Ban Tam Bảo là gì? Ban Tam Bảo trong chùa gồm những ai?

1. Ban Tam Bảo là gì?

Ban Tam bảo hay  được gọi là Tòa Thượng điện hoặc Đại hùng Bảo điện, bao gồm nhiều pho tượng Phật được đặt trên các bệ xây theo thứ tự từ thấp tới cao, biểu trưng cho sự tu hành và sự đắc đạo của đức Phật, đồng thời là biểu hiện của những triết lý của đạo Phật.

2. Tam Bảo nghĩa là gì?

Tam Bảo là cốt lõi của giáo lý và minh chứng Phật giáo. Nói một cách đơn giản, Tam Bảo là Phật (trời), Pháp (địa) và Tăng (người). Phật Bảo là chỉ Đức Phật Thích Ca Mâu Ni, vị thầy nguyên thủy chứng minh trọn vẹn Phật đạo, cũng là chỉ chung cho tất cả chư Phật trong hư không, khắp pháp giới, mười phương ba thời, bốn ngàn pháp môn; Tăng bảo, chỉ cho những nhà sư thực hành chân chính theo các phương pháp khác nhau của Phật giáo, hoằng Pháp và cứu độ tất cả chúng sinh.

Tam bảo được chia làm ba loại: Tam bảo hiện tại, Tam bảo Trụ trì và Tam bảo Nhất thể:

(1) Tam bảo hiện tại: là chỉ ba báu khi Thích Ca Mâu Ni còn tại thế. Tam Bảo thời Đức Thích Ca tại thế: Bản thân Đức Thích Ca Mâu Ni là bảo vật của Đức Phật, giáo pháp Đức Phật dạy là bảo vật diệu kỳ, và chư Tăng, đệ tử của Đức Thích Ca Mâu Ni như Tăng Ni là bảo vật của Tăng Bảo.

(2) Tam Bảo Trụ Trì: Tam Bảo của Phật giáo trong mọi thời đại sau khi Đức Phật nhập diệt là Tam Bảo Trụ Trì. Sau khi Đức Phật nhập diệt, có những tượng Phật được tôn thờ như Phật bảo: tượng Phật bằng kim loại, gỗ và đá, hoặc tượng Phật vẽ trên giấy, đã trở thành đối tượng thờ cúng của tín đồ. Thứ được coi là pháp khí là những bản kinh viết trên lá cây, vỏ cây, vải, giấy, v.v. Những người được coi là báu vật của nhà sư là các nhà sư và nhà sư như tăng ni, tức là các nhà sư hiện mặc áo vuông và cổ áo tròn. Sau khi Đức Phật nhập diệt, khi chưa có tượng Phật, thì có bốn nơi để tưởng niệm Đức Phật, tượng trưng cho sự thờ phượng của Đức Phật. Đó là: Vườn Lumbini, nơi Đức Phật đản sinh, Magadha, nơi Ngài giác ngộ, Sarnath (Porona), nơi Ngài chuyển pháp luân lần đầu tiên, và Kusilla, nơi Ngài nhập diệt; những nơi khác mà Đức Phật đã từng đến, như cũng như cây bồ đề, bánh xe Pháp, chùa, v.v. cũng được coi là biểu tượng của Đức Phật để tôn thờ. Sau khi Đức Phật nhập diệt, xá lợi của Đức Phật được tôn thờ như bảo vật của Phật, chùa xá lợi Phật được xây dựng ở nhiều nơi, vì vậy việc thờ cúng trong chùa trở nên phổ biến. Răng và tóc của Đức Phật để lại, cũng như bát Phật mà Đức Phật đã sử dụng cũng được tôn thờ. Phần còn lại của Đức Phật chứa xá lợi được gọi là dhātu-gabbha, và tháp Miến Điện phát triển từ dhātu-gabbha, dhātu-gabbha ở Ceylon. Các xá lợi, hài cốt, xá lợi và các biểu tượng khác nhau của Đức Phật (chẳng hạn như bảo tháp) ở trên đều được coi là một loại bảo vật của Đức Phật.

