Kế hoạch bài dạy minh họa Hoạt động trải nghiệm Tiểu học

1. Hoạt động trải nghiệm là ai?

HĐTN là môn học hoàn toàn mới được thực hiện theo chương trình giáo dục phổ thông 2018. Hoạt động trải nghiệm là một môn học bắt buộc từ lớp 1 đến lớp 12. Hoạt động trải nghiệm và Hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp là hoạt động giáo dục mà nhà giáo dục xác định, xây dựng kế hoạch tổ chức thực hiện, cung cấp điều kiện giúp học sinh tiếp cận thực tế, khơi gợi nhiều xúc cảm tích cực, khai thác vốn kinh nghiệm đã có và vận dụng tổng hợp kiến thức, kĩ năng của các môn học khác nhau nhằm thực hiện tốt việc được phân công hoặc xử lý một số tình huống của cuộc sống trong nhà trường, cộng đồng, xã hội phù hợp với độ tuổi trẻ; từ đó, biến những kinh nghiệm đã vượt lên trở thành hiểu biết mới, kĩ năng mới góp phần phát triển tiềm năng cá nhân và sự thích nghi với hoàn cảnh, môi trường và nghề nghiệp tương lai.

2. Hoạt động trải nghiệm có phải là bắt buộc không?

Hoạt động trải nghiệm và Hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp là hoạt động giáo dục bắt buộc được thực hiện từ lớp 1 đến lớp 12; ở cấp tiểu học được coi là Hoạt động trải nghiệm, ở cấp trung học cơ sở và cấp trung học phổ thông được gọi là Hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp.

Hoạt động trải nghiệm và Hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp phát triển những phẩm chất chính, năng lực cụ thể của học sinh trong từng mối liên hệ với bản thân, xã hội, lối sống và nghề nghiệp; được triển khai theo bốn mạch nội dung hoạt động gồm: Hoạt động hướng vào bản thân, Hoạt động hướng đến xã hội, Hoạt động hướng về gia đình và Hoạt động hướng nghiệp.

3. Nội dung hoạt động trải nghiệm?

Ở cấp tiểu học, nội dung Hoạt động trải nghiệm tập trung phát triển những hoạt động khám phá bản thân, hoạt động rèn luyện bản thân, hoạt động xây dựng tình cảm với cha mẹ, thầy cô và thành viên trong nhà. Các hoạt động xã hội và khảo sát những nghề nghiệp quen thuộc với học sinh cũng được tổ chức thực hiện với nội dung, hình thức thích hợp với độ tuổi trẻ.

4. Khái quát hoạt động trải nghiệm:

4.1. Đặc điểm:

Trong đó, HĐTN được giảng dạy thông qua 3 loại hình xuyên suốt 3 tiết của một tuần học: HĐ sinh hoạt dưới cờ; Hoạt động giáo dục (HĐGD) theo chủ đề; HĐ sinh hoạt lớp. Trong chương trình, tiết HĐGD theo chủ đề ở cấp tiểu học là tiết học có nội dung bao trùm chủ đề của tuần đó; là loại hình giúp học sinh phát triển năng lực thích nghi với cuộc sống; hình thành những thói quen, lối ứng xử sinh hoạt và kĩ năng tự phục vụ; bước đầu hình thành được các thói quen tự phục vụ bản thân khi đến trường.

4.2. Mục tiêu:

- Tạo cơ hội giúp HS trải nghiệm và học tập thông qua hoạt động thực tế.
- Đưa những kiến thức đã học thâm nhập thực tế cuộc sống.
=> Hướng về phát triển năng lực và nhân cách.

5. Cách thức tổ chức giảng dạy Hoạt động trải nghiệm cho học sinh lớp 1 theo Chương trình Giáo dục phổ thông 2018 hiệu quả:

5.1. Tổ chức trải nghiệm, giao lưu giữa hoạt động học tập trên lớp:

Đây là cách tổ chức không những giúp tăng giao động và thể hiện kỹ năng sống các ý tưởng của bản thân mà giúp học sinh trải nghiệm được cách thực hiện nhiều HĐ trong cuộc sống. Thông qua việc tổ chức HĐ, giúp học sinh được trải nghiệm trong khuôn viên lớp học, nhà trường. Để thực hiện hiệu quả, tôi đã vận dụng phối hợp với nhiều hình thức, biện pháp giáo dục mới như dạy học tương tác, . .. tổ chức cho học sinh cùng tham gia chia sẻ và thảo luận, đúc rút ra được kinh nghiệm, cách thực hiện thông qua trò chơi, sắm vai, diễn kịch.
Quy trình tổ chức có thể đi theo: cá nhân => cặp đôi => nhóm lớn => cả lớp. Khi tổ chức, giáo viên tạo cơ hội để mọi học sinh được tham gia; qua đó giúp mỗi em có thể tiếp thu kiến thức vừa phát triển được những kĩ năng về thuyết trình, thảo luận, làm việc nhóm.
Ví dụ với Hoạt động trải nghiệm theo chủ đề: Lớp học xanh, đẹp (Tuần 10)
tôi cùng trường đã xây dựng kế hoạch giảng dạy như sau:
+ Nhóm 1: Xếp cốc và khăn (khay khăn, rổ chén)
+ Nhóm 2: Lau tủ quần áo và tủ giày (giá dép, kệ giày)
+ Nhóm 3: Lau giường, bàn ghế và tủ (khăn lau, chậu rửa)
+ Nhóm 4: Trang trí (tranh giấy A4, bút chì đen) và cắm hoa hồng cho lớp. ..
- Học sinh chọn nhóm có công việc mình muốn, hoặc mình đang làm, sau đó nhóm thảo luận đưa ra cách làm các nhiệm vụ được giao trong nhóm.
- Học sinh thực hiện nhiệm vụ trong vòng 7 - 10 phút.
- Học sinh trình bày việc làm của nhóm, cách thực hiện và được nhận xét sau khi hoàn thành.
- Mỗi nhóm học sinh nhận xét khác nhau (có thể chọn nhóm làm tốt nhất) .
- Giáo viên kết luận và đánh giá nhóm.
Mẹ ở lớp của mình, với HĐTN theo chủ đề: "Một ngày ở trường", tôi đã xây dựng kế hoạch để giảng dạy giúp mỗi em hình thành nhiều xúc cảm tốt và nêu ý kiến trong việc tham gia những hoạt động tự phục vụ khi đến trường.
Khi các hoạt động đó tự bản thân mỗi em đã thực hiện tốt ở trường học và ở lớp. Tôi động viên các em thâm nhập thực tế và tham gia những hoạt động ở nhà hợp sức với mình như dọn nhà, hái rau phụ mẹ hoặc đơn giản hơn là giúp mẹ lau nhà.
Để đa dạng hoá tiết học, tôi tổ chức cho các em cùng tham gia trải nghiệm nội dung bài học thông qua những trò chơi học tập. Qua trò chơi, các em không chỉ phát triển về mặt tư duy, vận động, trí tuệ còn thể hiện được nhân cách tốt cùng năng lực của bản thân. Ngoài việc được luyện tập kĩ năng ra quyết định thông qua hoạt động của trò chơi sẽ giúp lôi kéo sự chú ý của mỗi em vào bài học một cách tự nhiên và tránh được cảm giác căng thẳng, áp lực.

5.2. Tổ chức hoạt động tham quan và trải nghiệm ngoài lớp học, ngoài nhà trường:

* Phương pháp: Tổ chức đưa học sinh thăm và trải nghiệm thực tế.
* Tiến trình hoạt động:
- Xác định cụ thể, rõ nội dung của bài học trải nghiệm.
- Xác định hình thức tổ chức HĐTN.
- Định hướng và giao nhiệm vụ trải nghiệm (nhiệm vụ trải nghiệm phải quan tâm đầy đủ nội dung kiến thức bài học trải nghiệm) .
- Định hướng nhiệm vụ đầu ra đến học sinh.
Về phía học sinh, các em thực hiện nhận nhiệm vụ HĐTN từ giáo viên. Sau đó, học sinh có thể nêu ý kiến phản biện đối với nhiệm vụ (bày tỏ khó khăn, khúc mắc) để giáo viên hiểu về nhiệm vụ và hướng dẫn trước khi bắt đầu trải nghiệm.
Ví dụ: Bài "Giữ gìn trường lớp sạch đẹp" (Tuần 10) : Giáo viên hướng dẫn từng em thu gom chất thải xung quanh sân và cho vô thùng để vào vị trí. Để thực hiện tốt, giáo viên phải phân công nhiệm vụ rõ ràng giữa các nhóm. Sau các hoạt động, mỗi học sinh có trách nhiệm bảo vệ mình và làm những việc cụ thể giúp giữ gìn sạch nhà trường, lớp.
HS: Trong chủ đề Tháng 1 - Mùa xuân của em, nhằm giúp sinh động thêm việc học tập, giáo viên có thể tích hợp 3 bài theo chủ đề để tổ chức nên một buổi HĐTN tại Thảo Cầm Viên với mục tiêu giúp các em tham quan và trải nghiệm vườn cây xanh thực tế.

