Chứng khoán phái sinh được giao dịch tại sàn là gì? Các lưu ý

Chứng khoán phái sinh được giao dịch tại sàn là gì? Các lưu ý về chứng khoán phái sinh được giao dịch tại sàn?

Như chúng ta đã biết thì chứng khoán phái sinh là một công cụ tài chính dưới dạng hợp đồng, hiện nay chứng khoán phái sinh đang rất được sự quan tâm của các nhà đầu tư vì những lợi ích mà nó mang lại.

1. Chứng khoán phái sinh được giao dịch tại sàn là gì?

Tại khoản 9 và 10 Điều 4 Luật Chứng khoán 2019 định nghĩa:

"9. Chứng khoán phái sinh là công cụ tài chính dưới dạng hợp đồng, bao gồm hợp đồng quyền chọn, hợp đồng tương lai, hợp đồng kỳ hạn, trong đó xác nhận quyền, nghĩa vụ của các bên đối với việc thanh toán tiền, chuyển giao số lượng tài sản cơ sở nhất định theo mức giá đã được xác định trong khoảng thời gian hoặc vào ngày đã xác định trong tương lai. 10. Tài sản cơ sở của chứng khoán phái sinh (sau đây gọi là tài sản cơ sở) là chứng khoán, chỉ số chứng khoán hoặc tài sản khác theo quy định của Chính phủ được sử dụng làm cơ sở để xác định giá trị chứng khoán phái sinh." 

Chúng ta có thể hiểu về chứng khoán phái sinh đây là một hợp đồng tài chính quy định quyền lợi và các nghĩa vụ của các bên tham gia hợp đồng, trong đó giá giao dịch sẽ được xác định ở thời điểm hiện tại, Bên cạnh đó với thời điểm thực hiện sẽ ở một ngày cụ thể trong tương lai. Theo đó chứng khoán phái sinh có các đặc điểm cụ thể đó là chứng khoán phái sinh được hình thành dựa trên tối thiểu một tài sản cơ sở và có giá trị gắn liền với giá trị của phần tài sản đó và chứng khoán phái sinh không xác nhận quyền sở hữu với tài sản cơ sở mà chỉ là sự cam kết về quyền và nghĩa vụ phát sinh trong tương lai giữa hai bên tham gia vào hợp đồng.

Không những vậy, hứng khoán phái sinh được xem là công cụ gắn liền cùng đòn bẩy tài chính và chính vì thế nên chứng khoán phái sinh mang tính chất chủ yếu là đầu tư vào sự biến động giá trị của tài sản chứ không phải là sự đầu tư vào một loại tài sản thực tế.

Bên cạnh những vai trò đưa ra như trên ta thấy chứng khoán phái sinh còn là các công cụ tài chính mà giá trị của chúng phụ thuộc vào giá của một tài sản cơ sở và chứng khoán phái sinh quy định quyền lợi hoặc nghĩa vụ của các bên tham gia hợp đồng đối với việc thanh toán hoặc chuyển giao tài sản cơ sở với một mức giá được thỏa thuận trước vào một thời điểm nhất định trong tương lai với tài sản cơ sở của chứng khoán phái sinh có thể là hàng hóa như nông sản, kim loại, v,v.. hoặc công cụ tài chính như cổ phiếu, trái phiếu, lãi suất, v.v. Chứng khoán phái sinh bao gồm 4 loại chính:

– Hợp đồng kỳ hạn: là một thỏa thuận giữa hai bên tham gia để mua và bán một loại tài sản ở một thời điểm nhất định trong tương lai với mức giá được xác định trước ngay ở thời điểm hiện tại.

– Hợp đồng tương lai là loại hợp dồng chứng khoán phaiis sinh trong đó hợp đồng này có kỳ hạn được chuẩn hóa, niêm yết và giao dịch trên Sở giao dịch chứng khoán.

– Hợp đồng quyền chọn cngx là dạng của chứng khoán phái sinh trong đó người nắm giữ hợp đồng quyền chọn có quyền, nhưng không có nghĩa vụ, mua hoặc bán một loại tài sản cơ sở tại một thời điểm nhất định trong tương lai theo mức giá được xác định trước và người bán hợp đồng có nghĩa vụ thực hiện giao dịch khi người nắm giữ hợp đồng chọn thực hiện quyền. Hợp đồng quyền chọn bao gồm quyền chọn mua và quyền chọn bán.

– Hợp đồng hoán đổi được hiểu là loại hợp đồng hoán đổi là một thỏa thuận giữa hai bên về việc hoán đổi các dòng tiền phát sinh từ các công cụ tài chính trong tương lai và hợp đồng sẽ quy định rõ thời điểm hoán đổi dòng tiền và phương pháp tính toán cụ thể.

Như vậy nếu căn cứ như trên thì loại hợp đồng tương lai được xem là thành phẩm chứng khoán phái sinh đầu tiên và hợp đồng này được niêm yết và giao dịch trên thị trường Việt Nam, cụ thể là Hợp đồng tương lai trên chỉ số cổ phiếu và Hợp đồng tương lai trên trái phiếu chính phủ và với các sản phẩm này được lựa chọn trước tiên do tính chất sản phẩm đơn giản, tài sản cơ sở đều là các công cụ có độ rủi ro thấp và có tính đại diện cao. Nguyên tắc giao dịch Hợp đồng tương lai cũng không quá khác biệt so với giao dịch cổ phiếu trên thị trường cơ sở.

