Độc quyền nhóm là gì? Dấu hiệu nhận biết và ví dụ về độc quyền nhóm ở Việt Nam?

Cơ quan độc quyền là cấu trúc thị trường có một số lượng nhỏ các công ty, không công ty nào trong số đó có thể giữ cho các công ty khác không có ảnh hưởng đáng kể. Tỷ lệ tập trung đo lường thị phần của các công ty lớn nhất. Từ đó xuất hiện khái niệm độc quyền nhóm, vậy có những dấu hiệu nào để nhận biết về độc quyền nhóm ở Việt Nam?

1. Độc quyền nhóm là gì?

- Độc quyền là một thị trường có đặc điểm là một số ít các công ty nhận ra rằng họ phụ thuộc lẫn nhau trong các chính sách giá cả và sản lượng của mình. Số lượng các công ty đủ nhỏ để cung cấp cho mỗi công ty một số sức mạnh thị trường. Thuật ngữ "độc quyền" dùng để chỉ một số ít các nhà sản xuất đang làm việc, rõ ràng hoặc ngầm, để hạn chế sản lượng và / hoặc ấn định giá, nhằm đạt được lợi nhuận trên thị trường bình thường.

- Các yếu tố kinh tế, luật pháp và công nghệ có thể góp phần hình thành và duy trì hoặc giải thể các tổ chức độc tài. Khó khăn lớn mà những kẻ độc tài phải đối mặt là tình thế khó xử của tù nhân mà mỗi thành viên phải đối mặt, điều này khuyến khích mỗi thành viên gian lận. Chính sách của chính phủ có thể không khuyến khích hoặc khuyến khích các hành vi độc tài, và các công ty trong các nền kinh tế hỗn hợp thường tìm kiếm sự phù hộ của chính phủ để tìm ra các cách hạn chế cạnh tranh.

- Độc quyền được phân biệt với cạnh tranh hoàn hảo vì mỗi công ty trong cơ chế độc quyền phải tính đến sự phụ thuộc lẫn nhau của họ; khỏi cạnh tranh độc quyền vì các công ty có một số quyền kiểm soát về giá cả; và khỏi độc quyền vì nhà độc quyền không có đối thủ. Nhìn chung, việc phân tích độc quyền liên quan đến tác động của sự phụ thuộc lẫn nhau giữa các công ty trong các quyết định về giá cả và sản lượng.

- Có một số loại độc quyền: Khi tất cả các công ty có quy mô (gần như) bằng nhau, cơ quan độc quyền được cho là đối xứng. Khi không đúng như vậy, tổ chức độc quyền là không đối xứng. Một cơ chế độc quyền bất đối xứng điển hình là công ty thống trị. Một ngành công nghiệp độc quyền có thể sản xuất hàng hóa đồng nhất / không khác biệt hoặc nó có thể sản xuất hàng hóa không đồng nhất / khác biệt. Việc phân tích hành vi độc quyền thường giả định một hành vi độc quyền đối xứng, thường là độc quyền. Cho dù cơ quan độc quyền là khác biệt hay không khác biệt, vấn đề quan trọng là xác định cách thức mà các công ty hành động khi đối mặt với sự phụ thuộc lẫn nhau đã nhận ra của họ.

- Nói chung, có hai cách tiếp cận rộng rãi cho vấn đề này. Đầu tiên là giả định rằng các công ty cư xử hợp tác. Đó là, họ cấu kết với nhau để tối đa hóa lợi nhuận độc quyền chung. Thứ hai là giả định rằng các công ty hành xử độc lập hoặc bất hợp tác. Việc phân tích hành vi độc quyền dưới giả định bất hợp tác là cơ sở của lý thuyết độc quyền. Trong lý thuyết độc quyền bất hợp tác, có sự phân biệt giữa các mô hình trong đó các công ty chọn số lượng và những mô hình mà họ chọn giá cả. Mô hình thiết lập số lượng thường được gọi là mô hình Cournet và mô hình thiết lập giá là mô hình Bertrand.

- Một độc quyền là một thị trường chỉ với một nhà sản xuất, một duopoly có hai công ty, và độc quyền nhóm bao gồm hai hoặc nhiều công ty. Không có giới hạn trên chính xác đối với số lượng công ty trong một cơ quan độc quyền, nhưng số lượng phải đủ thấp để các hành động của một công ty ảnh hưởng đáng kể đến các công ty khác.

- Theo đó, có thể thấy ngành công nghiệp Hoa Kỳ với việc chỉ có 4 công ty kiểm soát gần 2/3 tổng số chuyến bay nội địa ở Mỹ tính đến năm 2021, người ta cho rằng ngành hàng không là ngành độc quyền. Bốn công ty này là Delta Airlines, United Airlines Holdings, Southwest Airlines và American Airlines. Theo một báo cáo do Nhà Trắng tổng hợp, "sự cạnh tranh giảm góp phần làm tăng các loại phí như phí hành lý và phí hủy. Những khoản phí này thường được tăng lên trong khi khóa cửa, thể hiện sự thiếu áp lực cạnh tranh và thường bị che giấu với người tiêu dùng tại điểm mua hàng.

- Điều thú vị là vào năm 1978, Đạo luật bãi bỏ quy định hàng không đã được áp dụng, đạo luật này đã tước bỏ khả năng điều chỉnh ngành của Ban Hàng không Dân dụng.  Trước thời điểm này, ngành hàng không hoạt động giống như một ngành dịch vụ công cộng, trong khi giá vé đã giảm 20 năm trước khi việc bãi bỏ quy định được áp dụng.

