệt, chết vì bệnh nhiều hơn chết trận. Tuy nhiên họ vẫn rất lạc quan, dũng cảm chiến đấu và giữa được cốt cách hòa hoa, lãng mạn của những chàng trai Hà Thành.

B: Phân tích chi tiết:

Người lính Tây Tiến hiện lên với vẻ đẹp bi tráng, hào hùng

Hình ảnh người lính hiện lên phải đối mặt với nhiều khó khăn, gian khổ, mất mát, đau thương trên những bước đường hành quân gian khổ

– Tác giải liệt kê những địa danh: Sài Khao, Mường Lát, Mường Hịch gợi sự hẻo lánh, xa xôi

– Các từ láy: “khúc khuỷu”, “thăm thẳm”, “heo hút”, điệp từ “dốc” gợi địa hình gập ghềnh, gian nan, hiểm trở.

– Nhịp thơ bẻ đôi “Ngàn thước … xuống” gợi sự chênh vênh nguy hiểm tột cùng.

– Biện pháp nhân hóa: “cọp trêu người”, “thác gầm thét” gợi vẻ hoang sơ, man dại;

– Thời gian: “chiều chiều”, “đêm đêm” là thời điểm mặt trời vừa tắt, cảnh rừng thêm âm u, tăm tối, huyền bí.

– 2 thanh trắc trong hai chữ ” Hịch”, “cọp” làm cho câu thơ như trĩu xuống ở giữa gợi những bước chân cọp đang rình rập xung quanh

– Hình ảnh: “Đoàn quân mỏi” gợi sự mệt mỏi của người lính trên hành trình hành quân đầy gian khổ

– “Anh bạn dãi dầu không bước nữa- Gục lên súng mũ bỏ quên đời”:Hình ảnh người lính dãi dầu mưa nắng, giớ sương, vất vả, bệnh tật, các anh không còn đủ sức cất bước trên con đường hành quân mà phải nằm lại bên đường bỏ quên đời=> Những nét vẽ bi thương và bút pháp hiện thực, nhà thơ đã tái hiện lại những mất mát, đau thương mà người lính phải đối mặt.

Những người lính Tây Tiến vẫn vượt lên gian khổ, đau thương một cách khỏe khoắn, mạnh mẽ

– “Bỏ quên đời”: sự ra đi nhẹ nhàng, người lính đón nhận cái chết như đi vào giấc ngủ ngàn thu. Các anh gục xuống mà vẫn không từ bỏ quân tư trang, các anh vẫn như sẵn sàng chiến đấu

– “Súng ngửi trời”: nét tinh nghịch, lạc quan. Đây là cái nhìn tếu táo đúng chất lính, các anh vẫn giữa được cốt cách hào hoa, lãng mạn trước vẻ đẹp thơ mộng của thiên nhiên

– “Áo bào thay chiếu anh về đất”: hiện thực nghiệt ngã. Những người lính Tây Tiến ngã xuống không có đến cả những mảnh chiếu che thân, thậm chí đồng đội còn không kịp tiễn biệt. Tuy nhiên qua cái nhìn của Quang Dũng, những người lính lại như đang được bọc trong những chiếc áo bào sang trọng. ” Về đất” là về với quê hương, đất nước, là hóa thân với quê hương, đất nước, là trở về với lòng đất, trường tồn cùng sông núi => Quang Dũng đã bất tử hóa hình ảnh người lính Tây Tiến, các anh không mất đi mà vĩnh hằng cùng quê hương, đất nước.

– ” Sông Mã gầm lên khúc độc hành”: sông Mã là đại diện cho thiên nhiên Tây Bắc vĩ đại nay gầm lên như một khúc độc hành tiễn đưa người lính Tây Tiến sang thế giới bên kia. Có thể nói sông Mã đã thay lời tổ quốc bày tỏ lòng tiếc thương vô hạn, sự trân trọng, thành kính trước sự hi sinh của người lính Tây Tiến

Chân dung người lính Tây Tiến hiện lên với vẻ đẹp bi tráng, có đau thương, mất mát, có hiện thực khắc nghiệt, xót xa nhưng hiện thực ấy đã được nâng đỡ bằng đôi cánh của lí tưởng cách mạng vì vậy hình ảnh người lính không hề bi lụy mà thấm đẫm tinh thần bi tráng. Đồng thời, qua đây, Quang Dũng còn thể hiện sự đau thương vô hạn cũng như sự trân trọng của nhà thơ trước sự hi sinh của đồng đội.

