Năng suất nhân tố tổng hợp là gì? Đặc điểm và các yếu tố ảnh hưởng

Hiện nay với nền kinh tế, xã hội phát triển chóng mặt, đối với các chương trình, chiến lược phát triển kinh tế – xã hội của quốc gia chúng ta thường nghe nhiều hơn đến khái niệm năng suất các nhân tố tổng hợp trên các phương tiện thông tin đại chúng. Năng suất nhân tố tổng hợp được đề cập đến trong mục tiêu của các chương trình, chiến lược phát triển kinh tế – xã hội của quốc gia hay các địa phương trong quá trình phát triển các chương trình này.

1. Năng suất nhân tố tổng hợp là gì?

Năng suất nhân tố tổng hợp được quy định quyết định số 712/QĐ-TTg ngày 21/5/2010 của Thủ tướng Chính phủ, về phê duyệt Chương trình quốc gia “Nâng cao năng suất và chất lượng sản phẩm hàng hoá của doanh nghiệp Việt Nam đến năm 2020”.

Văn bản này nêu ra mục tiêu Năng suất nhân tố tổng hợp cụ thể, mục tiêu đạt được đối với từng mốc thời gian là tăng tổng sản phẩm trong nước (GDP) lên 30% vào năm 2015 và lên ít nhất 35% vào năm 2020. Với các mục tiêu của văn bản này đặt ra thì năng suất nhân tố tổng hợp góp phần nâng tỷ trọng đóng góp của Năng suất các nhân tố tổng hợp (Total Factor Productivity – TFP) trong tốc độ.

Về mục tiêu đối với năng suất nhân tố tổng hợp cũng được quy định Quyết định số 898/QĐ-UBND ngày 13/5/2013 của UBND tỉnh Thừa Thiên Huế về phê duyệt đề án “ Xây dựng Thừa Thiên Huế trở thành một trong những trung tâm khoa học và công nghệ của cả nước”.

Cũng như các văn bản khác, khi đặt mục tiêu để phát triển cho nền kinh tế cần có mục tiêu rõ ràng và sát với thưucj tế, sát với khả năng có thể thực hiện được của địa phương. Do đó mà văn bản này cũng đã nêu ra mục tiêu của năng suất nhân tố tổng hợp như sau: tăng chỉ số đóng góp TFP trong GDP của Tỉnh đạt trên 32% vào năm 2015 và 35% vào năm 2020.

Ngoài ra, thực hiện quyết định số 712 của Thủ tướng Chính phủ, khi xây dựng các dự án Nâng cao năng suất và chất lượng sản phẩm, hàng hoá của doanh nghiệp trên địa bàn tỉnh, thành phố đến năm 2020, các địa phương cũng đều đưa chỉ tiêu Năng suất các nhân tố tổng hợp vào mục tiêu của dự án.

Với nền kinh tế của nước ta, chủ yếu là nền kinh tế nông nghiệp, từ khi hồi phục kinh tế sau chiến tranh, do sự tàn phá về kinh tế của hậu quả chiến tranh mà kinh tế vẫn phát triển nhưng vẫn thiếu hụt khá nhiều nguồn vốn. Vài thập kỷ trở lại đây thì nền kinh tế của nước ta chủ yếu phụ thuộc vào sự tích luỹ của các yếu tố đầu vào, đặc biệt là vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài ( FDI), sử dụng nguồn vốn này để phát triển mà nền kinh tế nước ta đã được phục hồi và phát triển không ít.

Việc sử dụng các nguồn vốn đầu tư trực tiếp từ nước ngoài này đã đưa đất nước chúng ta từ nền kinh tế nông nghiệp đến những bước đầu của nền kinh tế công nghiệp hoá với các định hướng của đất nước.

Để phát triển kinh tế đất nước thì yếu tố tất yếu là lao động, khi nghiên cứu để phát triển kinh tế, ta có thể thấy khi các yếu tố đầu vào (nhân công, nguyên liệu,…) sẵn có và rẻ thì rất thuận lợi cho kinh tế chúng ta phát triển, đặc biệt nguồn lao động ở nước ta là lao động trẻ, dân số trẻ. Tuy nhiên để phát triển kinh tế đất nước lâu dài và phát triển bền vững thì nước ta cũng phải định hướng vào nâng cao hiệu quả sử dụng nguồn vốn và lao động vì không phải nguồn vốn và nguồn lao động nào cũng vô tận, những nguồn tài nguyên này là hữu hạn và phương pháp đó chính là nâng cao năng suất nhân tố tổng hợp (TFP).

Như vậy, qua phân tích ở trên có thể hiểu năng suất nhân tố tổng hợp là chỉ tiêu đo lường năng suất của đồng thời cả “lao động” và “vốn” trong một hoạt động cụ thể hay cho cả nền kinh tế, sự đo lường này phải là sự đo lường tương quan giữ hai yếu tố này để xác định được phương án nâng cao năng suất nhân tố tổng hợp.

Năng suất nhân tố tổng hợp là sự tương quan giữa lao động và vốn, là yếu tố phản ánh sự tiến bộ của khoa học, kỹ thuật và công nghệ, qua đó sự gia tăng đầu ra không chỉ phụ thuộc vào tăng thêm về số lượng của đầu vào (phương thức truyền thống) mà còn tuỳ thuộc vào chất lượng các yếu tố đầu vào là lao động và vốn.

