Chầu Mười Đồng Mỏ là ai? Sự tích về Chầu Mười Mỏ Ba?

1. Chầu Mười Đồng Mỏ là ai?

Hiện nay vẫn có rất nhiều những câu chuyện khác nhau được truyền tai nhau về nguồn gốc của Chầu Mười Đồng Mỏ:

Lai lịch: Chầu Mười Đồng Mỏ là con gái một tù trưởng ở Đồng Mô, sinh thời Chầu Mỏ giỏi võ nghệ, kiếm pháp, khi vua Lê Thái Tổ triệu tập toàn dân đánh giặc đã chiêu mộ quân giúp tòa án. Sau khi chiến tranh kết thúc, triều đình đình công. Chầu giúp dân lập ấp giúp dân nghèo. Vào mùa thu, chùa hết hạn và trở về thế giới cổ tích. Triều đình sắc phong cho người anh hùng, tiếng anh hùng vang khắp ba miền Bắc, Trung, Nam, gần xa trẩy hội Mộ Bà. Chầu được Ngọc Hoàng sắc phong là Khâm sai tứ phủ - một trong những chầu được nhân dân và đệ tử hầu hạ. Chầu khi về đồng, áo vàng, khăn đóng, giá đồng, lệnh bày quả.

Có nơi được ghi lại rằng:

Chầu Mười là con gái một gia đình người Tày có truyền thống làm cung ở Đồng Mô, Lạng Sơn. Khi vua Lê Thái Tổ triệu tập toàn dân khởi nghĩa chống quân Minh đang âm mưu xâm lược nước ta, Châu đã trở thành nữ tướng tài ba tập hợp quân dân các dân tộc ở Đồng Mô ủng hộ triều đình. Sau khi chiến tranh kết thúc, nhà vua giao quyền trấn giữ các tỉnh ở đèo Chi Lăng. Tại đây, bà đã giúp dân lập ấp, giải tỏa dân nghèo trong thôn, dạy dân trồng trọt, chăn nuôi nên ai cũng khâm phục. Trong trận quyết chiến Chi Lăng, Xương Giang, Châu xung phong ra trận, lập công, đồng thời chém đầu tướng giặc là Liễu Thăng. Cũng tại trận đánh này, chị đã anh dũng hy sinh và hi sinh vào cuối mùa thu. Triều đình ghi nhớ công lao của Châu đã phong tặng danh hiệu anh hùng liệt sĩ. Nhân dân vùng Mộ Bà thương tiếc lập đền thờ lấy tên là Mộ Bá Linh Tử để trấn giữ trên mảnh đất Đồng Mỏ quen thuộc.

2. Hầu giá Chầu Mười Đồng Mỏ:

Chầu Mười Đồng Mỏ (Chầu Mười Mỏ Ba) thường phục vụ hầu đồng trong các cuộc vui hoặc tại các cửa chùa ở Lạng Sơn. Khi ngồi hầu đồng, các chức sắc thường mặc áo vàng, một tay múa gươm, tay kia múa cờ lệnh (hoặc mồi câu) khi xông trận.

3. Đền Chầu Mười Đồng Mỏ:

Đền Chầu Mười Đồng Mỏ được xây dựng ngay bên cửa ải Chi Lăng, nơi bà trấn giữ năm xưa, đó là Đền Chầu Mười Đồng Mỏ hay Đền Mộ Bà, được thành lập tại xã Mỏ Ba, thị trấn Đồng Mỏ, Lạng Sơn.

Nếu đi xe khách, bạn ra bến xe Mỹ Đình, Giáp Bát, Nước Ngầm, đón xe đi Đồng Mô, Chi Lăng, Lạng Sơn. Xe trả khách tại thị trấn Đồng Mô, bạn bắt xe đi đền Đồng Mô cách đó 5 đến 6km. Thời gian di chuyển ước tính là 2:40 phút

Nếu di chuyển bằng ô tô, thời gian di chuyển dự kiến là 2h15' cho quãng đường 138Km và cũng tốn phí cầu đường. 