 Người lính Tây Tiến với vẻ đẹp ngoại hình gan góc, dữ dội, oai phong

Những người lính hiện lên với vẻ ngoài hết sức đặc biệt:

“Tây Tiến đoàn binh không mọc tóc

Quân xanh màu  dữ oai hùm”

– “đoàn binh”: gợi hình ảnh một đoàn chiến binh có vũ khí và có khí thế xung trận đầy hào hùng, mạnh mẽ

– “không mọc tóc”:Có những người lính Tây Tiến tự cạo trọc đầu để thuận tiện khi đánh giáp là cà với địch. Hoặc cũng có thể đó là hậu quả của những trận sốt rét rừng ác liệt =>gợi hình ảnh một đoàn binh đầy ấn tượng

– “quân xanh màu lá”: dáng vẻ xanh xao,đói khát vì sốt rét của những người lính Tây hoặc đó cũng có thể là màu xanh áo lính hay màu xanh của áo lá ngụy . Đó cũng chính là những mất mát, hi sinh thầm lặng sức trẻ, sức trai tráng của những người lính Tây Tiến

– “mắt trừng”: cái nhìn giận dữ, mạnh mẽ, đầy cá tính của người lính Tây Tiến mang vẻ đẹp của những người tráng sĩ xưa, đồng thời gợi hình ảnh khuôn mặt hốc hác, gầy guộc do thiếu thốn trăm bề.

Quang Dũng đã làm nổi bật được ngoại hình ấn tượng, độc đáo của người lính Tây Tiến- một ngoại hình bị hoàn cảnh sống và chiến đấu chi phối: Mặc dù các anh bị bệnh tật nhưng không yếu đuối mà vẫn khỏe khoắn, hào hùng.

 Người lính Tây Tiến với vẻ đẹp tâm hồn lãng mạn, hào hoa

– “Kìa em xiêm áo … xây hồn thơ”: cái nhìn đắm say, tình tứ của những người lính Tây Tiến trước vẻ đẹp duyên dáng của con người Tây Bắc. Tâm hồn người lính bay bổng, say mê trong không khí ấm áp tình người.

– “Gửi mộng qua biên giới” : các anh đang gửi giấc mộng về quê hương, gửi gắm khát khao về hòa bình, khát khao được trở về quê nhà. Người đọc cảm nhận được tình cảm gắn bó với quê hương, đất nước tha thiết của người lính Tây Tiến

– ” Đêm mơ Hà Nội dáng kiều thơ”: Câu thơ đã diễn tả được nỗi nhớ của người lính Tây Tiến. Đó là nỗi nhớ về Hà Nội, về quê hương, đất nước, về mảnh đất thủ đô nghìn năm văn hiến=> sự nặng tình, gắn bó với quê hương, đất nước sâu sắc của những người lính Tây Tiến. “Dáng kiều thơm” gợi hình bóng cô gái Hà Thành xinh đẹp, duyên dáng, yêu kiều và thanh lịch.

Qua giấc mộng đẹp đẽ, bay bổng ấy, người đọc thấy được một trái tim khát khao, rạo rực yêu thương của những người lính Tây Tiến, đồng thời cũng thấy được sự hòa quyện giữa tình yêu lứa đôi và tình yêu quê hương, đất nước trong tâm hồn những người lính Tây Tiến. Chính Hà Nội và “dáng kiều thơm” là nguồn động lực để họ lên đường chiến đấu, vượt qua muôn trùng khó khăn, sẵn sàng hi sinh bảo vệ bình yên cho tổ quốc.