Hiện nay, có nhiều cách tính TFP, nhưng phổ biến là theo hàm sản xuất Cobb-Douglas: Y = AKa L1-a . Trong đó:

– Y là tổng đầu ra;

– K là vốn đầu vào;

– L là lao động đầu vào;

– A là TFP;

– α và 1-α là độ co giãn ( hệ số đóng góp) của đầu ra tương ứng với lao động và vốn.

Cách tính năng suất nhân tố tổng hợp sẽ là yếu tố quan trọng giúp cân bằng được nền kinh tế và phát triển nền kinh tế, khi tính được năng suất nhân tố tổng hợp giúp nắm bắt được các yếu tố đầu vào đầu ra, tương quan và kết quả để có thể dự tính được các phương hướng phát triển kinh tế.

2. Đặc điểm và các yếu tố ảnh hưởng:

Dựa vào các kết quả nghiên cứu, Tổ chức Năng suất Châu Á (APO) đã nêu nguồn tăng TFP chủ yếu dựa vào 5 yếu tố chính như sau:

– Chất lượng lao động: với nguồn lao động là nòng cốt của sự phát triển kinh tế thì chất lượng lao động đóng vai trò quan trọng trong năng suất nhân tố tổng hợp. Chất lượng lao động có mối quan hệ trực tiếp với trình độ học vấn liên quan đến khả năng tiếp thu, ứng dụng những tiến bộ khoa học và công nghệ của người lao động, phản ánh trực tiếp đến năng suất nhân tố tổng hợp.

Để nâng cao năng suất nhân tố tổng hợp thì cần phải nâng cao chất lượng lao động, cụ thể là đào tạo nâng cao kỹ năng, tay nghề của người lao động để nâng cao năng suất nhân tố tổng hợp. Bên cạnh đó nang cao năng suất nhân tố tổng hợp cũng có thể đào tạo chuyển giao công nghệ để dựa vào công nghệ nâng cao năng suất lao động.

– Thay đổi nhu cầu hàng hoá, dịch vụ:

Bên cạnh việc nâng cao năng suất nhân tố tổng hợp qua nâng cao chất lượng lao động thì còn cần phải tác động tới năng suất nhân tố tổng hợp thông qua việc tăng nhu cầu trong nước và xuất khẩu về sản phẩm, hàng hóa là cơ sở quan trọng để sử dụng tối ưu các nguồn lực. Khi nhu cầu về hàng hóa tăng cao, thúc đẩy quá trình mua bán, tiêu thụ thì sẽ thúc đẩy đến quá trình sản xuất đồng thời kéo theo năng suất lao động được nâng cao, đồng thời nâng cao cả chất lượng hàng hóa và dịch vụ.

– Thay đổi cơ cấu vốn: tương quan với lao động sẽ là cơ cấu vốn, khi có được nguồn vốn và sử dụng vốn đúng cơ cấu, cụ thể theo hướng tăng cường đầu tư công nghệ tiên tiến như công nghệ thông tin và truyền thông, công nghệ hiện đại và tự động hoá để nâng cao năng suất lao động, giảm sức lao động của con người mà thay vào bằng yếu tố máy móc. Yếu tố này thể hiện việc đầu tư vốn vào những lĩnh vực có năng suất cao, từ đó sẽ nâng cao hiệu quả của cả nền kinh tế.

– Thay đổi cơ cấu kinh tế:

Cơ cấu kinh tế là yếu tố quyết định đến việc phân bổ các nguồn lực phát triển kinh tế giữa các ngành và thành phần kinh tế của đất nước, việc phân bổ các nguồn lực kinh tế kéo theo việc phân bổ nguồn lực lao động, các nguồn lực sẽ được phân bổ nhiều hơn cho các ngành hoặc thành phần kinh tế có năng suất cao hơn, từ đó đóng góp vào việc tăng năng suất nhân tố tổng hợp.

– Áp dụng tiến bộ kỹ thuật:

Với các nguồn vốn đầu tư và cơ cấu kinh tế được phân bổ các nguồn lực thì việc áp dụng tiến bộ kỹ thuật sẽ là đòn bẩy với vai trò thúc đẩy các hoạt động sáng tạo, đổi mới; nghiên cứu và phát triển sản phẩm mới, cải tiến quy trình sản xuất; công nghệ quản lý tiên tiến ( hệ thống, công cụ quản lý tiên tiến…). Yếu tố này bao hàm các hoạt động như đổi mới, nghiên cứu phát triển, thái độ làm việc tích cực, hệ thống quản lý, hệ thống tổ chức… tác động làm nâng cao năng suất.

Trong 5 yếu tố chính đóng góp vào tăng năng suất nhân tố tổng hợp như đã nêu trên, 03 yếu tố được xác định là thuộc lĩnh vực khoa học và công nghệ, tác động trực tiếp, mạnh mẽ đến các tổ chức, doanh nghiệp, đó là: Áp dụng tiến bộ kỹ thuật; Chất lượng lao động và Thay đổi cơ cấu vốn do việc áp dụng tiến bộ kỹ thuật là yếu tố cơ bản nhất tác động trực tiếp đến năng suất lao động cũng như việc thay đổi cơ cấu vốn sẽ làm ảnh hưởng trực tiếp đến cơ cấu kinh tế, cơ cấu lao động và nâng cao được chất lượng lao động, nâng cao năng suất nhân tố tổng hợp.