Công ty bán công là gì? Cách thức hoạt động và cơ cấu tổ chức

Công ty bán công là một trong các thuật ngữ kinh tế- thương mại không được phổ biến mặc dù trên thực tế trên thế giới vẫn có tồn tại loại hình công ty này. Các tài liệu giải thích về công ty bán công rất hạn chế, điều này đã dẫn đến việc nhiều người không hiểu được một cách chính xác về thuật ngữ này. Nhận thức được điều đó.

1. Công ty bán công là gì?

Công ty bán công (Quasi-Public Corporation), còn được gọi là công ty dịch vụ công, đây là công ty tư nhân được hỗ trợ bởi chính phủ để thực hiện hoạt động cung cấp một số dịch vụ nhất định. Nền tảng hỗ trợ của chính phủ khá quan trọng để quyết định đến hoạt động của công ty bán công và cũng là lí do để được gọi là công ty bán công. Các công ty này trước đây ra đời với tư cách là một cơ quan của chính phủ nhưng sau đó tự phân nhánh, trở thành một "thực thể" riêng biệt.

Một công ty giao dịch công khai được sở hữu một phần hoặc ít nhất được chính phủ bảo lãnh cho một số mục đích được cho là có lợi cho cộng đồng. Ví dụ, một chính phủ có thể thành lập một công ty bán công chuyên bán các khoản thế chấp để khuyến khích quyền sở hữu nhà. Các công ty bán đại chúng được coi là các khoản đầu tư có rủi ro thấp vì đảm bảo rõ ràng hoặc ngụ ý rằng chính phủ sẽ không cho phép công ty phá sản. Tuy nhiên, các công ty bán đại chúng được yêu cầu đặt sứ mệnh của họ lên trên việc cung cấp lợi nhuận cho các cổ đông

Tương tự như một công ty vì mục đích công cộng, công ty bán công ban đầu được thành lập để mang lại lợi ích cho công chúng, nhưng hoạt động như một công ty tư nhân. Công ty được chính phủ tài trợ một phần để giúp mở rộng hoặc nâng cao mục đích công cộng mà cơ quan chính phủ muốn phát triển.

Một số ví dụ về một số công ty bao gồm các công ty viễn thông, dầu khí, và chiếu sáng điện. Các đơn vị như vậy có tính linh hoạt cao hơn và ít hạn chế hơn các công ty tư nhân thông thường vì mục đích chính sách công. Trên thế giới có các công ty bán công như: Sallie Mae; Fannie Mae; Communications Satellite Corporation (“COMSAT”); U.S. Postal Service.

Sallie Mae được thành lập để cung cấp các khoản vay sinh viên cho sinh viên. Ban đầu nó được thành lập như một tổ chức chính phủ phục vụ các khoản vay của sinh viên liên bang. Tuy nhiên, sau một thời gian, nó chuyển đổi thành một công ty bán công. Một ví dụ khác là Fannie Mae, còn được gọi là Hiệp hội Thế chấp Quốc gia Liên bang, hoạt động như một công ty độc lập theo điều lệ quốc hội cung cấp sự trợ giúp cho những người muốn trở thành chủ nhà. Fannie Mae khuyến khích cho vay thế chấp bằng cách mua các khoản thế chấp được bảo hiểm bởi Cơ quan Quản lý Nhà ở Liên bang. COMSAT là một ví dụ khác; công ty này được Quốc hội Hoa Kỳ hậu thuẫn để tăng cường phát triển không gian. Bưu điện Hoa Kỳ cũng là một công ty bán công hoạt động như một cơ quan độc lập của chính phủ liên bang Hoa Kỳ.

2. Cách thức hoạt động và cơ cấu tổ chức của công ty bán công:

2.1. Cách thức hoạt động của công ty bán công:

Cách thức hoạt động của công ty bán công bên cạnh thực hiện các hoạt động như các loại hình công ty thông thường thì nó sẽ mang những nét đặc trưng riêng.

Công ty bán công vẫn có thể chào bán cổ phiếu ra công chúng và có các nhà đầu tư tham gia để giúp thu được vốn cho doanh nghiệp. Do đó, công ty gần như đại chúng hoạt động tương tự như một công ty tư nhân bình thường ở chỗ nó sẽ nộp các điều khoản thành lập và bầu ra một hội đồng quản trị. Đổi lại, ban giám đốc sẽ thuê các viên chức để giám sát hoạt động hàng ngày của doanh nghiệp. Công ty cũng có thể phát hành cổ phiếu ra công chúng trên bất kỳ sàn giao dịch chứng khoán lớn nào.

Nhưng không giống như một công ty tư nhân hoạt động chủ yếu để mang lại lợi ích cho cổ đông, hội đồng quản trị trong một công ty bán công có trách nhiệm kép là thực hiện mục đích công cộng của công ty và thu được lợi nhuận cho cổ đông. Mặc dù có trách nhiệm kép, nhưng mục tiêu chính là đạt được mục đích chung của công ty là thu được lợi nhuận cho các cổ đông của công ty. Do đó, các nhà đầu tư có thể hơi do dự về việc đầu tư tiền của họ để giúp đỡ công ty, vì họ có thể tin rằng các mục tiêu của họ sẽ không đạt được. Tuy nhiên, đầu tư vào một công ty bán công có rất ít rủi ro do thực tế là, nếu doanh nghiệp không tạo ra lợi nhuận, công ty sẽ được hỗ trợ bởi một hoặc nhiều cơ quan chính phủ, những người sẽ đảm bảo rằng công ty tiếp tục hoạt động và lợi nhuận.

