Khái niệm Hạ nguồn trong ngành công nghiệp dầu khí là gì? Các loại hình?

Như tất cả chúng ta đều biết thì nước ta là một trong các quốc gia khai thác dầu khí với số lượng rất lớn những chỉ dừng lại ở việc khai thác dầu thô chứ chưa thế thực hiện các hoạt động để có thể chế biến ra lượng dầu có thể sử dụng được mà phải xuất khẩu dầu thô ra nước ngoài sau đó lại nhập các loại dầu tinh chế từ nước ngoài vào Việt Nam để sử dụng. Việc này được xem là một trong những vấn đề bất cập và làm kìm hãm sự phát triển trong ngành công nghiệp đầu khí hiện nay của nước ta. Vậy đối với việc thăm dò, khái thác, vận chuyển và tinh chế dầu thô thì sẽ được thực hiện qua ba giai đoạn đó là thượng nguồn, trung nguồn và hạ nguồn. Đồng thời thì ở giai đoạn hạ nguồn thì Việt Nam chưa thực hiện được mà sẽ phải xuất khẩu đến các quốc gia có thể thực hiện hoạt động tinh chế dầu ở giai đoạn hạ nguồn này.

1. Khái niệm Hạ nguồn trong ngành công nghiệp dầu khí là gì?

Trong tiếng anh thì hạ nguồn được biết đến với tên gọi là Downstream. Đồng thời thì thuật ngữ về hạ nguồn còn được biết đến là các quá trình liên quan đến việc chuyển đổi dầu và khí đốt thành thành phẩm. Chúng bao gồm tinh chế dầu thô thành xăng, chất lỏng khí tự nhiên, dầu diesel và nhiều nguồn năng lượng khác. Một công ty dầu khí càng tiến gần hơn đến quá trình cung cấp cho người tiêu dùng các sản phẩm dầu mỏ, thì công ty đó được cho là càng ở phía hạ lưu.

Các hoạt động ở hạ nguồn là các quá trình liên quan đến việc chuyển đổi dầu và khí đốt thành các sản phẩm hoàn chỉnh của chúng. Có các hoạt động thượng nguồn, trung nguồn và hạ nguồn trong các ngành công nghiệp dầu khí. Các hoạt động hạ nguồn cũng có thể đóng góp một phần trong lĩnh vực y tế và lĩnh vực nông nghiệp. Các công ty xử lý các hoạt động trong lĩnh vực hạ nguồn là những đơn vị gần gũi nhất với khách hàng. Nguồn cung dầu thô dư thừa ở khu vực thượng nguồn (tức là các công ty khai thác dầu) có thể mang lại lợi ích cho các công ty hạ nguồn.

Trong đó thì dầu thô được xác định ở đây là hỗn hợp của nhiều loại hydrocacbon và hầu hết thường có nhiều hợp chất chứa lưu huỳnh. Quá trình lọc dầu thường bao gồm quá trình hydro hóa lưu huỳnh hóa để chuyển phần lớn lưu huỳnh đó thành hydro sulfua ở dạng khí. Khí tự nhiên thô cũng có thể chứa hydro sunfua dạng khí và mercaptan chứa lưu huỳnh, được loại bỏ trong các nhà máy xử lý khí tự nhiên trước khi khí được phân phối đến người tiêu dùng. Hydro sulfua được loại bỏ trong quá trình lọc và chế biến dầu thô và khí tự nhiên sau đó được chuyển thành sản phẩm phụ là lưu huỳnh nguyên tố. Trên thực tế, phần lớn trong số 64.000.000 tấn lưu huỳnh được sản xuất trên toàn thế giới vào năm 2005 là sản phẩm phụ từ lưu huỳnh từ các nhà máy lọc dầu và nhà máy chế biến khí tự nhiên.

Hầu hết các công ty dầu mỏ lớn như ExxonMobil được mô tả là "tích hợp" bởi vì họ kết hợp các hoạt động thượng nguồn, bao gồm thăm dò và sản xuất, với các hoạt động hạ nguồn. Các hoạt động khai thác dầu khí có thể được chia thành các hoạt động thượng nguồn, trung nguồn và hạ nguồn, với quá trình lọc dầu diễn ra ở trung nguồn hoặc hạ nguồn và việc phân phối dầu và khí xảy ra ở giai đoạn hạ nguồn.

Các công ty trong lĩnh vực hạ nguồn là những công ty cung cấp liên kết gần nhất với người dùng hàng ngày. Sau khi dầu thô được phát hiện và chiết xuất - quá trình ngược dòng - nó được vận chuyển và vận chuyển - quá trình giữa dòng. Sau đó, dầu được tinh chế, tiếp thị, phân phối và bán, đó là quá trình hạ nguồn. Tuy nhiên, quá trình lọc dầu thô thành các sản phẩm dầu mỏ có thể được tiến hành trong các hoạt động trung nguồn.

2. Các loại hình hoạt động hạ nguồn:

Trên cơ ở quy định hiện hành thì đối với quá trình hạ nguồn được biết đến ở đây là quá trình cung cấp nhiều sản phẩm nhất có liên quan chặt chẽ đến người tiêu dùng. Đồng thời thì trong hoạt động hạ nguồn trong nền công nghiệp dầu khí này được xác định là lĩnh vực của ngành dầu khí mà mọi người có thể liên quan đến nhiều nhất như sản suất, kinh doanh và tiêu dùng. Trong quá trình hoạt động hạ nguồn thì sẽ tạo ra một số sản phẩm này bao gồm khí đốt tự nhiên hóa lỏng, xăng, dầu sưởi, cao su tổng hợp, chất dẻo, chất bôi trơn, chất chống đông, phân bón và thuốc trừ sâu.