Người lính Tây Tiến hiện lên với vẻ đẹp của lí tưởng cao đẹp, cao cả

Lí tưởng cao đẹp của các anh được hiện lên rõ nét trong hoàn cảnh khốc liệt

– “Rải rác biên cương mồ viễn xứ”: gợi một hiện thực xót xa về sự mất mát, tổn thất, đau thương. Hình ảnh những nấm mồ nơi viễn xứ gợi sự lạnh lẽo, thê lương bởi không có sự chăm sóc, hương khói của người thân. Quang Dũng sự dụng một loạt từ Hán Việt “mồ”, “biên cương”,”viễn xứ” tạo âm điệu trang trọng nhưng cũng tràn đầy sự xót xa trước sự đau thương, mất mát của những người lính Tây Tiến.

– “Chiến trường đi chẳng tiếc đời xanh”: những người lính Tây Tiến sẵn sàng hi sinh, dâng hiến tuổi thanh xuân của mình để bảo vệ quê hương, đất nước. Hai từ “chẳng tiếc” thể hiện một lí tưởng sống cao đẹp, không tính toán tư lợi cho mình. Các anh đi giữa chiến trường mà lòng phơi phới nhẹ nhàng bởi tinh thần tự nguyện hiến dâng, coi cái chết nhẹ tựa lông hồng. Hình ảnh những người lính Tây Tiến mang dáng dấp những tráng sĩ thời xưa.

Từ đây ta có thể đưa ra kết luận: Với ngòi bút tài hoa, Quang Dũng đã khắc họa rõ nét bức chân dung người lính Tây Tiến với một ngoại hình gan góc, dữ dội, oai phong, một tâm hồn vừa mạnh mẽ, hào hùng, vừa lãng mạn, hào hoa, tinh tế cùng một lí tưởng cao đẹp.

C: Tổng kết

Nghệ thuật: Quang Dũng đã sử dụng thành công bút pháp lãng mạn kết hợp hiện thực cùng các hình ảnh thơ độc đáo, sáng tạo, hệ thống từ Hán Việt trang trọng, trang nghiêm,…Qua đó khắc họa thành công vẻ đẹp của những người lính Tây Tiến

Nội dung: Dưới ngòi bút nghệ thuật tài hoa, Quang Dũng đã làm nổi bật bức chân dung người lính Tây Tiến với ngoại hình gan góc,oai phong, với một tâm hồn vừa mạnh mẽ, hào hùng, vừa lãng mạn, hào hoa, tinh tế cùng một lí tưởng cao đẹp. Qua đó thể hiện tình yêu quê hương, đất nước của tác giả.

3.3. Kết bài:

Vẻ đẹp vừa bi tráng, hào hùng vừa lãng mạn, hào hoa của những người lính Tây Tiến đã góp phần làm nên thành công của “Tây Tiến”.

4. Phân tích hình tượng người lính Tây Tiến trong bài thơ Tây Tiến:

Có những bài ca không bao giờ quên, cũng có những năm tháng chiến tranh không phai mờ trong ký ức. Cùng với khí thế sôi sục của những năm mưa bom bão đạn, văn học, với sứ mệnh thiêng liêng của nó đã khắc tạc một cách sống động tượng đài của những chiến sĩ anh hùng kiên trung.Giữa rất nhiều tác phẩm văn chương nói chung và văn học thời kì kháng chiến chống Pháp nói riêng in đậm dấu ấn vùng cao Tây Bắc, Tây Tiến của Quang Dũng là bài thơ có vị trí đặc biệt. Đọc Tây Tiến người ta không chỉ thấy hiện lên bức tranh thiên nhiên Tây Bắc hùng vĩ, hoang sơ mà còn ấn tượng bởi bức tượng đài người lính Tây Tiến trên bước đường hành quân gian khổ.