2. Dấu hiệu nhận biết nhóm độc quyền:

- Điều thú vị cần lưu ý là cả vấn đề duy trì độc quyền và vấn đề phối hợp hành động giữa người mua và người bán nói chung trên thị trường đều liên quan đến việc định hình phần thưởng cho các tình huống khó xử của tù nhân và các trò chơi phối hợp liên quan lặp lại theo thời gian. Kết quả là, nhiều yếu tố thể chế giống nhau tạo điều kiện cho sự phát triển của nền kinh tế thị trường bằng cách giảm bớt các vấn đề khó xử của tù nhân giữa những người tham gia thị trường, chẳng hạn như việc thực thi hợp đồng một cách an toàn, các điều kiện văn hóa có độ tin cậy cao và có đi có lại, và chính sách kinh tế tự do công bằng, cũng có thể có khả năng giúp khuyến khích và duy trì sự độc tài.

- Các chính phủ đôi khi phản ứng với các tổ chức độc tài bằng luật chống việc ép giá và thông đồng. Tuy nhiên, một tập đoàn có thể cố định giá nếu chúng hoạt động ngoài tầm với hoặc với sự hỗ trợ của các chính phủ.

- Các tổ chức độc tài trong lịch sử bao gồm các nhà sản xuất thép, công ty dầu mỏ, đường sắt, sản xuất lốp xe, chuỗi cửa hàng tạp hóa và các hãng vận tải không dây. Mối lo ngại về kinh tế và pháp lý là một tổ chức độc quyền có thể chặn những người mới gia nhập, làm chậm sự đổi mới và tăng giá, tất cả đều gây hại cho người tiêu dùng.

- Các công ty trong một tổ chức độc quyền định giá , cho dù là tập thể - trong một tập đoàn - hoặc dưới sự lãnh đạo của một công ty, thay vì lấy giá từ thị trường. Do đó, tỷ suất lợi nhuận cao hơn so với trong một thị trường cạnh tranh hơn.

- Các điều kiện cho phép độc quyền: Các điều kiện cho phép các tổ chức độc tài tồn tại bao gồm chi phí đầu vào cao trong chi tiêu vốn , đặc quyền hợp pháp (giấy phép sử dụng phổ tần không dây hoặc đất dành cho đường sắt) và nền tảng thu được giá trị với nhiều khách hàng hơn (chẳng hạn như phương tiện truyền thông xã hội).

- Vấn đề chính mà các công ty này phải đối mặt là mỗi công ty đều có động cơ gian lận; nếu tất cả các công ty trong tổ chức độc quyền đồng ý cùng nhau hạn chế nguồn cung và giữ giá cao, thì mỗi công ty có thể giành được hoạt động kinh doanh đáng kể từ các công ty khác bằng cách phá vỡ thỏa thuận cắt giảm các công ty khác. Sự cạnh tranh như vậy có thể được thực hiện thông qua giá cả, hoặc đơn giản là thông qua việc từng công ty mở rộng sản lượng của mình đưa ra thị trường.

- Sự chuyển đổi công nghệ và thương mại toàn cầu, điều này đã làm thay đổi một số điều kiện này: ví dụ như sản xuất ở nước ngoài và sự gia tăng của các "nhà máy nhỏ" đã ảnh hưởng đến ngành thép. Trong không gian ứng dụng phần mềm văn phòng, Microsoft đã được nhắm mục tiêu bởi Google Docs, được Google tài trợ bằng tiền mặt từ hoạt động kinh doanh tìm kiếm trên web của mình.

Các nhà lý thuyết trò chơi đã phát triển các mô hình cho những tình huống này, tạo thành một dạng tiến thoái lưỡng nan của tù nhân . Khi chi phí và lợi ích được cân bằng đến mức không công ty nào muốn tách khỏi nhóm, nó được coi là trạng thái cân bằng Nash  cho các công ty độc quyền. Điều này có thể đạt được nhờ các điều kiện hợp đồng hoặc thị trường, các hạn chế pháp lý hoặc các mối quan hệ chiến lược giữa các thành viên của tổ chức độc quyền cho phép trừng phạt những kẻ gian lận.

- Các công ty độc quyền được hưởng lợi từ việc ấn định giá, định giá chung hoặc dưới sự chỉ đạo của một công ty trong nhóm, thay vì dựa vào các lực lượng thị trường tự do để làm như vậy. Tuy nhiên, độc quyền nhóm cũng đem lại những bất lợi, chẳng hạn: khi các công ty này có thể kiểm soát giá bằng cách thông đồng với nhau, cuối cùng đưa ra mức giá không cạnh tranh trên thị trường. Trong số các tác động bất lợi khác của cơ chế độc quyền bao gồm hạn chế những người mới gia nhập thị trường và giảm khả năng đổi mới. Những kẻ độc tài đã được tìm thấy trong ngành dầu mỏ, công ty đường sắt, hãng vận tải không dây và công nghệ lớn.

3. Ví dụ về chế độ độc quyền nhóm:

- OPEC là một ví dụ về điều này vì nó là một tập đoàn các quốc gia sản xuất dầu mỏ không có thẩm quyền bao trùm. Ngoài ra, trong các nền kinh tế hỗn hợp, các tổ chức độc tài thường tìm kiếm và vận động hành lang để chính sách của chính phủ thuận lợi hoạt động theo quy định hoặc thậm chí là sự giám sát trực tiếp của các cơ quan chính phủ. Một thước đo cho thấy có độc quyền hay không là tỷ lệ tập trung, tính toán quy mô của các công ty so với ngành của họ. Các trường hợp có tỷ lệ nồng độ cao bao gồm các phương tiện thông tin đại chúng.