Lộ trình dự kiến nhanh nhất và tối ưu nhất:

Cầu Nhật Tân – Võ Nguyên Giáp – Cao tốc Nội Bài Hạ Long/Quốc lộ 18 – Cao tốc Hà Nội Bắc Giang/Quốc lộ 1A/Quốc lộ 37 – Cao tốc Bắc Giang Lạng Sơn – Quốc lộ 279 – TL238A – Đền Chu Muồi

4. Bản văn Chầu Mười Đồng Mỏ:

4.1. Bản số 1:

Vốn người sinh quán Mỏ Ba
Cần lao nối dõi việc nhà đao cung
Gặp thời Thái Tổ Trung Hưng
Giúp vua dẹp giặc Liễu Thăng hàng đầu

Vua sai Chầu trấn các châu
Khắp vùng xứ Lạng địa đầu giang san
Giặc Minh quen thói bạo tàn
Mưu đồ xâm chiếm biên cương địa đầu

Lệnh truyền hiệu triệu các châu
Sơn trang tám tướng nghe chầu ra binh
Mười đông chiến lược tung hoành
Dẹp tan giặc dữ triều đình phong công

Rước Chầu trở lại sơn trung
Giúp dân lập ấp lên vùng Mỏ Ba
Đức tài đã dậy gần xa
Bản mường cao lũng trẻ già đội ơn

Cuối thu mạn hạn về tiên
Nhân dân kỉ niệm lập Đền Mỏ Ba
Người gần cho chí người xa
Rủ nhau trảy hội mỏ ba sớm chiều

Đường lên khuất khúc cheo leo
Chênh vênh núi đá tai mèo nhấp nhô
Mỏ Ba phong thủy họa đồ
Suối trong uốn lượn đền thờ trang nghiêm

Long xà hổ phục chim muông
Vượn dâng trái chín ngát hương hồng đào
Nghe chim gõ mõ sớm chiều
Phượng hoàng tung cánh mĩ miều họa ca

Canh ba giờ tí hiện ra
Áo vàng phấp phới khăn hoa dịu dàng
Lưng đeo kiếm bạc cung vàng
Cưỡi trên mình ngựa hiên ngang oai hùng

Đêm thanh bẻ lái giữa dòng
Lạng Giang ,Bản Kí ,Kì Cùng Lạng Sơn
Dừng thuyền bái yết chùa tiên
Thoát thôi Chầu trở về miền Tam Thanh

Dạo chơi Bắc Địa Long Thành
Sông Hương , núi Ngự như tranh họa đồ
Tháp chùa Thiên Mụ nhấp nhô
Sài Gòn , Gia Định chơi chùa Vĩnh Nghiêm

Bạch Đằng bến Nghé Thủ Thiêm
Chơi thôi chầu lại về miền Cốc Giang
Lăng Ông cổ tích danh lam
Khi chơi Đà Lạt lúc sang Vũng Tàu

Khắp hòa Tam thập lục châu
Kon Tum Đắc Lắc một bầu sơn trung
Rừng già Chầu đã từng sang
Rừng Buôn Mê Thuột tiên nàng đón đưa

Chôm chôm soài cát rừng dừa
Trăm hoa ngàn quả tiễn đưa chân người
Bắc Nam trung một bầu trời
Dâng hương khấn nguyện Chầu Mười giáng lâm

Chữ rằng sở nguyện tòng tâm
Tấm lòng đệ tử nhất tâm một đời
Hôm nay văn hát mấy lời
Vun trồng công đức ngàn năm vững bền.

4.2. Bản văn số 2:

Con Nam Mô A Di Đà Phật...
Con Nam Mô A Di Đà Phật...
Con Nam Mô A Di Đà Phật...
Con lạy chín phương trời, con lạy mười phương Chư Phật, Chư Phật mười phương...

Con lạy Đức Vua Cha Ngọc Hoàng Thượng Đế...
Con lạy Tam Phủ Công Đồng, Tứ Phủ Vạn Linh...
Con lạy Tam Vị Thánh Mẫu...
Con lạy Hội đồng Trần Triều Hiển Thánh...
Con lạy Hội đồng Chúa Bói, Chúa Chữa, Chúa Mán, Chúa Mường...
Con lạy Ngữ Vị Tôn Quan...
Con lạy Tứ Phủ Chầu Bà...
Con lạy Tứ Phủ Đức Thánh Hoàng...
Con lạy Tứ Phủ Đức Thánh Cô...