Quang Dũng- một người chiến sĩ gan dạ, dũng cảm với chất nghệ sĩ đầy tài hoa thấm sâu trong máu thịt. Ông là người nghệ sĩ thực thụ đa tài vừa làm thơ, viết văn, vừa có thể vẽ tranh, đặc biệt là rất thành công trong lĩnh vực sáng tác thơ văn. Với một phong cách thơ phóng khoáng, hồn hậu, lãng mạn và tài hoa, Quang Dũng rất thành công trong việc viết về người lính Tây Tiến và quê hương xứ Đoài của mình, trong đó chúng ta không thể không nhắc đến “Tây Tiến”- một kiệt tác được viết vào cuối năm 1948 khi Quang Dũng chuyển sang đơn vị khác. Ngồi tại Phù Lưu Chanh với nỗi nhớ da diết về đơn vị cũ Tây Tiến, ông đã viết lên bài thơ này. Tây Tiến là một đơn vị thành lập vào đầu năm 1947, có nhiệm vụ phối hợp với bộ đội Lào, bảo vệ biên giới Việt – Lào, đánh tiêu hao quân đội Pháp ở Thượng Lào cũng như miền tây Bắc Bộ Việt Nam. Địa bàn hoạt động của đoàn quân Tây Tiến khá rộng, bao gồm các tỉnh từ Sơn La, Lai Châu, Hòa Bình,… sang tận Sầm Nưa (Lào) rồi vòng về qua miền tây Thanh Hóa. Đây là những nơi rừng thiêng nước độc, núi non hiểm trở và đầy rẫy những nguy hiểm luôn rình rập con người. Những người lính Tây Tiến phần đông là thanh niên Hà Nội, thuộc nhiều tầng lớp khác nhau, trong đó có cả những học sinh, sinh viên như Quang Dũng. Họ phải sống và chiến đấu trong một hoàn cảnh vô cùng thiếu thốn, khắc nghiệt, chết vì bệnh nhiều hơn chết trận. Tuy gian khổ là vậy, khốn khó là thế nhưng những người lính Tây Tiến ấy vẫn giữ trong mình một tinh thần sống đầy lạc quan, chiến đấu đầy dũng cảm và giữ được cốt cách hào hoa, lãng mạn của những chàng trai Hà Thành. “Tây Tiến” là một điểm sáng trong sự nghiệp nghệ thuật của Quang Dũng, với một ngòi bút tài hoa và một phong cách nghệ thuật độc đáo, ông đã làm nổi bật được hình tượng của những người lính Tây Tiến.

Trước hết, hình tượng người lính Tây Tiến hiện lên với dáng vẻ oai phong, lẫm liệt, bi tráng, hào hùng. Họ phải đối mặt với nhiều khó khăn, gian khổ, mất mát, đau thương trên những bước đường hành quân gian khổ:

Sài Khao sương lấp đoàn quân mỏi
Mường Lát hoa về trong đêm hơi”

Tác giả đã liệt kê một loạt những địa danh như “Sài Khao”,”Mường Lát”,”Mường Hịch”,…qua đó gợi sự hẻo lánh, xa xôi, hiểm trở. Cách hiệp vần ở những chữ cuối mỗi câu khiến cho câu thơ càng vang xa,ngân mãi trong đêm: “ơi, vơi, hơi”. Nó giống như những tiếng trút hơi thở mệt mỏi sau một ngày hành quân của những người lính Tây Tiến . “Đêm hơi” khiến cho người đọc liên tưởng tới nhiều sự vật kì vĩ, đó có thể là đêm đầy hơi sương, hay cũng có thể là đêm của không khí lạnh nơi rừng sâu, nhưng cũng có thể là sự di chuyển nhẹ nhàng của những chiến sĩ đoàn quân tây tiến hay chính là những hơi sương trong đêm hành quân ấy thể hiện những khó khăn vất vả của đoàn quân. Tuy nhiên chưa dừng lại ở đó, những người lính Tây Tiến còn phải đối mặt với nhiều nguy hiểm, khó khăn hơn qua câu thơ:

“Dốc lên khúc khuỷu dốc thăm thẳm
Heo hút cồn mây, súng ngửi trời
Ngàn thước lên cao, ngàn thước xuống

Một khung cảnh núi rừng được tái hiện bằng những ngôn từ táo bạo đầy giá trị tạo hình. Nhà thơ đã sử dụng một loạt các từ láy độc đáo như “ khúc khuỷu” gợi chiều đi lên gập ghềnh của con đường, “ thăm thẳm” gợi chiều đi xuống có độ sâu hun hút. Hai từ láy giàu giá trị tạo hình này đã diễn tả được dốc cao cheo leo và vực sâu thăm thẳm trên con đường hành quân của những người lính Tây Tiến. Đặc biệt, từ láy “ heo hút” còn vừa gợi ra được một khung cảnh hoang vu, lạnh lẽo, vừa gợi ra độ cao của đường đi cũng như vị trí của đoàn binh Tây Tiến lúc này đang lên rất cao với từng đám mây như chất chồng thành cồn ngay trước mắt người lính.