2. Các lưu ý về chứng khoán phái sinh được giao dịch tại sàn:

Ký quỹ trước khi giao dịch cụ thể là trước khi thực hiện giao dịch mua hay thực hiện bán hợp đồng tương lai nhà đầu tư cần ký quỹ,  theo đó nếu trong giao dịch cổ phiếu, ký quỹ là việc công ty chứng khoán cho nhà đầu tư vay tiền để mua chứng khoán thì ký quỹ trong giao dịch chứng khoán phái sinh là việc nhà đầu tư đặt cọc một khoản tiền để đảm bảo cho các giao dịch của mình được thực hiện. Hiện nay chúng ta thấy với tỷ lệ ký quỹ theo quy định của VSD là 10% cụ thể hơn thì tỷ lệ này sẽ được VSD xác định lại định kỳ vào ngày mùng 01, 10, và ngày 20 hàng tháng và công bố 2 ngày làm việc trước khi áp dụng mức ký quỹ mới nhưng để phòng ngừa rủi ro, các công ty chứng khoán thường yêu cầu mức ký quỹ cao hơn, từ 13,5-15%.
Bên cạnh đó chúng ta cần lưu ý một số điểm như cần phải thực hiện duy trì mức ký quỹ yêu cầu hàng ngày, vào cuối giờ giao dịch, VSD sẽ tính toán giá trị lãi, lỗ ròng đối với các hợp đồng phái sinh mà nhà đầu tư nắm giữ và nếu trong trường hợp giá trị của các hợp đồng này tăng hoặc giảm không theo kỳ vọng khiến nhà đầu tư lỗ ròng dẫn tới số dư trong tài khoản ký quỹ giảm xuống dưới mức ký quỹ yêu cầu, nhà đầu tư cần lưu ý nộp đủ số tiền ký quỹ duy trì yêu cầu nhằm duy trì vị thế hiện có.
Như vậy, ngoài các lưu ý đưa ra như trên chúng tôi xin đề cập tới vấn đề về một số rủi ro nhà đầu tư có thể gặp khi tham gia giao dịch trên thị trường chứng khoán phái sinh hiện nay cũng như các sản phẩm tài chính khác, nhà đầu tư khi tham gia thị trường phái sinh đều phải đối mặt với các rủi ro về biến động giá chứng khoán và thanh khoản của chứng khoán trên thị trường. Theo đó ta thấy với lợi thế của việc tham gia vào hợp đồng tương lai là nhà đầu tư có thể dùng đòn bẩy để mua hợp đồng tương lai, điều này có nghĩa là nhà đầu tư chỉ cần bỏ ra một khoản tiền đặt với một tỷ lệ nhất định để giao dịch các hợp đồng tương lai có giá trị lớn hơn gấp nhiều lần, tuy nhiên chúng ta nhận thấy đây cũng là một con dao hai lưỡi cần cẩn trọng.
Nếu giá của hợp đồng tương lai mà nhà đầu tư đã giao dịch biến động theo chiều hướng có lợi, nhà đầu tư sẽ ghi nhận một khoản lời lớn. Tuy nhiên, nếu giá hợp đồng tương lai biến động theo chiều hướng bất lợi, nhà đầu tư sẽ thua lỗ lớn. Nếu khoản tiền ký quỹ trong tài khoản của nhà đầu tư giảm xuống dưới mức yêu cầu mà nhà đầu tư không ký quỹ bổ sung kịp thời, công ty chứng khoán sẽ buộc phải đóng bớt một phần hoặc toàn bộ vị thế hợp đồng đang nắm giữ của nhà đầu tư. Tài khoản nhà đầu tư có thể sẽ ghi nhận một khoản lỗ lớn có thể cao hơn mức ký quỹ ban đầu mà nhà đầu tư đã nộp vào trước khi giao dịch, thậm chí mất trắng khoản ký quỹ ban đầu.
Do vậy, để phòng ngừa rủi ro, cách tốt nhất là nhà đầu tư nên tìm hiểu kỹ các quy định, cách thức giao dịch, đặc biệt cách thức ký quỹ để tránh những tổn thất đáng tiếc trước khi tham gia đầu tư trên thị trường này. Nhà đầu tư cần cân nhắc mức độ sử dụng đòn bẩy khi quyết định số lượng vị thế hợp đồng sẽ tham gia, nên nắm giữ số lượng nhỏ các hợp đồng khi mới tham gia giao dịch để làm quen dần cách thức giao dịch trên thị trường.
Như vậy ta thấy rằng với việc có thể xem xét dựa trên các dự báo xu hướng không đúng, nhà đầu tư có thể sửa sai (cắt lỗ) bằng cách sử dụng lợi thế giao dịch khi không cần nắm giữ tài sản cơ sở và giao dịch ngược chiều để đóng vị thế hợp đồng ngay lập tức nhằm hạn chế tối đa thiệt hại do thua lỗ. Nhà đầu tư cũng nên lưu ý, giao dịch phái sinh sẽ bị tính phí và thuế giao dịch. Vì vậy cần nhớ các khoản phí và thuế này khi tính toán hiệu quả đầu tư chứng khoán phái sinh.
    5 / 5 ( 1 bình chọn )