5.3. Tổ chức giao lưu giữa GVCN và HS dưới hình thức Diễn đàn:

Học sinh lớp 1 chưa đọc thông viết thạo sẽ được tham gia một số hoạt động như viết thư hoặc trả lời email chủ đề "Điều em muốn nói" nhằm chia sẻ cùng giáo viên và nhóm bạn. Vì thế, tôi muốn tổ chức thêm Diễn đàn "Lắng nghe tiếng nói trẻ em" như một sân chơi nhỏ tạo cơ hội giúp các em chia sẻ về cảm xúc và kiến thức thu được từ những hoạt động đã được trải nghiệm theo nội dung của chủ đề đang học. Và đây cũng là cơ hội giúp bản thân mình nắm được nhu cầu, mong muốn, nhận thức cùng nhiều điều mà em cần, qua đấy tôi sẽ có những giải pháp phù hợp nhằm tổ chức các HĐTN đa dạng, sinh động hơn cho mỗi em được học tập, rèn luyện và phát triển kĩ năng giao tiếp trước bạn bè, tập thể.
Hình thức diễn đàn tương tự đã được tôi thực hiện trong HĐGD theo chủ đề với bài "Biết ơn thầy cô". Thông qua diễn đàn, từng em được phát triển năng lực ngôn ngữ, giao tiếp, tự tin trình bày trước tập thể lớp, được bộc lộ ý kiến, tâm tư và tình cảm của bản thân với thầy cô. Thông qua diễn đàn, tôi hiểu thêm được nguyện vọng, mong muốn của các em để có thể tổ chức những hoạt động theo tinh thần "Học đi đôi với hành" giúp các em thấy "Mỗi ngày ở lớp là một ngày vui" và cũng giúp bản thân mình có thêm cảm hứng sáng tạo khi cùng đồng hành với từng em tại các HĐTN của suốt một năm học.
Ví dụ: Trong HĐGD theo chủ đề với bài "Biết ơn thầy cô".

5.4. Tăng cường những hoạt động trải nghiệm, khám phá và vận dụng trong các cuộc sống:

HĐTN không những tiến hành trong phạm vi nội dung bài học ở SGK mà xảy ra trong nhiều cuộc thi đua, các hoạt động của nhà trường hoặc lớp tổ chức.nhằm giúp cho học sinh vừa có thêm kiến thức lại có thể phát triển tài năng sáng tạo và thẩm mĩ.
Để học sinh thực hiện hiệu quả thì giáo viên phải giúp học sinh xây dựng ý tưởng và định hướng cho từng hoạt động. Khi tổ chức hay tham gia, giáo viên chủ yếu hướng dẫn học sinh xây dựng nội dung và định hướng cách thực hiện, còn các học sinh sẽ trao đổi cùng nhóm bạn để thảo luận đưa ra ý tưởng thể hiện được tính khác biệt chứ không cứng nhắc theo khuôn mẫu hướng dẫn. Từ đó giúp phát triển năng lực chủ động và tự học, đặt ra sáng tạo ở các em. Ngoài ra, biện pháp trên cũng giúp khuyến khích nhiều em mạnh dạn và tự tin khi tham gia những hoạt động tập thể.
Nhà trường cạnh một số giải pháp đã đưa ra, cần có thêm các nguồn lực nhằm tổ chức hoạt động HĐTN:
+ Xây dựng những kĩ năng sống cho học sinh.
+ Phối hợp với nhiều đơn vị trong nhà trường và cha mẹ học sinh.
+ Xây dựng được kế hoạch chi tiết cụ thể đối với từng hoạt động trải nghiệm