Đối với ngành công nghiệp hạ nguồn cũng đóng một vai trò quan trọng trong các lĩnh vực và ngành công nghiệp khác của nền kinh tế mà có thể không rõ ràng đối với một số người, bao gồm cả lĩnh vực y tế. Quá trình hạ nguồn có ảnh hưởng lớn đến một số sản phẩm và thiết bị được các chuyên gia y tế cần và sử dụng. Song song với đó thì có một quá trình hạ nguồn tương đương đóng một vai trò quan trọng trong ngành nông nghiệp vì mối quan hệ của nó với thuốc trừ sâu và phân bón, cũng như nhiên liệu cần thiết cho thiết bị canh tác.

Mặc dù nguồn cung dầu thô dư thừa và giá dầu giảm có thể ảnh hưởng đến các công ty dầu khí tổng hợp và thượng nguồn, nhưng các công ty hạ nguồn được hưởng lợi đáng kể. Khi giá dầu thô giảm mạnh trong thời gian ngắn, các sản phẩm xăng dầu thường tụt hậu so với giá dầu thô do nhu cầu tiêu thụ các sản phẩm dầu mỏ tinh chế tăng mạnh. Khi giá dầu thô giảm, tỷ suất lợi nhuận của ngành lọc dầu thường tăng lên. Tuy nhiên, khi giá dầu tăng, tỷ suất lợi nhuận của ngành lọc dầu có thể giảm.

Ví dụ, giả sử một công ty lọc dầu, ABC Inc., chủ yếu chế biến dầu thô West Texas Intermediate (WTI) thành xăng. Vì xăng có tính thời vụ, nên có những giai đoạn các công ty hạ nguồn chỉ có thể tạo ra tỷ suất lợi nhuận thấp hoặc hoạt động thua lỗ. Nếu đó là mùa đông khi nhu cầu tiêu thụ xăng chậm lại, nhưng Tổ chức Các nước Xuất khẩu Dầu mỏ (OPEC) đã tuyên bố rằng họ sẽ cắt giảm sản lượng.

Trong ví dụ này, giá xăng là 2,50 USD / gallon hoặc 105 USD / thùng, trong khi giá dầu WTI là 95 USD / thùng. Do đó, ABC Inc. chỉ có lợi nhuận là $ 10 mỗi thùng ($ 105 - $ 95). Giả sử năm sau giá xăng vẫn ở mức 2,50 USD / gallon nhưng giá dầu thô WTI giảm đáng kể do nguồn cung toàn cầu dư thừa. Nguồn cung dư thừa khiến giá dầu thô WTI giảm xuống 50 USD / thùng. Do đó, ABC Inc. có biên độ tinh chế là $ 55 mỗi thùng ($ 105 - $ 50). Tuy nhiên, tỷ suất lợi nhuận này không tính đến các chi phí khác mà công ty có thể phải chịu, vì sự lan rộng vết nứt chỉ tính đến chi phí liên quan đến dầu thô.

Tương tự, quá trình hạ nguồn đóng một vai trò đặc biệt quan trọng trong lĩnh vực nông nghiệp mà Việt Nam lại là một quốc gia phát triển dựa trên nền nông nghiệp. Bởi vì nói nó đặc biệt quan trọng là do hạ nguồn có mối liên hệ của nó với thuốc trừ sâu và phân bón không những thế mà còn được biết đến bởi những nhiên liệu cần thiết cho thiết bị canh tác.

Bên cạnh những mặt tốt thì không thể bỏ qua tình trạng dư nguồn cung dầu thô dẫn đến giá dầu thô ngày một thấp hơn có thể gây tổn hại đến các công ty dầu khí liên hợp lớn và công ty thượng nguồn, hạ nguồn được hưởng lợi đáng kể trong quá trình hoạt động và phát triển ngành công nghiệp dầu khí. Do đó, khi giá dầu thô giảm mạnh trong một thời gian ngắn, các sản phẩm dầu mỏ thường làm tụt lại giá dầu thô vì có nhu cầu mạnh mẽ đối với các sản phẩm dầu mỏ tinh chế. Đồng thời thì khi gặp phải vấn đề giá dầu thô giảm thì trong lúc đó lượng dự trữ đã tinh chỉnh thường tăng lên. Tuy nhiên, khi giá dầu tăng và ngược lại thì lượng dự trữ tinh chỉnh có thể giảm

Sự khác biệt giữa các hoạt động hạ nguồn và thượng nguồn phần lớn nằm ở giai đoạn của quá trình đưa dầu thô đến tay người tiêu dùng. Các hoạt động ở thượng nguồn bao gồm khám phá những cảnh quan mới về tiềm năng dầu mỏ, khám phá dầu thô, khoan và khai thác dầu, và phần khám phá ban đầu. Một tên gọi khác của lĩnh vực dầu mỏ thượng nguồn là lĩnh vực thăm dò và sản xuất (E&P). Trong khi đó, các hoạt động hạ nguồn như được tìm hiểu trong bài viết này bao gồm các quy trình xảy ra sau giai đoạn sản xuất, cho đến khi bán hàng.