“Ngàn thước lên cao, ngàn thước xuống”

Điệp từ phiếm chỉ “ngàn thước” được lặp lại hai lần đã mở ra một không gian nhìn từ trên xuống cũng như từ dưới lên thật hùng vĩ, vô tận của núi non hiểm trở. Nhà thơ sử dụng nghệ thuật tiểu đối cùng dấu phẩy ngắt nhịp thành 4/3 khiến câu thơ như bị bẻ gập đôi diễn tả độ cao gần như thẳng đứng của dốc núi, nhìn lên thì cao chót vót đến chóng mặt, nhìn xuống thì sâu hun hút làm cho người đọc như đang được trải nghiệm một trò chơi bập bênh đến chóng mặt. Nhà thơ còn sử dụng chủ yếu ba thanh trắc trong ba câu thơ với nét vẽ gân guốc, rắn rỏi tạo cảm giác mạnh, gây ấn tượng cho người đọc. Tác giả đã vẽ lên một núi rừng hoang vu với nhiều dốc cao, vực thẳm song rất hùng vĩ của núi rừng Tây Bắc, đồng thời cũng gợi ra một hành trình đầy gian khổ, nhọc nhằn của những người lính Tây Tiến trên bước đường hành quân.

Trước những khó khăn, gian khổ ấy, những người lính Tây Tiến vẫn vượt lên một cách khỏe khoắn, mạnh mẽ.

“Anh bạn dãi dầu không bước nữa,
Gục lên súng mũ bỏ quên đời”

Hình ảnh người lính không bước nữa, gục ngay trên súng “bỏ quên đời” là hình ảnh bi hùng về người lính Tây Tiến. Đó là sự ra đi nhẹ nhàng, người lính đón nhận cái chết như đi vào giấc ngủ ngàn thu. Các anh gục lên súng mũ mà vẫn không bỏ quân tư trang, các anh vẫn như sẵn sàng hành quân, các anh vẫn như sẵn sàng lên đường.Câu thơ nghe có vẻ nhẹ nhàng nhưng lại khiến cho người đọc mang một xót xa. Qua đó người đọc càng thêm khâm phục những người lính Tây Tiến, họ sẵn sàng hi sinh bản thân vì lợi ích chung của dân tộc. Vì độc lập, tự do mà có biết bao chiến sĩ anh hùng đã ngã xuống trên các chiến trường, trong tư thế lẫm liệt “gục lên súng mũ” như vậy! Dù hiện thực đầy đau thương, dù căn bệnh quái ác cướp đi sinh mạng biết bao đồng chí nhưng những người lính hiện lên vẫn rất lạc quan, tinh nghịch qua hình ảnh “ súng ngửi trời”. Đây là một cái nhìn tếu táo đúng chất lính thể hiện được cái nét ngộ nghĩnh, hồn nhiên, trẻ trung và yêu đời của những người lính trẻ.

Hai câu thơ cuối tiếp tục mang âm hưởng bi tráng, càng tô đậm thêm vẻ đẹp của những người lính Tây Tiến:

Áo bào thay chiếu anh về đất.
Sông Mã gầm lên khúc độc hành

Đây là một hiện thực nghiệt ngã. Những người lính Tây Tiến ngã xuống không có đến cả những mảnh chiếu che thân, thậm chí đồng đội còn không kịp tiễn biệt. Tuy nhiên qua cái nhìn của Quang Dũng, những người lính lại như đang được bọc trong những chiếc áo bào sang trọng. ” Về đất” là về với quê hương, đất nước, là hóa thân với quê hương, đất nước, là trở về với lòng đất, trường tồn cùng sông núi. Quang Dũng đã bất tử hóa hình ảnh người lính Tây Tiến, các anh không mất đi mà vĩnh hằng cùng quê hương, đất nước. Hai câu mới đọc qua tưởng như chỉ là một thông báo bình thường nhưng sức gợi thật lớn. Đâu đây vẫn như còn thấy những giọt nước mắt đọng sau hàng chữ. Tiếng gầm của sông Mã về xuôi như một tiếng rền vang, tiễn biệt những người con yêu của quê hương.Sông Mã vốn là đại diện cho thiên nhiên Tây Bắc vĩ đại nay gầm lên như một khúc độc hành tiễn đưa người lính Tây Tiến sang thế giới bên kia. Có thể nói sông Mã đã thay lời tổ quốc bày tỏ lòng tiếc thương vô hạn, sự trân trọng, thành kính trước sự hi sinh của người lính Tây Tiến. Qua ngòi bút tài hoa, Quang Dũng đã khắc họa thành công bức chân dung người lính Tây Tiến với vẻ đẹp bi tráng, có đau thương, mất mát, có hiện thực khắc nghiệt, xót xa nhưng hiện thực ấy đã được nâng đỡ bằng đôi cánh của lí tưởng cách mạng vì vậy hình ảnh người lính không hề bi lụy mà thấm đẫm tinh thần bi tráng. Đồng thời, qua đây, Quang Dũng còn thể hiện sự đau thương vô hạn cũng như sự trân trọng của nhà thơ trước sự hi sinh của đồng đội.

Không chỉ mang vẻ đẹp bi tráng, những người lính Tây Tiến còn hiện lên với vẻ đẹp ngoại hình gan góc, dữ dội, oai phong và hết sức đặt biệt:

“Tây Tiến đoàn binh không mọc tóc

Quân xanh màu  dữ oai hùm”

Trên nền hùng vĩ hiểm trở, dữ dội, thơ mộng của Tây Bắc, hình tượng người lính Tây Tiến hiện lên mang vẻ đẹp ngoại hình đầy đặc biệt. Tác giả dùng từ “đoàn binh” mà không phải “đoàn quân” bởi từ “đoàn binh” gợi hình ảnh một đoàn chiến binh có vũ khí và có khí thế xung trận hào hùng mà từ “đoàn quân” không diễn tả được. Những người lính Tây Tiến hiện lên với ngoại hình hết sức đặc biệt:đầu không mọc tóc và quân xanh màu lá. Có nhiều người lính Tây Tiến tự cạo trọc đầu để thuận tiện khi đánh nhau giáp lá cà với địch. Hoặc cũng có thể đó là hậu quả của những trận sốt rét rừng ác liệt. Hình ảnh “quân xanh màu lá” gợi lên dáng vẻ xanh xao, đói khát vì sốt rét của những người lính Tây hoặc đó cũng có thể là màu xanh áo lính hay màu xanh của áo lá ngụy . Đó cũng chính là những mất mát, hi sinh thầm lặng sức trẻ, sức trai tráng của những người lính Tây Tiến. Chỉ bằng vài nét vẽ, Quang Dũng đã làm nổi bật được ngoại hình ấn tượng độc đáo của người lính Tây Tiến và ngoại hình ấy bị hoàn cảnh sống và chiến đấu chi phối:Mặc dù các anh bị bệnh tật nhưng không yếu đuối mà vẫn khỏe khoắn, hào hùng.

Hình tượng người lính Tây Tiến tiếp tục hiện lên với vẻ đẹp của một lí tưởng cao cả. Lí tưởng cao đẹp của các anh được hiện lên rõ nét trong hoàn cảnh khốc liệt:

Rải rác biên cương mồ viễn xứ
Chiến trường đi chẳng tiếc đời xanh

Hình ảnh “rải rác biên cương mồ viễn xứ” đã gợi một hiện thực xót xa về sự mất mát, tổn thất, đau thương. Những người lính Tây Tiến chết vì bệnh nhiều hơn chết trận, các anh nằm xuống khắp chặng đường hành quân. Hình ảnh những nấm mồ nơi viễn xứ gợi sự lạnh lẽo, thê lương bởi không có sự chăm sóc, hương khói của người thân. Quang Dũng sự dụng một loạt từ Hán Việt “mồ”, “biên cương”,”viễn xứ” tạo âm điệu trang trọng nhưng cũng tràn đầy sự xót xa trước sự đau thương, mất mát của những người lính Tây Tiến. Tuy sống trong hiện thực khốc liệt nhưng lí tưởng sống của các anh vẫn hiện lên rõ nét qua tinh thần quyết tử cho Tổ quốc quyết sinh:

“Chiến trường đi chẳng tiếc đời xanh”

Câu thơ đã thể hiện được những người lính Tây Tiến sẵn sàng hi sinh, dâng hiến tuổi thanh xuân của mình để bảo vệ quê hương, đất nước. Hai từ “chẳng tiếc” thể hiện một lí tưởng sống cao đẹp, không tính toán tư lợi cho mình. Các anh đi giữa chiến trường mà lòng phơi phới nhẹ nhàng bởi tinh thần tự nguyện hiến dâng, coi cái chết nhẹ tựa lông hồng. Hình ảnh những người lính Tây Tiến mang dáng dấp những tráng sĩ thời xưa.

Người lính Tây Tiến còn hiện lên với một vẻ đẹp tâm hồn hào hoa. Khó khăn, gian khổ là thế, nhưng các chiến binh Tây Tiến vẫn không nguôi đi những tình cảm lãng mạn:

Mắt trừng gửi mộng qua biên giới
Đêm mơ Hà Nội dáng kiều thơm.

” Mắt trừng”- một cái nhìn giận dữ, mạnh mẽ, đầy cá tính của những người lính Tây Tiến. Nó còn thể hiện được ý chí quyết tâm, tinh thần diệt thù của người lính đầy sục sôi. Chữ ” trừng” được coi là nhãn tự của  câu thơ, thể hiện được thế giới nội tâm mạnh mẽ của những người lính Tây Tiến. Từ “trừng” đã cho thấy nội lực trong cảm hứng thơ của Quang Dũng thường được dội xuống các động từ. Bên cạnh thế giới nội tâm mạnh mẽ, cá tính ấy, hình tượng người lính Tây Tiến còn mang vẻ đẹp lãng mạn trong tâm hồn:”gửi mộng qua biên giới”. Các anh đang gửi giấc mộng về quê hương, gửi gắm khát khao về hòa bình, khát khao được trở về quê nhà. Qua đây, người đọc cảm nhận được tình cảm gắn bó với quê hương, đất nước tha thiết của những người lính Tây Tiến.

Đêm mơ Hà Nội dáng kiều thơm.

Câu thơ đã diễn tả được nỗi nhớ của những người lính Tây Tiến. Đó là nỗi nhớ về Hà Nội, về quê hương, đất nước, về mảnh đất thủ đô nghìn năm văn hiến. Đó là sự nặng tình, sự gắn bó với quê hương, đất nước sâu sắc của những người lính Tây Tiến. Và trong giấc mơ về Hà Nội ấy còn thấp thoáng “dáng kiều thơm”. Hình ảnh ” dáng kiều thơm” gợi ra bóng dáng của cô gái Hà Thành xinh đẹp, duyên dáng, yêu kiều và thanh lịch. Phải chăng đây chính là người yêu của những chàng trai Hà Thành ? Qua giấc mơ bay bổng, đẹp đẽ ấy, người đọc thấy được một trái tim khát khao, rạo rực yêu thương của những người lính Tây Tiến, đồng thời cũng thấy được sự hòa quyện giữa tình yêu lứa đôi và tình yêu quê hương, đất nước trong tâm hồn những người lính Tây Tiến. Chính Hà Nội và “dáng kiều thơm” là nguồn động lực để họ lên đường chiến đấu, vượt qua muôn trùng khó khăn, sẵn sàng hi sinh bảo vệ bình yên cho tổ quốc. Với ngòi bút tài hoa, Quang Dũng đã khắc họa rõ nét bức chân dung người lính Tây Tiến với một ngoại hình gan góc, dữ dội, oai phong, một tâm hồn vừa mạnh mẽ, hào hùng, vừa lãng mạn, hào hoa, tinh tế cùng một lí tưởng cao đẹp.