Chính phủ nói chung sẽ tài trợ cho công ty để công ty tiếp tục tồn tại đồng thời cung cấp tài trợ nếu công ty bị thua lỗ dai dẳng. Những khoản lỗ đó có thể là do nhà đầu tư thiếu vốn, giảm giá cổ phiếu, không bán được hàng, thậm chí thiếu sự giám sát của ban giám đốc và cán bộ của tập đoàn.

Một số tập đoàn tư nhân cũng có thể trở thành công ty bán công sau khi một cơ quan chính phủ liên hệ chỉ ra rằng họ muốn cung cấp tài chính cho công ty và thúc đẩy hoạt động công, tức là học bổng cho những người không đủ khả năng học đại học. Vì cơ quan chính phủ thông thường sẽ có các bước bổ sung để quyên góp vốn cho một công ty tư nhân, nên sẽ có ít trách nhiệm hành chính hơn đối với cả hai bên nếu công ty tư nhân chuyển đổi thành công ty bán công.

2.2. Cơ cấu tổ chức của công ty bán công:

Nhân viên của các tập đoàn như vậy không được coi là nhân viên chính phủ mà là nhân viên tư nhân cho công ty. Ngay cả ban giám đốc và các viên chức cũng được coi là nhân viên của tập đoàn chứ không phải nhân viên của chính phủ liên bang hay tiểu bang.

Thực tế, cơ cấu tổ chức của công ty bán công không thông nhất giữa các quốc gia trên thế giới, c

ác công ty bán công thường được hình thành là các tập đoàn kinh tế,  tổng công ty thuộc các thành phần kinh tế (là nhóm công ty có mối quan hệ với nhau thông qua sở hữu cổ phần, phần vốn góp hoặc liên kết khác. Tập đoàn kinh tế, tổng công ty không phải là một loại hình doanh nghiệp, không có tư cách pháp nhân, không phải đăng ký thành lập theo quy định của Luật doanh nghiệp- Khoản 1 Điều 194 Luật Doanh nghiệp).

Theo Khoản 1, Điều 195, Luật Doanh nghiệp: "1. Một công ty được coi là công ty mẹ của công ty khác nếu thuộc một trong các trường hợp sau đây:

a) Sở hữu trên 50% vốn điều lệ hoặc tổng số cổ phần phổ thông của công ty đó;

b) Có quyền trực tiếp hoặc gián tiếp quyết định bổ nhiệm đa số hoặc tất cả thành viên Hội đồng quản trị, Giám đốc hoặc Tổng giám đốc của công ty đó;

c) Có quyền quyết định việc sửa đổi, bổ sung Điều lệ của công ty đó."

Việc xác định công ty mẹ có ý nghĩa quan trọng trong việc tạo ra sự phân nhánh và xác lập các quy định về đầu tư mua cổ phần, góp vốn. Các công ty mẹ có sức ảnh hưởng và có vai trò quyết định đến sự phát triển của tập đoàn kinh tế, bởi về cơ bản, công ty mẹ chiếm tỷ lệ vốn lớn và thường là "gốc" để phát sinh các công ty, hoạt động của công ty mẹ chi phối tới hoạt động của công ty con ở một chừng mực nhất định.

Ví dụ về cơ cấu tổ chức của Tập đoàn điện lực Việt Nam:

- Hội đồng thành viên (ban chiến lực phát triển, ban tổng hợp, ban kiểm soát nội bộ và giám sát tài chính); Tổng giám đốc, các phó tổng giám đốc (phụ trách sản xuất; phụ trách kinh doanh; phụ trách đầu tư xây dựng; phụ trách đầu tư xây dựng, quan hệ quốc tế; phụ trách kinh tế tài chính- thu xếp vốn); các ban ngành (kỹ thuật sản xuất; khoa học công nghệ và môi trường; an toàn; kinh doanh; văn phòng; ban thị trường; tổ chức và nhân sự; kế hoạch; pháp chế; quản lý đầu tư; quản lý đấu thầu; quản lý xây dựng; viễn thông và công nghệ thông tin; kiểm tra, thanh tra; truyền thông; tài chính kế toán; quan hệ quốc tế; quản lý đầu tư vốn) và các đơn vị trực thuộc công ty mẹ.

Trên cơ sở tìm hiểu công ty bán công, có thể thấy rằng, đây là công ty có vai trò quan trọng đối với đời sống con người cũng như với sự phát triển của kinh tế-xã hội, các dịch vụ mà công ty bán công mang lại là những dịch vụ gắn liền với đời sống, vì vậy, sự phát triển của công ty đòi hỏi phải gắn với lợi ích của khách hàng,bảo đảm được sự phát triển bền vững không những về lượng mà còn về chất.