(3) Tam bảo Nhất thể: còn gọi là ba báu trong một thân. Nhìn Tam Bảo là Phật, Pháp và Tăng từ quan điểm triết học, ba ngôi này nên được hiểu như một tổng thể hơn là riêng lẻ. Đức Phật tìm ra pháp và thuyết giảng nên có giáo lý của Phật, nếu Phật không hiểu pháp mà thuyết giảng thì không có giáo lý của đạo Phật, nên pháp phụ thuộc vào Phật. Đức Phật thành Phật do khám phá Pháp, chứng ngộ Pháp, thể nghiệm Pháp, nên không có Pháp thì không có Phật. Tóm lại, cốt tủy của Phật là Pháp. Ngoài ra, người xuất gia là đại diện (biểu tượng) của Đức Phật, thay Đức Phật nói với mọi người, nên người xuất gia không thể tồn tại một mình nếu không có Phật và Pháp. Ngược lại, Đức Phật và Giáo Pháp phải dựa vào sự phổ biến và quảng bá của Tăng đoàn để thể hiện giá trị và ý nghĩa của chúng. Chỉ có Tăng già mới thể hiện được công năng của Phật và Pháp. Từ đây chúng ta có thể thấy mối quan hệ không thể tách rời giữa Phật, Pháp và Tăng. Vì vậy, Phật, Pháp, Tăng có mối quan hệ không thể tách rời nên gọi là Tam Bảo Nhất Thể. Đối với ba bảo vật trên, "ba bảo vật" mà chúng ta thường gọi là ba bảo vật hiện tại trong lịch sử.

3. Ban Tam Bảo trong chùa gồm những ai?

Trong chính điện thờ Phật, Đại hùng bảo điện, Ban Tam Bảo được đặt lên hàng đầu qua tam thân Phật là “Pháp thân”, “Báo thân” và “Ứng thân”.

Lớp thứ nhất thờ “Pháp thân Phật”: Trên cùng tượng Tam thế tam thiên Phật là ba nghìn vị Phật trong đó Thiên (ngàn) là con số mang ý nghĩa phiếm chỉ không đếm được.

Hàng tượng này gồm ba pho, có một dáng chung là ngồi kết già, và sự khác nhau là các dáng tay kết ấn, và bên trái là Quá khứ thế, còn bên phải là Vị lai thế, ở giữa Hiện tại thế.

Lớp thứ hai thờ “Báo thân Phật”:  tượng Di đà tam tôn là tuyên ngôn cho Phật giáo đại điện cho từ tâm và trí tuệ. Trong đó, Phật A Di Đà ở giữa thể hiện tám tính, phân thân biểu hiện thành Quan thế âm Bồ tát bên trái và Đại thế chí Bồ tát bên phải.

- Phật A-di-đà (ngồi giữa) được tạc trong tư thế toạ thiền, hai tay đặt giữa lòng đùi, mắt nhìn xuống suy tư, miệng hơi cười và Phật được tạc to nhất. Phật A Di Đà vị Phật của Tây phương cực lạc, chỉ có vui mà không có khổ, dẫn người có công đức đi sang thế giới cực lạc

- Bồ Tát Ðại Thế Chí cầm hoa sen màu xanh đứng bên phải Ðức Phật A Di Ðà, với vai trò là vị hộ pháp giúp việc cứu độ chúng sinh cho Phật A Di Đà, tích đức hành thiện, trừ gian diệt ác. Bồ Tát Ðại Thế Chí đại diện cho đức tinh tấn và ánh sáng trí tuệ như ngọn đèn sáng rực, thấy được vực sâu của tội ác một cách rõ ràng.. Ngài là Ðắc Ðại Thế Chí Bồ Tát, Ðại Tinh Tấn Bồ Tát, Ðại Lực Ðại Thế Chí Bồ Tát, hay Vô Biên Quang Bồ Tát. Các danh hiệu này nói lên hạnh nguyện đại hùng, đại tinh tấn và ánh sáng trí tuệ chiếu khắp mọi loài chúng sanh, điều phục tham sân si, chuyển hóa phiền não. Các vị Bồ Tát từ bi, trí tuệ, xuất phàm như nhau, là nhân để tiến đến Phật quả.

- Bồ Tát Quán Thế Âm tay cầm nhành dương liễu, bình tịnh thủy đứng bên trái Đức phật A Di Đà. Quan Thế Âm bồ tát có một số sắc tướng như Quan Thế Âm vô uý, Quan Thế Âm nghìn mắt nghìn tay, Quan Thế Âm Nam Hải: là người luôn nghe sự tha thiết từ tâm khảm chúng sinh để tới cứu khổ. Mang lòng từ bi, vị tha và thánh thiện, là người yêu thương tất cả chúng sanh.

Lớp thứ ba thờ “Ứng thân Phật”: Tượng Thích ca liên hoa, Đức Thích Ca ngồi kết già ở giữa, và tay giơ đóa sen, A Nan Đà bên phải, Ma Ha Ca Diếp bên trái.