Tây Tiến” là một kiệt tác. “ Tây Tiến” không chỉ đơn giản là một bài thơ mà “ Tây Tiến” còn là một bức họa, một bản nhạc lay động lòng người. Nguyễn Đình Thi từng viết: “Thích một bài thơ là thích một cách nhìn, cách cảm, cách nghĩ, xét đến cùng là thích một con người”. Giữa rừng thơ kháng chiến đầy sắc khoe hương đang nở rộ, “Tây Tiến” vẫn được người đọc rất ưa thích, đơn giản vì “một cách nhìn, một cách cảm, một cách nghĩ” ấy mà thôi. Quang Dũng là một hồn thơ lãng mạn, tài hoa, là nhà thơ của xứ Đoài mây trắng, là nghệ sĩ của những vần thơ giàu chất nhạc, chất họa. “Tây Tiến” là thi phẩm nổi tiếng nhất của ông, được bao nhiêu thế hệ bạn đọc yêu mến. Dưới ngòi bút nghệ thuật đầy hào hoa, chất nhạc, chất hoạ, chất mơ mộng của Quang Dũng hoà quyện chặt chẽ với nhau trong đoạn thơ tạo nên một thế giới của cái đẹp mà ở đây là vẻ đẹp của những người lính Tây Tiến. Chân dung của họ hiện lên đậm chất bi tráng, có đau thương, mất mát nhưng được nâng đỡ bằng đôi cánh của lí tưởng lãng mạn vì vậy những người lính hiện lên không hề bi lụy mà thấm đẫm trữ tình. Quang Dũng đã khắc họa thành công hình tượng người lính Tây Tiến hiện lên như những người anh hùng sử thi. Ngay từ khi ra đời, Tây Tiến đã được lưu truyền rộng rãi trong bộ đội và những người yêu thơ. Nhưng sau đó, do quan niệm có phần đơn giản và ấu trĩ nên bài thơ này bị coi là mộng rớt, có những rơi rớt của tư tưởng lãng mạn anh hùng kiểu cũ. Vì vậy, trong một thời gian khá dài, Tây Tiến ít được nhắc đến. Mãi tới thời kì đổi mới, trong xu hướng nhìn nhận lại các giá trị văn học, bài thơ Tây Tiến mới được khôi phục lại vị trí của nó trong lịch sử văn học. Nhưng dù có thế nào, “ Tây Tiến” vẫn mãi là một đóa hoa ngát hương và Quang Dũng vẫn mãi là một người chiến sĩ nghệ sĩ đầy tài năng và tình yêu. 

Mọi cuộc chiến tranh rồi sẽ qua đi, bụi thời gian có thể phủ dày lên hình ảnh của những anh hùng vô danh nhưng văn học với sứ mệnh thiêng liêng của nó đã khắc tạc một cách vĩnh viễn vào tâm hồn người đọc hình ảnh những người con anh hùng của đất nước đã ngã xuống vì nền độc lập của Tổ quốc trong suốt trường kỳ lịch sử. Ở trong thơ Quang Dũng cũng đã dựng lên một bức tượng đài bất tử như vậy về người lính cách mạng trong cuộc kháng chiến trường kỳ chống thực dân Pháp xâm lược nước ta. Đó là bức tượng đài đã làm cho những người chiến sĩ yêu nước từng ngã xuống trong những tháng năm gian khổ ấy bất tử cùng thời gian. Và có lẽ đến nhiều năm sau, bức tượng đài ấy vẫn sống mãi, sống mãi trong lòng mỗi người dân Việt Nam, không gì xóa nhòa. 

5. Nhận xét chung:

Quang Dũng với ngòi bút nghệ thuật độc đáo, sáng tạo đã khắc họa thành công hình tượng người lính Tây Tiến. Đó là những người lính mang vẻ đẹp lãng mạn, hào hoa, là những con người mang trong mình một vẻ đẹp tâm hồn hiên ngang, một lí tưởng cao đẹp.Qua đây, một lần nữa khẳng định tình yêu con người, yêu quê hương, đất nước tha thiết, da diết của tác giả Quang Dũng gửi gắm qua từng lời thơ.