A Di Đà Phật - Con lạy Cô bé bản đền, cô Mười bản đền Đồng Mỏ Linh Từ...

Ngày hôm, hương tử con... ngụ tại... nhất tâm tưởng, vạn tâm thành về bản cảnh đây, tờ tiền giọt dầu nén nhang (lễ mọn lòng thành) dâng lên cửa Phật, cửa Thánh, cửa Chầu. Con xin Chầu Mười anh linh hiển hiện ngự về bản cảnh đây chấp lễ, chấp bái, chấp kêu, chấp cầu cho hương tử con nơi cõi thế được thỏa lòng ước mong...

Là để xin Chầu Mười Đồng Mỏ.................................................................................................

A Di Đà Phật - Con lạy Tứ phủ Đức Thánh Cậu...

Con lạy Năm dinh quan lớn, Mười dinh các quan...

Con lạy Thanh Xà Đại Tướng - Bạch Xà Đại Quan...

Con lạy Chư vị Chúa cai bản đền, Quan cai bản điện...

Con lạy Chư vị Thành Hoàng Bản Thổ, Chư vị Thần thổ ngự tại dải đất này...

Hương tử con nhất tâm 1 lòng, tòng 1 đạo, nhất tâm trí thiết, nhất dạ chí thành, đêm tưởng ngày mong, tu thiết hương, hoa, đăng, trà, quả, thực cung thỉnh kính mời chư vị tiên thánh giáng lâm trước án chứng giám lòng thành thụ hưởng lễ vật. Đệ tử con mang miệng về tâu, mang đầu về bái, để cúi xin.....................................................................................

Tâm con các Ngài hay, lòng con các Ngài thấy... Kính xin Chư Phật, Chư Tiên, Chư Thánh anh linh chứng giám...

Dạ con Nam Mô A Di Đà Phật...

5. Dâng lễ Chầu Mười Đồng Mỏ vào ngày nào?

Hiện nay có rất nhiều giả thuyết về Chầu Mười Đồng Mỏ, vì thế ngày lễ của Chầu Mười Đồng Mỏ cũng có nhiều ý kiến khác nhau. Tuy nhiên, có nhiều giả thuyết về ngày lễ chính của Chầu Mười Đồng Mỏ. Đó là bởi vì có nhiều nguồn tài liệu khác nhau ghi lại câu chuyện của Chầu. Trong đó, theo thần tích Chi Lăng, Xương Giang thì ghi là ngày 20 tháng 9. Theo một số tài liệu khác như Lê sử thì ghi là ngày 20 tháng 10, có nơi ghi là 20 tháng 11.

Căn cứ vào sách Đại Việt Sử Ký Toàn Thư, đây là ghi chép về trận Chi Lăng vào ngày 20 tháng 9, cũng trùng với trận Tế Châu, và cũng trùng với tiết cuối thu trong thơ Chu Muội bằng văn bản:

“ Cuối thu mãn hạn về tiên

Nhân dân kỷ niệm lập đền Mỏ Ba”

Căn cứ vào kinh sách và chính sử, ngày lễ chính của Chư Muội vào ngày 20/9 được cho là hợp lý nhất và được nhiều người tin tưởng nhất.

6. Lưu ý khi chọn lễ dâng Chầu Mười Đồng Mỏ:

Vì vậy, hàng năm cứ đến ngày này, khách hành hương, con nhang, đệ tử từ khắp nơi lại tụ về dâng lễ vật trước cổng chùa để tỏ lòng biết ơn và cầu bình an cho gia đình. Khi đi ai cũng chuẩn bị quà chu đáo nhất có thể.

Nếu bạn đang tìm mâm cúng Chầu Mười Đồng Mỏ đẹp, sang, bền thì có thể tham khảo mâm Ỏan lễ. Tế phẩm là những lễ vật thích hợp để cúng dường cho họ. Bởi đây là món bánh thiêng liêng của dân tộc gắn liền với tín ngưỡng tâm linh từ xa xưa. Ngày nay, các nghệ nhân ở nhiều nơi đã sáng tạo ra những kiểu dáng, mẫu mã độc đáo, sang trọng, được nhiều khách hàng lựa chọn để làm mâm cúng Tứ Phủ.