Lớp thứ tư: Tượng Tuyết Sơn tạc khắc khổ, mắt trũng sâu, đầu nhô lên hình sọ, chân tay gầy guộc, hiện rõ các đốt xương. Các nếp gấp quần áo đổ dồn xuống phía dưới, nhưng vẫn thấy sự suy tư trong ánh mắt xa xăm và toàn thân ung dung.

Lớp thứ năm: Bộ tượng Hoa Nghiêm Tam Thánh có niên đại thời Tây Sơn với tượng Phật Di lặc ngồi ở giữa, hai bên là Pháp Hoa Lâm Bồ tát và Đại Diệu Tường Bồ tát. Ở một số chùa thì hai bên là Văn Thù Sư Lợi Bồ tát và Đại Hạnh Phổ Hiền Bồ.

Lớp thứ sáu: Tòa Cửu Long ở giữa, hai bên là bên trái là Đế Thiên và bên phải là Đế Thích được xây dựng theo tích Thích Ca sơ sinh. Trung tâm là tượng Thái tử Tất Đạt Đa đản sinh trong hình dạng chú bé với vẻ mặt nghiêm trang, một tay chỉ lên trời, một tay chỉ xuống đất. Xung quanh là chín con rồng liên kết với nhau tạo thành một hình khum, hướng mặt ra ngoài, mô tả các tầng trời.

4. Ý nghĩa của Tam Bảo :

Thành tựu Phật đạo viên mãn là cơ duyên cho Phật báu, hay nói cách khác, Phật bảo là sức mạnh tinh thần và công đức trí tuệ viên mãn do Đức Phật phát triển từ khi giác ngộ. Tất cả chư Phật có thân Phật và đức hạnh của Phật đều là kho báu chân chính của Phật. Tất cả chư Phật, kể cả ba đời quá khứ, hiện tại và vị lai, cũng như chư Phật đã thành Phật viên mãn trong mười phương đông nam, tây bắc, bốn phương.

Trong nhân đạo có ba mươi bảy pháp tu tập, thuận tiện giúp ích cho kho tàng pháp thanh tịnh nói trên, nhờ đó có thể chứng được pháp thân thanh tịnh.

Theo lời dạy của chư Phật nói trên, người tại gia và tu sĩ tu hành chân chính là báu vật của Tăng đoàn.

5. Văn khấn Ban Tam Bảo:

Nam mô A Di Đà Phật!

Nam mô A Di Đà Phật!

Nam mô A Di Đà Phật!

(Sau đó lạy 3 lạy).

Con lạy chín phương trời, mười phương Chư phật, Chư phật mười phương.

Đệ tử con thành tâm kính lạy mười phương chư Phật, chư vị Bồ Tát, chư Thánh Hiền Tăng, Hộ pháp Thiện thần, Thiên Long Bát Bộ.

Hôm nay là ngày ..... tháng ..... năm Canh Tý

Tín chủ con là: ………………….

Ngụ tại: ………………………………

Thành tâm dâng lễ bạc cùng sớ trạng (nếu viết sớ đặt trên mâm lễ vật) lên cửa mười phương thường trụ Tam Bảo.

Chúng con xin dốc lòng kính lễ:

- Đức Phật A Di Đà giáo chủ cõi cực lạc Tây phương.

- Đức Phật Thích Ca Mâu Ni giáo chủ cõi Sa Bà.

- Đức Phật Dược sư Lưu Ly giáo chủ cõi Đông phương.

- Đức Thiên thủ, Thiên nhãn, Ngũ bách danh tầm thanh cứu khổ cứu nạn, linh cảm Quán Thế Âm Bồ Tát.

- Kính lạy Đức Hộ Pháp thiện thần, chư thiện Bồ Tát.

Kính xin chư vị rủ lòng từ bi, phù hộ độ trì cho con, nguyện được.................................... (công danh, tài lộc, giải hạn, bình an…).

Nguyện xin chư vị, chấp kỳ lễ bạc tâm thành (sớ trạng) chứng minh, chứng giám cho con được tai qua nạn khỏi, điều lành đem đến, điều dữ tiêu tan, phát lộc phát tài, gia trung mạnh khoẻ, trên dưới thuận hoà an khang thịnh vượng.

Chúng con người phàm trần tục lầm lỗi còn nhiều. Cúi mong Phật, Thánh từ bi đại xá cho con (và gia đình) được tai qua nạn khỏi, mọi sự tốt lành, sở cầu như ý, sở nguyện tòng tâm.

Tín chủ chúng con lễ bạc tâm thành, cúi xin được phù hộ độ trì.

Nam mô A Di Đà Phật!

Nam mô A Di Đà Phật!

Nam mô A Di Đà Phật!

(Sau đó lạy 3 lạy).